معرفی و دانلود کتاب کلاس درس محیط پرورش تفکر: راهبردهای پرورش تفکر منطقی، انتقادی و خلاق

معرفی کتاب کلاس درس محیط پرورش تفکر: راهبردهای پرورش تفکر منطقی، انتقادی و خلاق

کتاب کلاس درس محیط پرورش تفکر نوشته‌ی بلال خالقیان در پی آن است که رویکردی متفاوت را نسبت به کلاس درس و محیط‌های آموزشی معرفی کند. کتاب حاضر این نظریه‌ی مهم را بازگو می‌کند که آموزش از پرورش جدایی‌ناپذیر است و آموزگاران و اساتید وظیفه دارند که محیطی را فراهم کنند تا بتوان در آن تفکر و پرسشگری را در دانش‌آموزان پرورش داد و ذهن آنان را انتقادی و خلاق بار آورد.

درباره‌ی کتاب کلاس درس محیط پرورش تفکر

حتماً تا به حال بارها در مقام ولی دانش‌آموز، معلم و استاد یا دست‌اندرکار سیستم آموزشی، در این فکر فرورفته‌اید که چرا دانش‌آموزان آن‌طور که باید با مدرسه ارتباط مؤثر برقرار نمی‌کنند و در نهایت به این نتیجه رسیده‌اید که شاید مشکل از سیستم آموزشی ماست. وگرنه چرا بسیاری از بچه‌ها از درس و مدرسه فراری‌اند؟ این وضعیت می‌تواند حاصل رویکرد آموزشی‌ای باشد که آموزش را از پرورش جدا می‌کند و تحصیل و آموختن را در چارچوب‌های خاص و خشک آموزشی خلاصه کرده است. رویکردی که قصد دارد به هر زور و ضربی، مغز دانش‌آموز را از انبوهی از اطلاعات پر کند و اصلاً به روحیات او اهمیتی نمی‌دهد. کتاب کلاس درس محیط پرورش تفکر به قلم بلال خالقیان به این موضوع با دید انتقادی می‌نگرد و سوال‌های زیادی را مطرح می‌سازد.

پای این رویکرد، جدا از مدرسه به محیط‌های آموزشی و آکادمیک نیز باز شده است. امروزه در دانشگاه‌ها هم اصل بر آن است که استاد مطالبی را به دانشجویانش منتقل کند و از آنچه که آموخته است، آزمون بگیرد. در این رویکرد آموزشی، جای ذهنیت خلاق و تفکر نقادانه بسیار خالی است. دانشجو در این رویکرد صرفاً آموزنده است و نه یابنده.

کتاب کلاس درس محیط پرورش تفکر نوشته‌ی بلال خالقیان در هشت فصل به این مسئله می‌پردازد و تلاش می‌کند نسبت آموزش و پرورش را به صورت واضح با یکدیگر مشخص کند و راهکارهایی را به اساتید و معلمان ارائه دهد که از طریق آن‌ها بتوانند ذهن و خلاقیت دانش‌آموزانشان را پرورش دهند و قدرت تفکر را در آنان بیدار کنند.

بلال خالقیان در کتاب کلاس درس محیط پرورش تفکر امر آموزش را از پرورش جدا نمی‌داند و سعی می‌کند تا اهمیت پرورش قدرت تفکر خلاق و آزاد را برای دبیران و اساتید جا بیندازد تا آن‌ها با چنین رویکردی با دانشجویان و دانش‌آموزان خود برخورد کنند، به آن‌ها جرئت تفکر بدهند و آن‌ها را به تفکر تشویق کنند.

بلال خالقیان در این کتاب با تکیه بر جمله‌ای از دکتر شریعتی که می‌گوید: «ستایشگر معلمی هستم که اندیشیدن را به من بیاموزد، نه اندیشه‌ها را.» تصویری شفاف و دقیق از رویکرد خود نسبت به نهاد آموزش را تبیین می‌کند.

خالقیان در کتاب کلاس درس محیط پرورش تفکر دیدگاه‌های صاحب‌نظران را درباره‌ی رابطه‌ی تفکر با رویکردهای آموزشی و پرورشی بیان می‌کند و دیدگاه خود را نیز ارائه می‌دهد. همچنین ماهیت تفکر را روشن می‌کند و بنا به ضرورت، موضوعاتی مانند مغالطه، سفسطه، تفکر منطقی، تفکر انتقادی، تفکر خلاق و ... را مورد تحلیل و واکاوی قرار می‌دهد. او در نهایت، رابطه‌ی تفکر را با رویکردهای آموزشی و پرورشی روشن می‌کند و راهکارهای خود را برای ایجاد رویکرد آموزشی مناسب بیان می‌کند.

