معرفی و دانلود کتاب قصه‌های درد و درمان: روایت‌هایی از درد و درمانگری در ادبیات داستانی معاصر ایران

معرفی کتاب قصه‌های درد و درمان: روایت‌هایی از درد و درمانگری در ادبیات داستانی معاصر ایران

کتاب قصه‌های درد و درمان اثری داستانی-پژوهشی به قلم تاریخ‌نگار و داستان‌نویس برنده‌ی جایزه، نسیم خلیلی است که مجموعه‌ی خاطراتی از زندگی مردمانی ساده را روایت می‌کند. او دوره‌ای از تاریخ کشورمان را مورد بررسی قرار داده که در آن مردم سنتی کوچه و بازار با دستاوردهای جدید و نوین غرب آشنا شده و مخصوصاً شیفتگان و طرفداران طب سنتی، قلمرو پزشکی مدرن را پیش روی خود دیدند؛ زمانی‌که علم برای اولین‌بار در مقابل باورهای آن‌ها از ماوراءالطبیعه قد علم کرده و تجدد و مدرنیسم نمود عینی پیدا کردند.

درباره‌ی کتاب قصه‌های درد و درمان

نسیم خلیلی در خلال نگارش کتاب قصه‌های درد و درمان در واقع دست به‌نوعی پژوهش زده است. او معرفت‌شناسی مربوط به دوره‌های پیشین تاریخ ایران را در تعامل با پزشکی نوین و مدرن مورد بررسی قرار داده و در این راه به منابع تاریخ اجتماعی، ادبیات داستانی، خاطرات و سفرنامه‌ها رجوع کرده است. خاطرات این کتاب مربوط به مردمانی‌ست که از درمانگری هیچ تعریفی جز ماوراء‌الطبیعه‌گرایی نداشتند. مردمی که نمی‌توانستند به پزشکی مدرن اعتماد کرده و عزیزانشان را به دستان شفابخش پزشکان معالج تحصیل‌کرده بسپارند، چراکه یکی از اصلی‌ترین مؤلفه‌های طب مدرن، نقد همین نگاره‌های مربوط به ماوراء‌الطبیعه‌ بوده و هست.

نسیم خلیلی دو دوره‌ی تاریخی را در این پژوهش در نظر گرفته؛ یکی مربوط به ایرانیان در پایان عصر قاجار و دیگری در آغاز حکومت پهلوی اول. در هر دو دوره مردمان کشورمان جهان‌بینی سنتی خود را حفظ کرده و در برابر هرآنچه که به‌نوعی با تجدد و غرب در ارتباط بود، از خود مقاومت نشان می‌دادند. شاید رضاخان توانست تا حدی (هرچند کم) تجدد آمرانه را در میان مردم گسترش دهد و در بازه‌هایی کوتاه نیز این تجدد به اوج هم رسید، اما در هر صورت طب سنتی به‌کل از بین نرفت و همچنان باورهای قدیمی عوام به قوت خود باقی بود. دیگر پژوهشگران عرصه‌ی تاریخ طب در ایران بر این باورند که طب سنتی یا همان شیوه‌ها و روش‌هایی که می‌توان از آن‌ها به‌مثابه‌ی درمانگری حکما یاد کرد، تا پیش از تدریس علوم پزشکی در مدرسه‌ی دارالفنون و تأسیس نهادهای پزشکی نوین از جمله داروخانه‌ها، همچنان حرف اول را می‌زد و البته این خط مشی از یک مثلث گفتمانی نیز پیروی می‌کرد: طب جالینوسی، طب فولکلور که گاه تحت‌عنوان طب جادویی یا متداول‌تر از همه طب سنتی از آن یاد می‌شود و سومی، طب‌النبی که برداشتی اسلامی مبتنی بر احادیث و آموزه‌های اولیاء و امامان و مقدسین درباره‌ی امراض مختلف و درمانگری بود.

