معرفی و دانلود کتاب تاریخ بغداد - جلد اول

معرفی کتاب تاریخ بغداد - جلد اول

کتاب تاریخ بغداد اثر برجسته و مشهور خطیب بغدادی، مورخ عرب، است که زندگینامه و حسب حال دانشمندان، محدثان و بسیاری از بزرگان بغداد را شامل می‌شود. علاوه‌ بر این، نگارنده‌ی این اثر از شرح تاریخ بغداد و ذکر روایات خلفا و یاران آن‌ها و همین‌طور وقایع تاریخی و مهم آن دوران نیز غافل نمانده است و به این شکل اثری جامع و قابل اعتنا تألیف کرده است.

درباره‌ی کتاب تاریخ بغداد

خطیب بغدادی (Al-Khatib al-Baghdadi) از تاریخ‌نگاران شهیر قرن پنجم هجری به شمار می‌آید که شهرت خود را وام‌دار نگارش کتاب تاریخ بغداد (History of Baghdad) است. او در این کتاب سترگ شرح حال بیش از 7800 فرد سرشناس را به موازات تاریخچه‌ی بغداد، به‌عنوان یکی از شهرهای مهم کشور عراق گردآورده است؛ با اینکه مشخص نیست از چه زمانی نگارش این کتاب را آغاز کرده اما مبرهن است که تا آخرین سال زندگی خود به نگارش و ویرایش این اثر مشغول بوده است.

نگارنده در مقدمه‌ی کتاب از جنبه‌های مختلف به شهر بغداد می‌پردازد و به تفصیل آن را از نظر تاریخ و تمدن و وضعیت جغرافیایی تشریح می‌کند و علاوه‌بر بررسی وجه تسمیه‌ی آن، آثار تاریخی مختلف از مساجد و مقبره‌ها گرفته تا ابنیه‌ها را معرفی و بررسی می‌کند. ازآنجاکه بغداد پایتخت خلفای عباسی بوده و از نظر علمی و سیاسی مرکز توجه دانشمندان، اندیشمندان بوده است، تلاش خطیب مبنی بر نگارش این متون، به درک ماهیت تمدن اسلامی کمک ویژه‌ای می‌کند.

در بخش اصلی کتاب، خطیب بغدادی به شرح زندگی و احوالات بزرگانی مشغول می‌شود که زاده‌ی شهر بغدادند و یا در آن پرورش یافته‌اند. همچنین عالمانی که در این شهر به طور موقت اسکان گزیده‌اند و یا بزرگانی که از بغداد عبور کرده‌‌اند، از نگاه نویسنده‌ی کتاب تاریخ بغداد دور نمانده‌اند. او در این کتاب بیش از هر چیز به عالمان دینی به‌ویژه اندیشه‌ورزان حوزه‌ی حدیث توجهی ویژه مبذول داشته است و در باب محدثان، فقها، اهل اصول، مفسران، واعظان، قاری‌ها، متکلمان، زاهدان و اهالی تصوف سخن رانده است. بغدادی افزون‌ بر این‌ها، به شرح زندگی اهالی ادب، شعرا، داستان‌پردازان، ریاضی‌دان‌ها، فیلسوفان، پزشکان، هنرمندان و حتی کمانگیران، آوازخوان‌ها و موسیقی‌دان‌ها و.. نیز پرداخته است. جالب است بدانید که در این کتاب سی‌ودو زندگینامه به شرح حال زنان تعلق دارد که هر یک در حوزه‌های متنوعی سرآمد دوران خود بوده‌اند.

خطیب بغدادی نه تنها در بخش مقدمه که در تمامی فصول کتاب، مطالب خود را با ذکر سند و نام بردن از راویان اعتبار می‌بخشد. هرچند به نقد و بررسی روایت‌ها نیز توجه داشته و در برخی موارد به ضعف روایت‌هایی نیز اذعان می‌کند. او با اینکه در کتاب تاریخ بغداد اطلاعات سیاسی، اقتصادی و نظامی چندانی در مورد شهر عراق ارائه نمی‌دهد اما از لحاظ فرهنگی تصویر روشنی از دوران زندگی خود پیش روی مخاطب می‌گذارد. همچنین با مطالعه‌ی این کتاب می‌توان شیوه‌ی تدریس و چگونگی برخورد علما با شاگردان خود در طی قرن چهارم و پنجم هجری را نیز دریافت.