این کتاب توسط انتشارات مهاجر به چاپ رسیده است.

کتاب کلاس درس محیط پرورش تفکر برای چه کسانی مناسب است؟

کتاب کلاس درس محیط پرورش تفکر برای همه‌ی کسانی که در حوزه‌ی آموزش و پرورش فعالیت می‌کنند، بسیار مفید و کاربردی است.

در بخشی از کتاب کلاس درس محیط پرورش تفکر: راهبردهای پرورش تفکر منطقی، انتقادی و خلاق می‌خوانیم

درباره‌ی انگیزه بیرونی باید گفت که آن برگرفته از مکتب رفتارگرایی در روان‌شناسی است و همان‌طور که می‌دانیم روان‌شناسان رفتارگرا نتایج آزمایش‌های خود بر روی حیوانات (سگ، گربه، موش، میمون و...) را نیز به انسان تعمیم داده‌اند و متأسفانه در آموزش و پرورش سنتی و رایج نیز به کارگیری این امر و دادن جایزه، نمره و پاداش، معرفی کردن به عنوان شاگرد اول، دوم و سوم و... از سوی بسیاری از معلمان مرسوم شده است و لذا آن‌ را عامل ایجاد انگیزه (بیرونی) در فراگیران می‌دانند.

شاید یکی از دلایل آن سهل و آسان بودن ایجاد انگیزه بیرونی است؛ ولی باید دانست که انگیزه بیرونی موقت، گذرا، کم اثر یا بی اثر می‌باشد و چه بسا بعد از مدتی کاملاً خاصیت و اثر خود را از دست بدهد. گذشته از آن، این امر موجب بروز رقابت، کینه، نفرت، خودخواهی، خودبینی و خودمحوری در فراگیران می‌شود، که خود این نیز پیامدهای ناگواری را می‌تواند به دنبال داشته باشد. که با تمایلات ذاتی و فطری بشر سازگاری ندارد.

از سوی دیگر ایجاد انگیزه درونی نیازمند به دانش، توانایی و مهارت‌های ویژه‌ای است که از عهده‌ی هر کسی برنمی‌آید؛ زیرا با توجه به تعریف گیج و برلاینر از انگیزه، آن حالتی درونی است و به عبارت دیگر باید «خودانگیخته» باشد. به همین جهت منظور ما از انگیزه، انگیزه درونی است که با حس کنجکاوی، پژوهشگری، میل به تفکر و اندیشیدن و یاد گرفتن و لذت بردن واقعی از انجام فعالیت‌های رضایت بخش و کشف کردن و یافتن چیزهای جدید و توانایی حل مسأله و یافتن پاسخ پرسش‌هایی که موجب رضایت خاطر و لذت واقعی همراه است، می‌باشد.

در این زمینه وایتهد (1967) می‌گوید: بدون انگیزه و علاقه، رشد فکری امکان نخواهد داشت، علاقه و انگیزه جزء لاینفک توجه و درک کردن است، و بدون آن هیچ پیشرفتی وجود نخواهد داشت.

بنابراین انگیزه، عامل اساسی برای تفکر و اندیشیدن می‌باشد و اندیشیدن خود نیز موجب یادگیری می‌شود و از سوی دیگر ممکن است زمانی‌که فرد به تفکر و حتی تخیل درباره‌ی موضوع و یا مسأله‌ای می‌پردازد، چه بسا این امر سبب ایجاد انگیزه در فرد شود؛ تا به دنبال آن‌چه که در ذهنش ایجاد شده و فکر او را مشغول کرده برود و آن موضوع و مسأله را بررسی و حل نماید.

