معرفی و دانلود کتاب آیین مهر - جلد اول: پژوهش‌هایی در تاریخ آیین رازآمیز میترایی در شرق و غرب

معرفی کتاب آیین مهر - جلد اول: پژوهش‌هایی در تاریخ آیین رازآمیز میترایی در شرق و غرب

مهرپرستی را یادگار پررمزوراز آریاییان باستان می‌دانند. اما آنچه که این دین و نظام فکری را پیچیده و شایسته‌ی پژوهش گردانیده، چیست؟ با مطالعه‌ی کتاب آیین مهر - جلد اول از هاشم رضی، درمی‌یابیم این دین را به‌راستی می‌توان نیای مشترک بسیاری از دین و نحله‌ها چون زرتشتی و هندو، مسیحی و مانوی به‌شمار آورد. اثر حاضر بخشی از مجموعه پژوهش‌های ایران‌شناسی استاد فقید هاشم رضی است.

درباره‌ی کتاب آیین مهر - جلد اول

پیش از آغاز صحبت در رابطه با کتاب آیین مهر - جلد اول، که بخش نخست از پژوهش ارزنده‌ی هاشم رضی است، خاطرنشان شدن این نکته ضروری می‌نماید که شناسایی نخستین ردپاهای مهرپرستی در میان سرزمین‌های گوناگون، امری نیست که به‌سادگی صورت پذیرد. آثار دور و نزدیکی از پرستش مهر، و به‌طورکلی خورشید، را می‌توان در قدیمی‌ترین بازه‌های زمانی ملل مختلف مشاهده کرد. در بسیاری از سرزمین‌ها و تمدن‌های کهن، پرستش خورشید به‌عنوان عامل و سرچشمه‌ی گرما و نور زندگی، رواج داشت؛ از جمله فرهنگ‌هایی چون مصریان، میانرودانیان و در رأس آن‌ها، آریاییان. در کهن‌ترین اسناد و مکتوبات آریایی، اعم از اوستای ایرانی و وداهای هندی، نام ایزدی دیرینه و باستانی به چشم می‌خورد که امروز او را «مهر» می‌خوانیم.

ایزد نام‌برده که در زبان سنسکریت «میترا» و در اوستایی «میثرَه» تلفظ می‌شد، از دور و درازترین روزگاران آریاییان باستان برای آیندگان آنان به یادگار ماند. از تدقیق و ژرف‌نگری در اوستا و نیز تلاش بر تاویل و تفسیر مضمون داستان‌های تاریخ اساطیری ایرانی می‌توان چنین برداشت کرد که تا پیش از ظهور زرتشت، پرستش ایزدان و خدایانی از جمله میثره یا مهر در میان ایرانیان رواج بسیار داشته است. اما با حضور اشوزرتشت بزرگ، «اهورامزدا» بر بام نظام فکری-اعتقادیِ ایرانی عروج کرده و سایر ایزدان چون مهر و آناهیتا تا مرتبه‌ی آفریدگان اهورامزدا تنزل جایگاه یافتند. گرچه بنابر آنچه در سنگ‌نبشته‌ها و اسناد روشن تاریخی می‌یابیم، این تنزلْ ماندگار نبود و دیگرباره در دوره‌هایی همچون هخامنشیان و اشکانیان شاهد مقام یافتن مهر و بازگشتش به آن شکوه پیشین در میان ایرانیان، بوده‌ایم.

پرستش میثره، از ایران تا روم

اثر پیش رو نوشته‌ای از هاشم رضی است پیرامون ایزد مهر و پیشینه‌ی پرستش آن در سرزمین‌های مختلف. در این جلد و همچنین جلد دوم مجموعه آیین مهر، نویسنده پژوهشی کامل پیرامون حضور و نقش آیین مهر در سرزمین‌های ایران و هند در آسیا، و یونان و روم در اروپا به عمل آورده است؛ کاوشی که التفات و توجهش را از پیدایش آیین نام‌برده در این سرزمین‌ها آغاز و تا رشد و گسترش و سپس افول آن در هر یک از جغرافیاهای مذکور پیگیری می‌کند. در کتاب آیین مهر - جلد اول، توجه نویسنده بر نخستین سرچشمه‌های پیدایش مهرپرستی، یعنی ایران و هند معطوف است.

