معرفی و دانلود کتاب سرگذشت گفتمان عملی در مطالعات برنامه درسی

معرفی کتاب سرگذشت گفتمان عملی در مطالعات برنامه درسی

کتاب سرگذشت گفتمان عملی در مطالعات برنامه درسی نوشته مصطفی قادری، نسرین نصرتی و محبوبه خسروی، به بررسی دیدگاه‌های پرکتیکال شواب می‌پردازد، همچنین راهکارهایی برای بهبود دانش معلمان و تربیت آنان ارائه می‌دهد و نکاتی را درباره اجرا و تغییر برنامه درسی مطرح می‌کند.

مسائل عملی و وضعیت برنامه درسی، موقعیت‌هایی نامشخص و دارای ابهام هستند. برای حل این موقعیت‌ها در کلاس‌های درس و مدرسه به دانش عملی نیاز است. شواب می‌گوید دانش عملی در جاهایی یافت می‌شود که پست و باتلاقی است، موقعیت‌ها آشفته و بهم ریخته هستند و راه‌حل‌های فنی ناکارآمدند. یکی از مصادیق جاهایی که شواب از آن‌ها یاد می‌کند کلاس درس و همچنین جاهایی است که معلم با علم خود برنامه درسی‌اش را اجرا می‌کند. سختی‌های برنامه درسی در بین کلاس‌های درس قرار دارند.

هر چند دانش ضروری معلمی به دانشجو - معلمان آموزش داده می‌شود و از سوی دیگر دانش عملی به وسیله خود معلمان تولید می‌شود اما این دانش‌ها تنها مخصوص معلم نیستند و دانش معلمان در کلاس‌های درس باید توسط متخصصان مورد بحث و گفت‌وگو قرار بگیرد. چرا که به دلیل سختی‌های دنیای تدریس، معلم‌ها به تنهایی نمی‌توانند مشکلات کلاس‌های درس خود را حل کنند.

دانش عملی برنامه درسی از چندین راه‌حل تکراری و فنی تشکیل نشده، از این رو به کار آگاهانه و گروهی متخصصان نیاز است. به این معنا که دانش عملی برنامه درسی بیشتر از نظریه برنامه درسی به تغییر و اصلاح دائمی احتیاج دارد. حل پیچیدگی‌های دنیای عمل برنامه درسی به‌خصوص ظرافت‌هایی که نظریه و عمل را به یکدیگر نزدیک می‌کند، هرگز بدون مطالعه آثار شواب امکان‌پذیر نخواهد بود.

کتاب سرگذشت گفتمان عملی در مطالعات برنامه درسی (The adventures of practical) از چهار بخش تشکیل شده است. بخش اول دیدگاه‌های پرکتیکال شواب را معرفی می‌کند. در این بخش چهار پرکتیکال شواب به صورت کوتاه و خلاصه بیان شده و برای درک و فهم بهتر آن تحلیل‌ها و مثال‌هایی ارائه شده است. همچنین در این بخش نسبت دیدگاه پرکتیکال شواب با برنامه درسی ایرانی در پاورقی‌ها بررسی شده است.

بخش دوم به دانش معلمان اختصاص پیدا کرده و به این موضوع پرداخته که کارهای آن‌ها در ادامه کارهای شواب بوده و بر دانش معلمان در مواجه با دنیای عمل برنامه درسی تأکید زیادی شده است. در این بخش تلاش شده با نگاهی تاریخی سیر مدل‌های دانش معلمان مورد بررسی قرار بگیرد.

در بخش سوم به مدل‌های دانش معلمان که دانش آموزشی، دانش محتوایی و دانش فناوری معلمان را در بر می‌گیرد، پرداخته شده است. در بخش چهارم و پایانی موضوع تغییر و اجرای برنامه درسی مورد توجه قرار گرفته است و مدل‌های تغییر و اجرای برنامه درسی معرفی شده‌اند.

در بخشی از کتاب سرگذشت گفتمان عملی در مطالعات برنامه درسی می‌خوانیم:

ممکن است کسی تصمیم بگیرد که برای ارتقای سرعت انتقال از یک مکان به مکان دیگر، تغییری را ایجاد کرده و از یک دوچرخه استفاده کند؛ تبدیل شدن به راننده‌ی ماهر دوچرخه مستلزم یادگیری درباره‌ی پدال‌ها، فرمان، تعادل، قواعد جاده و قوانین حاکم بر رفتار اشخاص استفاده کننده از بزرگراه‌های عمومی و مسیرهای محله و پیاده‌روها است. این نمونه‌ای ساده برای فهم و به دست دادن یک تصور ذهنی است. همچنین فهم این نکته ساده است که داشتن یک پدر دلسوز یا برادر 11 ساله برای هدایت یادگیری، به منظور ارائه بازخورد درباره‌ی چگونگی قرار دادن دولنگ روی چرخ‌ و چگونگی چرخاندن پدال‌ها تا جایی که چرخ‌ها به صورت کارآمدی بچرخند، می‌تواند به طور مشهودی بر کیفیت افزوده و زمان لازم برای یادگیری را به طور چشمگیری کاهش دهد.