اما طب سنتی در روستاها و در عمق خرده‌فرهنگ‌های طبیعت‌گرا و ماوراءالطبیعه‌گرا، معمولاً از گفتمان‌های اول و دوم دور بود و درمان اصلی را همان آموزه‌های گفتمان طب فولکلور می‌دانستند. در این محیط‌های کوچک و بعضاً دورافتاده، درمانگران یا همان طبیبان روش‌شناسی خاص خود را داشتند که مجموعه‌ای از نگاه قدسیانه به جهان، مددجویی از نمادهای طبیعی و ماوراءالطبیعه، داروهای گیاهی و البته راهکارهایی بود که به عقل بدوی‌ خودشان می‌رسید. آن‌هایی که تلاش می‌کردند بیماران را از درد و مرگ نجات دهند، اغلب زنانی ساده و حتی بدون هرگونه سواد و دانش بودند و به زعم این طبیبان ساده، عامل اصلی درمان، همان اعتقادات و باورهای بیمار بود. اما چه شد که این خط مشی و این شیوه و روش قدیمی و بدوی جای خود را به طب مدرن امروزی داد و باورهای مردم تا این حد دستخوش تغییر شد؟

نسیم خلیلی کتاب قصه‌های درد و درمان را با هدف نشان دادن همین سیر تحول و گذار تاریخی به رشته‌ی تحریر درآورده است. این کتاب شامل قصه‌هایی‌ست که خواننده ضمن خواندن آن‌ها نه‌تنها سرگرم شده و از خط داستان لذت خواهد برد، بلکه نسبت به یک دوره‌ی تاریخی مربوط به ایران نیز آگاهی پیدا می‌کند. برخی از عناوین داستان‌های این کتاب نیز شامل «قصه‌های حکیم خدایی، آنقی دلاک و کلینیک کچل‌زدایی رایگان عمومی»، «از شپش‌های لهستانی تا ماشین رختشویی»، «از چله‌بری در حمام یهودیان تا صف در برابر محکمه‌ی طبیب کلیمی»، «توپ جنگی درمانگر و کیسه‌ی دعا بر گردن» و «از زاییدن همسر شاهزاده تا زاییدن زهرا» است. و البته خواننده خود با نگاهی مختصر و گذرا به این عناوین درمی‌یابد که این داستان‌ها تا چه حد جذاب و خواندنی هستند. انتشارات روزگار کتاب قصه‌های درد و درمان را ذیل مجموعه‌ی داستانهای پژوهشی روزگار منتشر و روانه‌ی بازار کتاب کرده است.

کتاب قصه‌های درد و درمان برای چه کسانی مناسب است؟

اگر به خواندن داستان‌های تاریخی با درونمایه‌ی پزشکی علاقه‌مند هستید، این کتاب برای شماست.

در بخشی از کتاب قصه‌های درد و درمان: روایت‌هایی از درد و درمانگری در ادبیات داستانی معاصر ایران می‌خوانیم

در شمار زیادی از قصه‌های نهفته در گستره‌ی ادبیات داستانی که نویسندگانشان آن‌ها را اغلب بر اساس خاطرات خود و یا آنچه در زندگی دیده و آزموده‌ بوده‌اند نوشته‌اند، اشارات متعدد و پراکنده‌ای بر وجود بحران بیماری و تعامل با آن از سوی آدم‌های قصه‌ها وجود دارد، روایت‌هایی از بیماری‌هایی که نقش‌آفرینان قصه، در برابرش مستأصل و سردرگم‌اند و بخش زیادی از این استیصال و سراسیمگی، به چگونگی رویکرد آن‌ها نسبت به طب عامیانه و یا طب مدرن بازمی‌گردد؛ اینکه برای حل بحران آیا به طب عامیانه و دکان عطاری و کیسه حب‌های مادربزرگ‌ها پناه بجویند و یا به سراغ پزشک و داروخانه و دانش نوپدید طب مدرن بروند؛ برای ورود به بحث شناخت فضای کلی درمانگری سنتی بی‌مناسبت نیست که اساساً به بختکی به نام بیماری در زندگی روزمره‌ی مردم ساده‌ی کوی و برزن در تاریخ اجتماعی اشاره شود؛ نمونه‌اش قصه‌ای تحت‌عنوان «بیماری»، از ‌درویشیان در مجموعه داستان آبشوران است که وصف بیماری مادر خانواده ‌است و توصیفی رسا از مواجهه‌ی با بیماری در یک خانواده‌ی کوچک و محروم و سنتی: ننه آن روز چند طناب رخت شسته بود.