به این ترتیب خطیب بغدادی، این پژوهشگر تیزبین، اثری ماندگار را تدوین و تنظیم کرده است که همچنان اثری مقبول و قابل اعتنا محسوب می‌شود و از دیدگاه صاحب‌نظران از اعتبار بسیاری برخوردار است. گفتنی‌ست که این اثر ارزشمند با تلاش عبدالهادی ثامری به فارسی برگردانده شده و انتشارات امید سخن آن را روانه‌ی عرصه‌ی چاپ و نشر کرده است.

کتاب تاریخ بغداد برای چه کسانی مناسب است؟

علاقه‌مندان به شناخت تاریخ جهان اسلام، به ویژه کشور عراق و به‌طورکلی تمامی علاقه‌مندان به مطالعه‌ی تاریخ و زندگینامه از اطلاعات این کتاب بهره خواهند برد.

در بخشی از کتاب تاریخ بغداد - جلد اول می‌خوانیم

ابوالحسین هلال بن‌المحسن گفت: «دارالخلافه‌ای که در ساحل دجله و پایین نهر معلی بود، در گذشته به حسن بن‌سهل تعلق داشت که کاخ الحسنی نامیده می‌شد، وقتی فوت شد به دخترش بوران تعلق گرفت که المعتضد خواستار آن شد، بعد از تفکیک و تقسیم‌بندی آن بوران آن را تحویل گرفت و آن را مرمت، گچ‌کاری و سفیدکاری نموده و بهترین فرش‌ها را در آن قرار داده و برای حیوانات درب‌های جداگانه نهاد و آن را از خزائنی که در خدمت خلفا بود، مستخدمین و کنیزانی را جهت خدمت در آنجا گماشت. زمانی که کارش به پایان رسید نامه‌ای به المعتضد نوشت که به محل مزبور نقل مکان نماید! المعتضد به آن منتقل شد، از آن بسیار راضی بود آن را توسعه داد و چیزهایی را به آن اضافه نمود و دور تا دور آن حصاری بنا نمود، بعد از او المقتدر باللّه آن را بازسازی کرد که میدان و مناره چراغانی و محلی برای حیوانات به ساختمان اصلی متصل بودند. هم‌چنین گفتم که هلال بن‌المحسن برایم ذکر کرد که بوران خانه را به المعتضد تحویل داد، در صورتی که این صحیح نیست چون بوران تا زمان المعتضد زنده نبوده و ذکر کرد محمد بن‌احمد بن‌مهدی الاسکافی در تاریخش که او در دویست و هفتاد و یک فوت نمود و آن موقع هشتاد سال سن داشت و شبهه‌ای در این مورد وجود دارد، خدا بهتر می‌داند!

حدیثی داشتم با قاضی ابوالقاسم علی بن‌المحسن التنوخی که گفت‌وگویی داشت با ابوالفتح احمد بن‌هارون النجم و با پدرم صحبتی داشتم که گفته بود، ابوالقاسم علی بن‌محمد بن‌الحواری در ایام المقتدر باللّه در خانه‌اش حدیث‌های زیادی جریان داشت که خداوند اجرش را زیاد نماید او در خانه‌اش خدمت‌کاران زیادی داشت. و طبق اخبار آن موقع حدود هزار و صد خادم اخته از سیسیل و روم و هم‌چنین سیاه‌پوست داشت، این‌ها نوعی از خدمه در خانه بودند، جز این‌ها تعداد زیادی غلامان هجری و نرینه‌های حواشی دیگر موجود بودند.