فهرست مطالب کتاب

پیشگفتار
فصل اول: اهمیت و ضرورت
مقدمه
الف- جایگاه تفکر از دیدگاه قرآن کریم و اسلام
ب- جایگاه تفکر از دیدگاه برخی دانشمندان و متفکران مسلمان
ج- جایگاه تفکر از دیدگاه فیلسوفان و صاحب‌نظران تعلیم و تربیت
دیدگاه و نظرات سقراط
دیدگاه افلاطون
دیدگاه ارسطو
دیدگاه دکارت
دیدگاه بیکن
دیدگاه اسپینوزا
دیدگاه دیویی
دیدگاه لیپمن
د- جایگاه تفکر از دیدگاه برخی از روان‌شناسان
دیدگاه پیاژه
دیدگاه برونر
دیدگاه راجرز
دیدگاه مزلو
دیدگاه ویگوتسکی
متفکران استثنایی در تاریخ اندیشه
سقراط
کپرنیک
برونو
گالیله
اسپینوزا
ابوعلی‌سینا
ملاصدرا (صدرالمتالهین)
پرسش‌هایی برای تفکّر، تحقیق و بازنگری
فصل دوم: تعریف و طبقه‌بندی
مقدمه
تعریف فکر و تفکر
تفکر اثربخش، کارا و سودمند
طبقه‌بندی انواع تفکر و ابعاد آن
الف- از دیدگاه اسلام
ب- از دیدگاه مولانا
ج- انواع تفکر از نظر پاسخ به هر پرسش
د- انواع تفکر از نظر تعداد افراد
ه- انواع تفکر از نظر محتوا، روش و هدف
و- سایر انواع تفکر
پرسش‌هایی برای تفکر، تحقیق و بازنگری
فصل سوم: سفسطه، مغالطه و دلیل تراشی
مقدمه
خطای ذهن
سفسطه و تاریخ آن
قیاس
قضیه
انواع و اهداف قیاس
برهان
جدل
خطابه
شعر
سفسطه یا مغالطه
نتایج شناخت سفسطه
عوامل مؤثر در سفسطه
انواع روش‌های سفسطه
پرسش‌هایی برای تفکر، تحقیق و بازنگری
فصل چهارم: تفکّر منطقی
مقدمه
تعریف منطق
موضوع منطق
رابطه قیاس و فکر
تعریف تفکر منطقی
مراحل تفکر منطقی
ابعاد تفکر منطقی
مهارت‌های تفکر منطقی
پرورش تفکر منطقی
پرسش‌هایی برای تفکر، تحقیق و بازنگری
فصل پنجم: تفکّر انتقادی
مقدمه
اهمیت و ضرورت
پیشینه و سابقه تفکر انتقادی و رابطه آن با تفکر منطقی
تعریف تفکر انتقادی شکاراآ
عناصر و مهارت‌های تفکر انتقادی
ب عناصر یا توانایی‌های ویژه
عناصر عاطفی تفکر انتقادی
مهارت‌ها و توانایی‌های عملی تفکر انتقادی
پرورش تفکر انتقادی
پرسش‌هایی برای تفکّر، تحقیق و بازنگری
فصل ششم: تفکّر خلّاق
مقدمه
پیشینه تفکر خلّاق
اهمیت و ضرورت
تعریف خلّاقیت و آفرینندگی
انواع خلّاقیت
درجات یا سطوح خلّاقیت
مقایسه خلّاقیت و نوآوری
تفکر خلّاق
عوامل و عناصر مؤثر در تفکر خلّاق
الف- عوامل و عناصر مربوط به شخصیت: که در برگیرنده عوامل و عناصری از قبیل موارد زیر است:
ب- عوامل و عناصر مربوط به شناخت: عوامل و عناصر شناختی، موارد زیر را دربر می‌گیرند:
ج- عوامل و عناصر مربوط به عواطف: که برخی از آن‌ها به شرح زیر می‌باشند:
ویژگی‌های افراد خلّاق
موانع و عوامل بازدارنده خلّاقیت
پرورش تفکر خلّاق
پرسش‌هایی برای تفکر، تحقیق و بازنگری
فصل هفتم: مفاهیم مرتبط با تفکّر
مقدمه
رابطه تفکّر و یادگیری
رابطه تفکّر و تدریس
رابطه تفکّر و ذهن
رابطه تفکّر و هوش
رابطه تفکّر و انگیزه
رابطه تفکّر و کنجکاوی
رابطه تفکّر و علم و دانش
رابطه تفکّر و فلسفه
رابطه تفکّر و منطق
رابطه تفکّر و تعلیم و تربیت
رابطه تفکّر و حل مسأله
رابطه تفکّر و تفکّر فرد (فراشناخت)
پرسش‌هایی برای تفکّر، تحقیق و بازنگری
فصل هشتم: پرورش تفکر در کلاس درس
مقدمه
جایگاه و اهمیت تفکّر در کلاس درس
امکان ایجاد محیط اندیشیدن با شرایط موجود
برخی از عوامل مهم و مؤثر در ایجاد فضای اندیشیدن
نقش فرهنگ در ایجاد فضای اندیشیدن
فرهنگ سازمانی و تفکر
سبک‌های تفکر
راهبردها و روش‌های بهبود و توسعه اندیشیدن
پرسش‌هایی برای تفکّر، تحقیق و بازنگری
فهرست منابع
الف- منابع فارسی
ب- منابع انگلیسی