روی پشت‌بام، توی حیاط، روی نرده‌ها خشک کرده ‌بود و در بقچه گذاشته و به صاحبش داده‌ بود. شب تنش مورمور می‌شد. بدنش داغ داغ بود. بابا که دست و پایش را گم کرده بود گفت: سرما خوردی. اگر عطسه بزنی خوب می‌شی. باید کاری بکنی تا عطسه بزنی. بی‌بی‌ با دلواپسی گفت: ظهر چه خوردی؟ شاید ماست ترش خوردی. ننه نالید: به خدا همان یک لقمه نان خالی صبح بوده. دیگر چیزی روی زبانم نرفته. ظهر هم دشمنت باشم اگر چیزی دلم کشیده باشد. همان یک لقمه نان خالی صبح. عموپیره گفت: شکمت کار می‌کنه یا نه بیرون رفتی امروز؟ ننه که صورتش از تب گل انداخته بود، آهسته گفت: نه. عمو بلافاصله مثل اینکه چیز گرانبهایی کشف کرده‌ باشد گفت: آها. پس رودل داری. رودل داری. حاجی منیزی باید بخوری. عذرا خواهر تازه به دنیا آمده‌ی ما گریه کرد و ننه او را جلو پستانش گرفت.

فهرست مطالب کتاب

پیشگفتار
از نیاز تا پرهیز؛ نگاهی به سرگردانی مردم در تعامل با طب نوین
فصل اول: هر مرضی باشه آب تربت خوبش می‌کنه: مروری بر جهان‌بینی و روش‌شناسی درمانگران گفتمان طب سنتی
از حاج منیزی، صاحب‌جمع و دخترخاله معصومه تا مراجعه به پزشک
زنان، مادران درمان سنتی
چرخه‌ی درمانگری سنتی از امامزاده‌ها، تا نظرکش‌ها و قصاب‌ها
طبیبانی با دو جلد کتاب و کمی پر سیاوشان
از تیغ سلمانی تا تیغ جراحی
قصه‌های حکیم خدایی، آنقی دلاک و کلینیک کچل‌زدایی رایگان عمومی
پارچه‌ای از زفت بر سر عروس
از شپش‌های لهستانی تا ماشین رختشویی
می‌دونی تریاک چه بویی می‌ده؟ بوی نسیم بهشتی
از چله‌بری در حمام یهودیان تا صف در برابر محکمه‌ی طبیب کلیمی
توپ جنگی درمانگر و کیسه‌ی دعا بر گردن
از شیخ فرج تا ملاباقر افضلی
فصل دوم: مردم و طب مدرن: اما و اگرها، قهرها و آشتی‌ها
راه رسیدن به طب مدرن، خفتن در میان ماهیان مرده، مردن بر ترک دوچرخه
از سیاحان شفابخش تا اسیران شفابخش: بررسی شواهدی از نگاه مثبت به درمانگری مدرن و پزشکان از غرب آمده در میان مردم
از قصابخانه‌ها تا چادر سفید دکتر ایمور: پزشکان ناکارآمد، منفی‌نگری درباره‌ی گفتمان پزشکی نوین را به دنبال آوردند
از تب‌ محرقه در قصه‌ی ‌سووشون تا جنون ‌طبیبان قصه‌‌ی دارالمجانین
از نسخه‌ی دکتر اشتراس تا دستنویس فلان پیرزن
از زاییدن همسر شاهزاده تا زاییدن زهرا
بنده باب مریض‌خانه نی‌ام
بیست تخت‌خواب مجانی
آقاها و دکتر صالح‌ها در گفتمان طب مدرن
از پروفسور یحیی عدل تا امین‌زمانِ روزبه
هر دکتری پزشک نبود
روایت‌هایی از بد و خوب درمانگری مدرن
و دکتر ایمورهای گفتمان طب مدرن
سخن فرجامین
منابع