معرفی و دانلود کتاب آیین مهر - جلد دوم: پژوهش‌هایی در تاریخ آیین رازآمیز میترایی در شرق و غرب

معرفی کتاب آیین مهر - جلد دوم: پژوهش‌هایی در تاریخ آیین رازآمیز میترایی در شرق و غرب

چه شد که مهر، آن ایزد باستانی آریایی، سر از روم درآورد؟ گسترش و بسط مهرپرستی در اروپا از چه مسیر انجام گرفت و این دین ایرانی پس از اتخاذ رنگ رومی، به چه تبدیل شد؟ هاشم رضی در کتاب آیین مهر - جلد دوم، که ادامه‌ی مجلد پیشین و جستار درباره‌ی میثره و آیین پرستش اوست، به حضور این دین در یونان و روم، و نیز بازگشت دوباره‌ی آموزه‌های عرفانی این آیین در ایرانِ زرتشتی و اسلامی پرداخته است.

درباره‌ی کتاب آیین مهر - جلد دوم

در بررسی سیر دگرگونی و صیرورت تاریخ ادیان در میان اقوام گوناگون بشری، خورشید را پیوسته در میان پرستیدنی‌های ملل گوناگون دیده‌ایم. به‌نوعی خورشید، این ستاره‌ی تابان که زندگانی مردمان بر زمین را سبب‌ساز شده است، برای هزاران سال در پی عواملی احتمالی چون احساس دِین یا از سر بزرگداشت، از سوی نوع انسان مورد ستایش قرار گرفته و مقدس انگاشته شده است. اما بی‌شک پرستش این جِرم کیهانی (در نگاه امروز) و آن خدای نورانی (در نگاه دیروز) در هر یک از سرزمین‌های مختلف به سیاق منحصر به خود و متمایز بوده است. کتابی که پیش رو داریم، در دو جلد، پرستش خورشید در نوع خاص «آریایی» آن را موضوع جستار خویش قرار داده است. هاشم رضی در کتاب آیین مهر - جلد دوم، که دقیقا دنباله‌ی جلد نخست این مجموعه است، پژوهش خود را پیرامون پیدایش، تاریخ پیشرفت و دگرگونی‌های این آیین باستانی پیش گرفته است.

هزاران سال پیش پرستش میثره/مهر [که ایزد خورشید است] در آریایی‌های نخستین از فلات ایران تا شبه‌قاره‌ی هند و سکاهای توران رواج یافت. اما مهر، آن خدای بلندمرتبه و گران‌مایه که گستره‌ی نفوذش از هند و آسیای میانه تا کرانه‌های شرقی مدیترانه امتداد می‌یافت، با ظهور زرتشت و گسترش دین بهی، برای نخستین بار مورد پرسش قرار گرفت و در اعتبار و جایگاه، فروکاسته گشت. روندی که در میان تیره‌های گوناگون آریایی، بیش از همه شامل حال ایرانیان مرکزی شد و با رشد زرتشتی‌گری و پرستش اهورامزدا در این سرزمین، به کمرنگ شدن هرچه بیشتر مهرپرستی منجر می‌گشت. اما پس از بیرون راندن یونانیان از ایران توسط مردان پارتی و روی کار آمدن نظام شاهنشاهی اشکانی، خون تازه‌ای در رگ‌های زرین ایزد مهر جاری گشت. گرچه عدم تعیین و وضع یک دین رسمی را از جمله ویژگی‌های برجسته‌ی اشکانیان می‌دانیم، اما این عدم اجبار هرگز سبب پوشاندن گرایش خود پادشاهان اشکانی به پرستش مهر نشده است. اشکانیان که نقش خورشید را بر درفش رسمی خود تصویر کردند، سبب زنده شدن دوباره‌ی پرستش این ایزد و حیات یافتن این آیین شده بودند.

