معرفی و دانلود کتاب پژوهشی در گاه شماری و جشن‌های ایران باستان

معرفی کتاب پژوهشی در گاه شماری و جشن‌های ایران باستان

کتاب پژوهشی در گاه شماری و جشن‌های ایران باستان مجلد وسیع و جامعی‌ست از هاشم رضی که تقریبا تمام جشن‌های ملی ایرانی، خواه زرتشتی و خواه پیشازرتشتی را مورد کاوش خود قرار داده است. همچنین این اثر شامل تفحصی است بر تاریخ و مراحل تکامل گاه‌شماری در درازای تاریخ ایران‌زمین؛ چراکه شناخت جشن‌های ایرانی، که هر یک در روز معین و مشخص خود پاس داشته می‌شود، بدون آگاهی از تقویم و گاه‌شمارهای ملی و دینی ایران امکان‌پذیر نخواهد بود.

درباره‌ی کتاب پژوهشی در گاه شماری و جشن‌های ایران باستان

در پنجمین جلد از مجموعه پژوهش‌های ایران‌شناسی، که یادگار ماندنی و ارزشمندی از مرحوم هاشم رضی (Hashem Razi) بود، به کتاب پژوهشی در گاه شماری و جشن‌های ایران باستان برمی‌خوریم. اما شاید برای هر یک از ما نخست این پرسش به میان آید که ارتباط بین «ایران‌شناسی» و «جشن» چیست؟ در پاسخ باید خاطرنشان شد که همواره نوعی پیوستگی و قرابت دیده می‌شود میان مولفه‌های «ایران»، «دین» و «جشن». در میان رسوم و طرق دیرینه‌ی این سرزمین، «دین ایرانی»، «جشن ایرانی» و نیز «جشن دینی» به موازات یکدیگر دیده می‌شوند. اما این پیوند از کدام چشمه آب می‌خورد؟ تا پیش از گسترش و بسط دو دینِ سامیِ مسیحیت و اسلام، که دعویِ شمولیتی جهانی داشته و پس از کوتاه‌زمانی هر یک جغرافیای وسیعی از زمین را در بر گرفتند، در میان بیشتر تمدن‌های کهن، «هویت ملی» و «ماهیت دینی»، دو روی یک سکه بودند. مصر باستان با دین منحصر به خود، سومر و بابل با کیش ملی و مخصوص میانرودانی، یونان با هلنیسم و ایران با مزدیسنا شناخته می‌شدند. توجه به این نکته ضروری است که ماهیت «دین» تا پیش از مسیحیت و اسلام را باید ورای تلقی و شناخت امروزی در نظر گرفت؛ دین، در هزاره‌های سوم تا یکم پیش از میلاد، آکنده بود از آموزه‌ها و مولفه‌های قومی و ملی. در رابطه با ایران کهن نیز نگاهمان باید بر همین قاعده و روش برقرار باشد.

نظر افکندن و پژوهش بر ایران و مولفه‌های ایرانی بودن، باید موازی با شناخت دین و کیش‌های ایرانی صورت پذیرد. اما در هر یک از این دو موضوع (ایران و دین ایرانی) که سیر کنیم، به موضوع سومی برمی‌خوریم و آن، «جشن ایرانی» است. نگاه به معنای لغوی واژه‌ی جشن، این پیوند را برای ما مبرهن و مستدل می‌گرداند. جشن که در واژه به‌معنای ستایش و نیایش است، در حقیقت نزد ایرانیان، چون بستری بود برای پرستیدن خدا و خدایان و ابراز بندگی به درگاه آنان. پس چنان که روشن می‌گردد، بررسی ریشه و پیشینه‌ی جشن‌های ایرانی، درگیری با چندی آداب و سنن شادی و سرخوشی نیست. در محضر ایرانیان کهن، جشن را باید در زمره‌ی شعائر و آیین‌های ملی-دینی قلمداد کرد. کتاب پژوهشی در گاه شماری و جشن‌های ایران باستان، جستاری در همین موضوع است. استاد هاشم رضی، ایران‌شناس و پژوهشگر فقید ادیان ایرانی، در این کتاب به کاوشی گسترده در جشن‌های ایرانی در سرتاسر روزهای سال پرداخته است. جشن‌هایی که ریشه در ادیان آریایی داشته و شناخت آن‌ها جز از مسیر شناخت اساطیر این سرزمین، تهی و بی‌مایه خواهد بود. از همین روست که نگاه به روایات تاریخی و اسطوره‌ای که در پس پیدایش هر یک از این جشن‌ها به‌جای مانده است، بخش جدایی‌ناپذیر متدولوژی نویسنده در این کتاب است.