مانع بزرگ بر سر راه شناخت نظام فکری مهرپرستان این است که این دین اثر نوشته‌شده و مکتوبی نداشت؛ یا اگر هم داشته، دیرزمانی از محو و فنا گشتن آن می‌گذرد. تاکنون هیچ‌گونه اثر مکتوبی که از سوی بزرگان و روحانیون مهرپرستی مرقوم گشته، یافت نشده و شناخت این دین باستانی برای آیندگان، پیوسته از طریق واسطه‌ها صورت گرفته است. کهن‌ترین این واسطه‌ها، که نوشته‌های یسنه‌ها، یشت‌ها و ریگ‌وداست، آگاهی از پرستیده شدن خدای خورشید در روزگاران دور ایران و هند می‌دهد. در کتاب آیین مهر - جلد اول نیز مسیر پژوهش نویسنده از همین منابع موثق گذشته و تلاشی بر شناخت هرچه بیشتر میثره از خلال متون زرتشتی و هندو به انجام رسیده است. همچنین در ادامه با جزئیات زیادی از کیفیات و ویژگی‌ها و اصول مهرپرستی آشنا می‌شویم. در یک نگاه و بیان کلی می‌توان گفت هاشم رضی در جلد نخست کتاب آیین مهر به پیشینه‌ی حضور این دین در ایران و هند، و جلد دوم بیشتر به صیرورت آن در یونان و روم، که پذیرنده و واردکننده‌ی این دین و نظام فکری از ایران بودند، پرداخته است.

کتاب آیین مهر - جلد اول توسط انتشارات بهجت به چاپ رسیده است.

کتاب آیین مهر - جلد اول برای شما مناسب است اگر

• به شناخت ایزد خورشید یا مهر علاقه دارید.
• دوستدار پژوهش در ادیان کهن جهان و تاریخ دگرگونی آن‌ها هستید.
• به شناخت دین و تفکرات ایران باستان علاقه‌مندید.

در بخشی از کتاب آیین مهر - جلد اول: پژوهش‌هایی در تاریخ آیین رازآمیز میترایی در شرق و غرب می‌خوانیم

چنان که گذشت، در دوران ساسانی و حتا پس از آن تا تدوین نهایی دینکرد اتهاماتی به دیوپرستان وارد می‌شد: ستیزه‌جویی و جنگاوری، جادوگری‌های ویژه و پررمزوراز، مراسم نیایش و برگزاری آیین‌های پرستش اهریمن و آیین‌های قربانی فراوان. این نسبت‌ها همان راز و رمزهای فراوانی است که به آیین میترایی وارد است، به ویژه آن شکلی از آیین که در امپراتوری روم رواج یافت. آیین‌های قربانی و همسرایی و جادویی که شبانه انجام می‌گرفت. بی‌گمان بسیاری از این‌گونه مراسم و راز و رمزها و آیین‌های قربانی و جادویی، در قدیم‌ترین عهود این آیین در آسیا وجود داشت. اما هنگامی که میترا پس از زرتشت از سوی زرتشتیان به ناچار و اضطرار در جرگه‌ی ایزدان زرتشتی پذیرفته شد، مراسم آیینی آن دیگرگون و تابع مراسم پذیرفته شده‌ی زرتشتی شد اما بسیاری از مهردینان آیین مهری را به صورت سنتی و به اصطلاح بهدینان - دیویسنایی حفظ کرده و بدعت را نپذیرفتند. آن آیین مهری که در امپراتوری روم رواج یافت، همان صورت سنتی و کهن آن بود اما همان‌گونه که میترا به موجب نفوذ و مقبولیت در ایران، خود را در جایگاهی والا و هم ردیف اهورامزدا تحمیل کرد، در امپراتوری روم نیز خود را در مسیحیت جایگزین ساخت و بسیاری از ویژگی هایش را با نامی نوین حفظ نمود.

فهرست مطالب کتاب

پیشگفتار
بخش نخست: کهن‌ترین و اصیل‌ترین مآخذ پژوهش در آیین میترایی
بخش دوم: نام و نشان میترا در عهود کهن، میترا در اوستا و ریگ‌ودا
بخش سوم: جشن مهرگان و تفسیر دینی و اساطیری آن
بخش چهارم: شناخت شکل مهن گاثایی میترا، میترا استحاله‌ی وهومن است یا سروش؟
بخش پنجم: مهرابه، خورابه، مسائل نجومی
بخش ششم: جبر اختری و نسائل اخترشناسی، اسطوره‌ی زندگی میترا، فرجام‌شناسی
بخش هفتم: اخترشناسی، زایچه و تفأل، جبر اختری
بخش هشتم: مفاهیم نمادین قربانی کردن گاو در کْرِت (یونان)
بخش نهم: نیایش‌ها و سروهای خورشیدی
بخش دهم: پیشینه‌های خورشیدپرستی