در بازار موضوعات تا این اندازه ساده نیستند. برای مثال، مدیر یک مغازه‌ی کفش‌فروشی، که دقت می‌کرد کیفیت کالاها و جذابیت سالن حراجش هم‌سنگ نزدیک‌ترین رقیبش باشد که در فروش بهتر از او بود، به این فکر افتاد که آیا کارکنان فروش او در برخوردشان با مشتریان کم‌کاری کرده‌اند. او یک همکار را مسئول بررسی این موضوع کرد و دریافت که کارکنان مغازه‌ی رقیب برخورد صمیمانه‌تری با مشتریان دارند و اطلاعات و اعتماد بیشتری در مورد کالاها به مشتریان می‌دادند. برای این مدیر آشکار گشت که بایستی اقدامی برای روابط میان کارکنان و مشتری‌ها انجام گیرد.

نخستین تلاش او برای تغییر معلومات و مهارت‌های کارکنانش کنار هم آوردن آن‌ها برای نوشیدن کافه قبل از باز کردن مغازه و به اشتراک گذاشتن گزارشی از جامعه‌ی کسب و کار درباره‌ی نتایج پژوهش‌هایی بود که مشخص می‌کردند چگونه پرسنل فروش باید برای داشتن فروشی موفقیت‌آمیز اقدام نمایند. کارکنان به خاطر قهوه و ساندویچ‌های خوب قدردانی می‌کردند اما بیان می‌داشتند که نمی‌دانند برای رفتار طبق یافته‌های پژوهشی چه کاری باید انجام دهند. مدیر به تامل پرداخت: «خب، من احساس می‌کنم آن‌ها نیازمند یادگیری برای کار کردن با این روش‌های جدید هستند».