گاه‌شماری یا تقویم در ایران باستان

مسئله‌ی دیگری که در حین پژوهش پیرامون جشن‌های ایرانی سر بر می‌آورد، ضرورت آگاهی یافتن از پیشینه و شیوه‌ی گاه‌شماری در ایران باستان است. چه، عمده‌ی جشن‌های ایرانی در روز و زمان مشخصی صورت می‌پذیرد؛ و برپا داشتن آن جز در هنگامی دیگر، روا نبوده و نیست. موضوع شمارش ایام و روزها، و به‌طورکلی گاه‌شماری در ایران از گذشته تا به امروز، مضمون دیگری است که هاشم رضی در کتاب پژوهشی در گاه شماری و جشن‌های ایران باستان بدان پرداخته است. در بخشی گسترده از این کتاب، ضمن ذکر پیشینه‌های تاریخی، روش‌های گوناگون گاه‌شماری در ایران، از دوران پیشازرتشتی تا میانه، و سپس تدوین تقویم جلالی، که تا به امروز نیز برقرار و استوار است، مورد بررسی و نگاهی دقیق قرار گرفته است. هاشم رضی همچنین از خلال قیاس گاه‌شماری ایرانیان با دیگر همتایان آریایی خود یعنی هندیان، و نیز سایر تمدن‌های جهان باستان چون مصر و میانرودان، اقدام به بررسی هرگونه تاثیر و تاثر میان این ملل در موضوع تقویم‌نگاری کرده است.

کتاب پژوهشی در گاه شماری و جشن‌های ایران باستان اثری است از هاشم رضی و پنجمین کتاب این نویسنده است از مجموعه پژوهش‌های ایران‌شناسی که توسط انتشارات بهجت به چاپ رسیده است.

کتاب پژوهشی در گاه شماری و جشن‌های ایران باستان برای شما مناسب است اگر

• پژوهشگر ایران‌شناسی هستید.
• دوستدار تاریخ باستان ایرانید.
• به اساطیر، فرهنگ و سنن ایرانی علاقه دارید.

در بخشی از کتاب پژوهشی در گاه شماری و جشن‌های ایران باستان می‌خوانیم

علت این مسئله آن بود که تاریخ نوروز، هر چهار سال یک روز نسبت به سال شمسی حقیقی جلو می‌افتاد، چون سال شمسی را 365 روز تمام و بدون افزودن کسر اضافی حساب می‌کردند. دوازده ماه سی روزه و پنج روز اضافی را در پایان اسفندماه، به نام اندرگاه یا خمسه‌ی مسترقه یا پنجه‌ی دزدیده می‌افزودند. در حالی که سال شمسی حقیقی 365 روز و پنج ساعت و چهل و هشت دقیقه و چهل و شش ثانیه است، یعنی 365 روز و تقریباً یک‌چهارم روز. پس در هر چهار سال، یک روز اضافی، تاریخ نوروز را از اعتدال ربیعی جلو می‌برد. به همین سبب به‌طور دقیق در هر دور 128 سال، سال شمسی حقیقی تفاوت پیدا می‌کند، یعنی سی و یک روز کمتر می‌شود. به این معنی که پس از 128 سال که سال شمسی را درست از آغاز اعتدال بهاری حساب کنیم نوروز پس از این دور به روز بیست و نهم بهمن مصادف می‌شود.

به همین جهت است که آن چه در تاریخ راجع به سال و ماه ایرانی در ازمنه قدیم درج است، همیشه گردش نوروز و سیار بودن آن را حکایت می‌کند. بازپسین روایتی که در این باب موجود است، آن که در سال به تخت نشستن یزدگرد سوم، یعنی 632 میلادی (پادشاهی یزدگرد 652-632 میلادی) و سال یازدهم هجرت نوروز، یعنی اول فروردین حقیقی برابر بوده است با شانزدهم حزیران یا ژوئن رومی و روز نود و یکم از بهار - یا نخستین روز از ماه تیر.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه
نوروز و جشن‌های سال نو
بخش اول: گاه‌شماری و مسائل کبیسه
بخش دوم: فصل و سال، گاهنبارها، شادی و جشن
بخش سوم: گاه‌شماری اوستایی
بخش چهارم: روزها، ماه‌ها، گاهنبارها، دوران دوازده‌هزارساله‌ی جهان
بخش پنجم: جشن فروردگان، پنجه، فرودگ
بخش ششم: جشن سوری - چهارشنبه‌سوری
بخش هفتم: نوروز، سوابق تاریخی تا به امروز - جشن آبریزگان یا آب‌پاشی
بخش هشتم: جشن مهرگان، یلدا
بخش نهم: سده - جشن‌های آتش
بخش دهم: نوروز خردادی، خردادسالان