معرفی و دانلود کتاب جشن‌های گاهنبار و فرودگ: کهن‌ترین جشن‌های فصلی عهد اوستایی

معرفی کتاب جشن‌های گاهنبار و فرودگ: کهن‌ترین جشن‌های فصلی عهد اوستایی

کتاب جشن‌های گاهنبار و فرودگ اثری است از هاشم رضی؛ ایرانشناس و زرتشت‌پژوه پرآوازه‌ی ایرانی. اثر حاضر در حقیقت بخشی از کتاب «گاه‌شماری و جشن‌های ایران باستان» است که نویسنده در سال 1357 خورشیدی به نگارش درآورده بود. این کتاب سترگ و حجیم، در سال‌های بعد به مجلدات کوتاه‌تری بخش گردید که در هر یک از آن‌ها جشن یا جشن‌هایی از میان تمام جشن‌های ایرانی که در اثر اولیه کاویده شده بود، بازتاب داده و بررسی شد.

درباره‌ی کتاب جشن‌های گاهنبار و فرودگ

در کتاب بندهش از زبان اهوره‌مزدا چنین نقل شده است که: «آفرینش جهان از من در سه‌سد و شست و پنج روز که شش گهنبار سال باشد انجام شد.» در نگاه ایرانی کهن، به نسبت‌های گوناگونی سال را بخش می‌کردند. پیش از تقسیم‌بندی کنونی، که چهار فصل سه‌ماهه برای هر سال لحاظ می‌کند، برای روزگاری طولانی سال را در دو فصل بزرگ تابستان و زمستان، به‌ترتیب در هفت و پنج ماه قرار می‌دادند. همچنین از دیگر بخش‌بندی‌های سال توسط ایرانیان باستان، تقسیم شش بخشی سال بود. به گزارش اسناد و روایات و نسک‌های کهن، در گذشته ایرانیان هر سال را به «شش گاهنبار» تقسیم می‌کردند. شش بخش که البته در شمار روزها هم برابر یکدیگر نبودند.

این تقسیم شش‌گانه در پیوند است با باوری مزدیسنایی که آفرینش جهان مادی را به ترتیب در شش گام، با آفرینش آسمان، آب، زمین، گیاه، حیوان و انسان می‌بیند. اسطوره‌ی یادشده به مرور زمان نقشی پررنگ‌تر و انضمامی‌تر در حیات ایرانیان پیدا کرد و به شش جشن منجر گردید که هر یک بر سر آغاز این شش گاهنبار برگزار می‌شد. ششمین گاهنبار هر سال، در واپسین روزهای ماه سپندارمذ یا اسفند آغاز می‌شد. این گاهنبار که «هَمَسپَتمَدَم» نامیده می‌شود، تا فروردین سال نو و جشن فروردینگان همان سال ادامه می‌یافت. «فروردینگان» یا «فرودُگ» که از اصلی‌ترین جشن‌های مزدیسناست در فروردین‌روز (روز نوزدهم) از فروردین‌ماه برگزار می‌گردد. مقدمه‌ی بالا از این رو بیان شد تا به یک نگاه کلی از مضمون کتاب جشن‌های گاهنبار و فرودگ دست یابیم و به پیشباز آنچه که هاشم رضی در این جستار آورده، روانه شویم.

فرودگ چیست و فروهر به چه معناست؟

بر اساس نظام فکری زرتشتی، هر انسان متشکل از پنج نیرو است که پنجمین آن‌ها «فْرَوَشی/فْرَوَهر» است. پس از مرگ فرد، فروهر او به جهان مینوی شتافته و در آن منزل ابدی سکونت می‌گزیند؛ پس این فروهر انسان است که زنده، بیدار و بینا است. در دین زرتشتی هر گاه بازماندگانْ آهنگ پاس داشتن یاد درگذشته‌ای از نزدیکان خود را دارند، به یاد فروهر او مراسمی برپا می‌دارند. توضیح مفصل نقش «مولفه‌ی فروهر» و سیری که آن را به مراسم، و سپس جشن‌هایی چون گاهنبار ششم و فرودگ (فروردینگان) منجر می‌گرداند چیزی نیست که در این گفتار کوتاه بگنجد؛ اما می‌توان با نگاهی کوتاه بر کتاب جشن‌های گاهنبار و فرودگ، اثر پژوهشی هاشم رضی، پنجره‌ای رو به شناخت این جشن باز کرد. نویسنده در این اثر ابتدا پیشینه‌ای از اسطوره‌ی «جهان دوازده‌هزارساله» در ایران باستان، و در پی آن سیر تکاملی گاه‌‌شماری نزد ایرانیان را شرح داده است. سپس از شیوه‌ی بخصوصی از گاه‌شماری، که سال را در شش گاهنبار تقسیم داشته است، و نیز پیوند این گاهنبارها با جشن‌های ماه فروردین سخن به‌میان می‌آورد. و سرانجام در شروحی گسترده و مفصل، به معنای فروهر و نیز جشن فروردینگان، که با این نیرو در پیوند است می‌پردازد.

کتاب جشن‌های گاهنبار و فرودگ اثری از هاشم رضی است که ذیل مجموعه پژوهش‌های ایرانشناسی توسط انتشارات بهجت به چاپ رسیده است.

کتاب جشن‌های گاهنبار و فرودگ برای شما مناسب است اگر

• به شناخت جشن‌های ایران باستان علاقه‌مندید.
• دوست دارید با زوایای گوناگونی از باورها و آموزه‌های اندیشه‌ی زرتشتی آشنا شوید.

در بخشی از کتاب جشن‌های گاهنبار و فرودگ: کهن‌ترین جشن‌های فصلی عهد اوستایی می‌خوانیم

عمر هر دوره از جهان به موجب منابع پهلوی، به ویژه کتاب بندهشن 12000 سال و به تعبیری 9000 سال است: فرهنگ نام‌های اوستا - جلد دوم، ذیل مادۀ زروان. این دوران دوازده هزار ساله گویا بر اساس بروج دوازده گانه سال آمده باشد. هر دورۀ عمر جهان که به پایان رسد، فْرَشْکَرْت یا نو شدن و آفرینش مجدد انجام می‌شود. این دوران به چهار بخش سه هزار ساله تقسیم می‌شود. سه هزار سال نخست، دوران مثالی یا فْرَوَهْری جهان است. به این تفسیر که چون خداوند بر آن شد تا آفرینش را انجام دهد، پیش از آفرینش مادی و جسمانی، آفرینش مینوی یا روحانی و به تعبیر خودِ منابع پهلوی، آفرینش فْرَوَهْری یا فْرَوَشی را انجام داد. در این سه هزار سال فقط یک جهان روحانی و غیرمادی آفریده شد و در آن همۀ اشکال مادی و نباتی و جانوری به صورت قالب مثالی و غیرمادی خود زندگی می‌کردند. جهان در سکون مطلق و خیر محض قرار داشت. صُوَر معنوی و مثالی بدون قالب مادی زندگی می‌کردند. آن‌چه که به چنین جهانی نیرو و حرکت می‌بخشید، از تجلیات ذات اهورایی بود که نیرو فرَوَشی به‌موجب یشت سیزدهم محسوب می‌شود.