فهرست مطالب کتاب

پیشگفتار نویسندگان
بخش اول: درآمدی بر پرکتیکال‌های یک تا چهار شواب
معرفی ژوزف شواب
داستان سه متفکر برنامه درسی: شواب در کنار تایلر و پاینار
فصل اول: پرکتیکال یک: پرکتیکال زبانی برای برنامه درسی
تعریف «عملی»
بحران استفاده از اصول آزمایش نشده و عاریتی
شش نشانه‌ی بحران: پرواز از حوزه‌ی مطالعه
نمونه‌هایی از بحران در رشته‌ی برنامه درسی
بحران اصل در برنامه درسی
نابسندگی نظریه: شکست گستره
نابسندگی نظریه: ضعف انتزاع
نابسندگی نظریه: تنوع افراطی
برنامه درسی عملی: ارزیابی و تغییر برنامه درسی
برنامه درسی عملی: خلق جایگزین ها
برنامه درسی عملی: کاراندیشی
فصل دوم: پرکتیکال دو: هنرهای گزینه‌سنجی
تعریف هنرهای گزینه‌سنجی
ضرورت هنرهای گزینه سنجی
نشر یا آموزش گزینه‌سنجی در میان دانشجو - معلمان
نمونه‌ای از گزینه‌سنجی و چرخه‌های آن: نگاه چندکانونی
فصل سوم: پرکتیکال سه: تبدیل دانش به برنامه درسی
نمایندگان انتقال اطلاعات علمی به حوزه‌ی برنامه درسی
سه کارکرد متخصص برنامه درسی
اندازه گروه برنامه‌ریزی درسی
هم‌گمارده‌ها
روش‌های انتقال یا تبدیل اطلاعات علمی به برنامه درسی
فصل چهارم: پرکتیکال چهار: آنچه اساتید برنامه درسی باید انجام دهند
تعریف برنامه درسی از دیدگاه شواب
برابری هم‌گمارده‌ها در برنامه‌ریزی درسی
محلی بودن برنامه درسی
موانع عملی: تجویز، نکوهش، تکرار، منزلت دانشگاهی و دیوان‌سالاری آموزش و پرورش
اداره‌ی عمل برنامه درسی
اعضای دیگر گروه برنامه درسی
نقد پرکتیکال‌های شواب
فصل پنجم: کاراندیشی و سنت‌های آن
کاراندیشی در برنامه درسی
سنت برنامه درسی کاراندیشانه
شاخه‌های سنت کاراندیشی
بخش دوم: دانش معلمان
فصل اول: پژوهش‌ها و پژوهشگران معلمان
تاریخچه‌ی پژوهش معلمان
دانش معلمان از نگاه شولمن
کیفیت تدریس از دیدگاه گری فنستر ماخر و ریچاردسون
معلم متخصص و معلم ایده‌آل
گری فنستر ماخر: نوع‌بندی دانش معلمان
ارزش دانش معلمان از نگاه فنستر ماخر
صدای معلم
فصل دوم: داستان‌ها و روایت‌های معلمان
پژوهش روایی چیست؟
پژوهش روایی از نگاه کانلی و کلاندینی
آغاز داستان: فرایندهای پژوهش روایی
زنده بودن داستان: ادامه‌ی فرایند پژوهش روایی
یادداشت‌های میدانی از تجربه‌ی مشارکتی
یادداشت‌های مجلات
مصاحبه‌ها
داستان‌سرایی
نامه‌نگاری
نوشته‌های «خودشرح حال‌نگاری» و «شرح حال‌نگاری»
منابع اطلاعاتی دیگر در روایت
نوشتن روایت
فراتر از پایایی، روایی و تعمیم‌پذیری چه چیزی یک روایت خوب را پدید می‌آورد؟
بخش سوم: مدل‌های دانش معلمان (ماف)
فصل اول: تاریخ‌نگاری تحول دانش معلمان
ابعاد دانش معلمان
گفتمان دانش فنی یا عملی معلمان: دهه‌ی 1980
مدل‌های دانش معلمان: دهه‌ی 1980
دانش محتوای آموزشی از دیدگاه شولمن
گفتمان دانش ضروری معلمان: دهه‌ی 1990
گفتمان دانش‌های ترکیبی فنی یا عملی معلمان: دهه‌ی 90 به بعد
تحلیل تاریخی دانش معلمان
فصل دوم: مدل‌های دانش ضروری معلمان
دانش محتوای آموزشی و برنامه‌ی تربیت معلم
معرفی دانش محتوایی، آموزشی و فناوری معلمان (ماف)
دانش فناوری
دانش محتوایی
دانش آموزشی
دانش محتوای آموزشی (یا پداگوژیکی)
دانش فناوری و محتوایی
دانش فناوری و آموزشی
دانش محتوایی، آموزشی و فناوری (ماف)
فواید چارچوب دانش محتوایی، آموزشی و فناوری (ماف)
به‌کارگیری دانش فناوری در تدریس
دانش‌های معلمان و مسئله‌ی تربیت معلم
فصل سوم: مدل‌های شکل‌گیری دانش معلمان
مدل پیشنهادی بانکس و همکاران
مدل پیشنهادی پرستیج و پرکس
مدل پیشنهادی نیکلسون
چارچوب پیشنهادی الکساندر
چارچوب پیشنهادی کوکس و همکاران
بخش چهارم: اجرا و تغییرِ برنامه درسی
فصل اول: تعاریف و طبقه‌بندی‌ها
تعریف اجرا در برنامه درسی
رویکردهای اجرا در برنامه درسی
رویکرد اجرای تغییر بالا به پایین
رویکرد اجرای پایین به بالا
رویکرد اجرای مشارکتی
تغییر آموزشی از دیدگاه فولن
عوامل موثر بر خلق تغییر
عوامل موثر بر اجرای تغییر
عوامل موثر بر نهادینه‌سازی تغییر
عوامل محرک تغییر
عوامل بازدارندۀ تغییر
فصل دوم: اصول تغییر برنامه درسی
اصل نخست تغییر: تغییر یادگیری است - به سادگی و پیچیدگی آن
اصل دوم تغییر: تغییر یک فرایند است نه یک رخداد
اصل سوم تغییر: مدرسه واحد سازمانی اولیه تغییر است
اصل چهارم تغییر: سازمان‌ها تغییر را می‌پذیرند- افراد تغییر را اجرا می‌کنند
اصل پنجم تغییر: مداخلات برای موفقیت فرایند تغییر حیاتی هستند
اصل ششم تغییر: مداخلات مناسب موجب کاهش مقاومت در برابر تغییر می‌شوند
اصل هفتم تغییر: رهبری مبتنی بر ناحیه‌ی آموزشی یا مدرسه برای موفقیت تغییر بلندمدت ضروری است
اصل هشتم تغییر: تسهیل تغییر یک تلاش تیمی است
اصل نهم تغییر: دستورات می‌توانند اثرگذار باشند
اصل دهم تغییر: هم عوامل داخلی و هم خارجی تأثیر زیادی بر موفقیت اجرا دارند
اصل یازدهم تغییر: پذیرش، اجرا و ماندگاری مراحل مختلف فرایند تغییر هستند
اصل دوازدهم تغییر: و در نهایت، تمرکز! تمرکز! تمرکز!
فرایند تغییر برنامه درسی
قلمرو تغییر در برنامه درسی
فصل سوم: مدل‌های پذیرش نوآوری و تغییر در برنامه درسی
مدل پذیرش نوآوری راجرز، راسل و گلدهارت
مدل پذیرش نوآوری آرچر
مدل پذیرش نوآوری در آموزش گرانویلد
پژوهش دانشگاه ملبورن در حوزه‌ی پذیرش تغییر در برنامه درسی
مدل پذیرش مبتنی بر توجه (CBAM)
اجزای نقشه‌ی تجسم نوآوری
مراحل دغدغه نسبت به تغییر برنامه‌ی درسی
مفهوم سطوح استفاده از تغییر برنامه‌ی درسی
فهرست منابع