جنگ‌های ایران و روم و صدور مهرپرستی

با هم‌مرز شدن شاهنشاهی ایران اشکانی و جمهوری روم، نزاع و درگیری‌های طولانی و چندصدساله‌ای میان این دو ابرقدرت شکل گرفت که با نتایج و پیامدهای بسیاری برای هر دو کشور همراه بود. از جمله‌ی این پیامدها را می‌توان گسترش آیین مهرپرستی از ایران به روم دانست. آری این دو دشمن دیرینه گذشته از جنگ‌های خونین و ویرانگری‌های بسیار، از پی همسایگی متمادی و درازمدت، تبادلات فرهنگی زیادی نیز داشتند و بر رشد فکری و حکمی یکدیگر نیز اثرات بسیاری می‌گذاشتند. هاشم رضی، نویسنده‌ی کتاب آیین مهر - جلد دوم در این بخش از کتاب نگاهش را بر دوره‌ی زمانی حضور مهرپرستی در غرب، از یونان تا ایتالیای رومی متمرکز ساخته است. چه، برای سده‌های تاثیرگذاری، مهر به بزرگ‌ترین خدای رومیان تبدیل شد و پرستشگاه‌های بسیار برای نیایش او در اروپا و آسیای صغیر بنا شد. همین آیین بود که در ادامه، قالب و فرم اساطیری خود را به مسیحیتِ نوظهور وام داد و بسان روح در پیکره‌ی مسیحیت، که خود اساساً آیینی ابراهیمی بود، تجلی پیدا کرد.

مهرپرستی و عرفان ایرانی

مبحث مهم و حائز اهمیت دیگری نیز در کتاب آیین مهر - جلد دوم مورد بررسی قرار گرفته است. هاشم رضی در جلد دوم کتاب آیین مهر، به تاثیرات بی‌چون‌وچرای عرفان باستانی و ایرانیِ آیین مهر، بر طریقت‌های جدیدتر عرفانی همچون عرفان در دوره‌های زرتشتی و اسلامی در ایران پرداخته است. با مطالعه‌ی بخش‌های پایانی از کتاب حاضر درمی‌یابیم عرفان، که یکی از ستون‌های اصلی فکر ایرانی در درازای تاریخ برشمرده می‌شود، بنیانی میترایی داشته و در آداب و رسوم پررمزوراز این کیش ریشه دارد.

کتاب آیین مهر - جلد دوم را هاشم رضی به نگارش درآورده و انتشارات بهجت نسبت به چاپ و منتشرسازی آن اقدام نموده است.

کتاب آیین مهر - جلد دوم برای شما مناسب است اگر

• پژوهشگر تاریخ ادیان هستید.
• به شناخت دین مهرپرستی علاقه دارید.
• علاقه‌مند به شناخت سیر تحول پرستش میترا در روم هستید.
• پژوهشگر عرفان و تاریخ عرفان ایرانی هستید.

در بخشی از کتاب آیین مهر - جلد دوم: پژوهش‌هایی در تاریخ آیین رازآمیز میترایی در شرق و غرب می‌خوانیم

اما در مورد کوه خدا در روایت ایرانی و کوه پیروزی در روایت یونانی، مشکل بتوان نظر ویدن‌گرن را با دست‌آویز قرار دادن مطالب شاه‌نامه در توصیف کوه البرز با این روایت پذیرفت، چون این اشاره معطوف است به کوه خواجه در سیستان، جنوب شرقی ایران، که دریاچه‌ی کانفسه در پای آن قرار دارد، یعنی دریاچه‌ی هامون یا کَسه اُیه که شرح آن گذشت و در روایت سد در نثر و سد در بندهش دیدیم که کوه خدا در کنار دریاچه یا آب کانفسه قرار دارد. کوه خواجه از مرمر سیاه و از ایام کهن تاریخ ایران برای زرتشتیان از تقدس ویژه‌ای برخوردار بوده است و از همین جاست که روزی نجات‌بخش و منجی و موعود بزرگ یعنی سوشیانت از آنجا ظهور می‌کند. حتا از دوران‌های پیش از انتشار و توسعه‌ی دین زرتشتی، دریاچه‌ی کانفسه یا کسه ایه یا هامون به موجب مرکز صیانت تخمه‌ی زرتشت و بشارت ظهور موعودها، خود از قداست خاصی برخوردار بود و مؤمنان برای زیارت بدان‌جا می‌رفتند و چون رسم معهود در سنت نمازگزاردن و نیایش بر بلندی کوه‌ها بود از آن کوه هر چند خشک و بدون دار و درخت است، بالا می‌رفتند.

فهرست مطالب کتاب

بخش یازدهم: پیشینه‌ی آیین‌های اسرار در روم و یونان و آیین میترایی
بخش دوازدهم: میتراییسم آیین اسرار، آیین میترایی و عرفان ایرانی
بخش سیزدهم: خدای شیرسَر
بخش چهاردهم: آیین زروانی بنابر یک نوشته‌ی کهن، مهر میانجی
بخش پانزدهم: شرح حال فلیک لاژار