هم‌چنین گفت: حدیثی داشتم با ابوالفتح از پدر و عمه‌ام در مورد پدرشان ابی‌القاسم علی بن‌یحیی گفت که در خانه المتوکل هر نوبت تعداد مستخدمه‌ها به چهارهزار می‌رسید، وی گفت: "سپس رفتیم که بپرسیم در چند نوبت بودند؟"

فهرست مطالب کتاب

مقدمه
گفتار در باب قانون و بازده آن در بغداد
در باب خبری از سرزمین سواد و گذشت عمر از سهم خودش به نفع فاتحین
فصل
در باب سرزمین‌های هفت‌گانه و بغداد که در مرکز آن‌ها قرار گرفته است
در مورد وجه تسمیه نام عراق، مرز سواد و انتهای آن
ذکر هجوم مسلمانان به بازار بغداد
در باب بیان روایتی از چاقوکشی اهالی در بغداد و بیان فسادها و علل و شرح حال آن
بیان علت‌های این روایت
بخشی در باب سجایای نیک و محاسن اخلاقی اهالی بغداد
ذکر نهر بغداد، دجله، فرات، منافع و برکات آن‌ها
عربی کردن نام بغداد
باب اخبار امیرالمؤمنین ابی‌جعفر المنصور
ذکر خبر ساخت مدینه‌السلام
ذکر نقشه مدینه المنصور و محدوده آن و ترتیب راهکارهای آن
خبر بنا الکرخ
خبر بناء الرصافه
ذکر محلات شهر السلام، طاق قوس‌ها، راه‌ها، خیابان، نواحی آن و شناخت نسبت‌های آن، هم‌چنین نواحی سمت غرب آن
نسبت نام‌های نواحی جانب شرقی
یادآوری مرکز خلافت و کاخ تاج و الحسنی
ذکر خانه حکومتی که بالای المخرم بود
اسامی پل‌های شهر السلام که از قدیم تا به حال در آن موجود بوده
ذکر مساحت جانب بغداد طولاً و عرضاً و تعداد مساجد و حمام‌های آن
ذکر مقبره‌های مخصوص علما و زاهدان بغداد
ذکر خبر المدائن به‌طور مختصر و نام‌های یاران مؤمن و مصلحی که به آن وارد شدند
ذکر بشارت دادن پیامبر و یارانش به اینکه مدائن به‌دست امتش فتح خواهد شد
الحسن و الحسین
علی‌بن‌ابی‌طالب
سعد بن‌ابی‌وقاص
عبداللّه بن‌مسعود
عمار یاسر
ابوایوب الانصاری
عتبه بن‌غزوان المازنی
ابومسعود البدری
ابوقتاده الانصاری
حذیفه بن‌الیمان
سلمان فارسی
خبر سلمان فارسی: ابتدای کارش و شرح آنچه در طول عمرش مشاهده نموده
عبداللّه بن‌عامر
عبداللّه بن‌العباس
ثابت بن‌قیس بن‌الخطیم
الراء بن‌عازب
قیس بن‌سعد بن‌عباده
عثمان بن‌حنیف
ابوسعید الخدری
عبدالرحمن بن‌سمرة
ابوبرزه الاسلمی
عیاض بن‌غنم
قرظه بن‌کعب
نافع بن‌عتبه بن‌ابی‌وقاص
سمره بن‌عمر و بن‌جندب
جابر بن‌سمرة
ابولیلی الانصاری
جریر بن‌عبداللّه البجلی
عدی بن‌حاتم الطائی
المغیره بن‌شیعه
عروه بن‌الجعد البارقی
عمر بن‌ابی‌سلمه
بشیر بن‌الخصاصیه
ابوجحیفه السوائی
خالد بن‌عرفطه العذری
ضرار بن‌الخطاب الفهری
سلیمان بن‌صردالخزاعی
یزید بن‌نویرة
حبیب بن‌ربیعه
السائب بن‌الاقرع الثقفی
عبداللّه و محمد فرزندان بدیل بن‌مرقاء
عیاض الاشعری
معاویه بن‌ابی‌سفیان
بسر بن‌ارطاة
عبداللّه بن‌الحارث