معرفی و دانلود کتاب سرچشمه‌های فرم معماری: تاریخ انتقادی تئوری طراحی

معرفی کتاب سرچشمه‌های فرم معماری: تاریخ انتقادی تئوری طراحی

مارک گلرنتر در کتاب سرچشمه‌های فرم معماری به سؤالی اساسی پاسخ می‌گوید: «معمار چگونه فرم طراحی را ایجاد می‌کند؟» نویسنده ضمن بررسی دقیق این پرسش و پاسخ گفتن به آن تلاش کرده تا در هشت دوره‌ی زمانی تئوری‌های اصلی طراحی را بررسی کند. این کتاب ذیل مجموعه کتاب‌های «کانون» به انتشار رسیده است.

درباره‌ی کتاب سرچشمه‌های فرم معماری

تعیین اینکه در چه زمانی انسان‌ها شروع به اندیشیدن به منبع ایده‌های طراحی‌شان کردند، یا نخستین تئوری‌های طراحی در چه زمانی پیشنهاد شدند، کار دشواری است. به‌جز چند سنگ‌نوشته‌، اشاره‌های غیرمستقیم به معماری در چند متن و تعدادی ترسیم، شواهد دست‌اول چندانی از دنیای باستان باقی نمانده است. با استفاده از این شواهد ناچیز، تنها می‌توانیم درباره‌ی چیزهایی که تئوریسین‌های معماری ممکن است در کتاب‌هایی که گم شده‌اند نوشته باشند، یا تئوری‌هایی که معماران مدت‌ها پیش از ثبت شدن به شکل نوشتار از آن‌ها پیروی می‌کرده‌اند گمانه‌پردازی کنیم.

موضوعِ کتابی که در دست دارید، با نام سرچشمه‌های فرم معماری (Sources of Architectural Form: A Critical History of Western Design Theory) نوشته‌ی مارک گِلِرنتر (Mark Gelernter)، بررسی تاریخ تئوری طراحیِ غرب از دنیای باستان تا به امروز است. اما تئوری طراحی دقیقاً به چه معناست؟ مارک گِلرنتِر به ما نشان می‌دهد که این عبارت می‌تواند بر موضوعات گسترده و متنوعی -از توصیف ماهیت زیبایی گرفته، تا بیان تبعات اجتماعی و سیاسی طرح‌های‌ ساختمانی- اطلاق شود. مارک گِلرنتِر در تلاش است تا به ما نشان دهد سرچشمه‌ی ایده‌های طراحی یک معمار کجاست. به عبارت دقیق‌تر، چه می‌شود که یک معمار که تنها مجموعه‌ای از داده‌ها، نیازها، اهداف و پیش‌فرض‌ها را در اختیار خود دارد، پیشنهادی را برای فرم یک ساختمان روی صفحه‌ی طراحی می‌آورد.

مارک گِلِرنتر، در ابتدای کتاب بیان می‌کند که دامنه‌ی مفهوم تئوری طراحی بسیار گسترده است و موضوعات گوناگونی را در بر می‌گیرد. بااین‌حال نباید فراموش کرد که اساسی‌ترینِ این موضوعات، فرم است. مارک گِلِرنتر تلاش می‌کند با دنبال کردن یک مسیر تاریخی، به مخاطبان خود نشان دهد که چطور در هر دوره‌ای از تاریخ، فرم بازتاب‌دهنده‌ی دیدگاه‌های فلسفی و باورهای کیهان‌شناختی حاکم بر آن دوره بوده است.

بد نیست بدانید که عنوان اصلی کتاب سرچشمه‌های فرم معماری، «سرچشمه‌های فرم معماری: یک تاریخ انتقادی تئوری طراحی غرب» است که مترجم در برگردان فارسی از شکل کوتاه‌شده‌ی آن استفاده کرده و برای آن‌که بتواند آن را راحت‌تر تلفظ کرد، «یک» را نیز از اسم حذف کرده است. هر مورخ، به شکلی خاص به تاریخ نگاه می‌کند و با پیش‌فرض‌ها و پیش‌زمینه‌های منحصر‌به‌فردش با آن مواجه می‌شود. از این رو است که می‌توان یک پژوهش تاریخی را به‌مثابه‌ی یک روایت ‌از میان بی‌شمار روایت ممکن انتخاب کرد.

کتاب سرچشمه‌های فرم معماری با پیش‌گفتار آغاز می‌شود. نویسنده در این کتاب ابتدا به مسأله‌ی اصلی تئوری طراحی می‌پردازد و بعد از آن تئوری‌های فرم را بررسی می‌کند. بخش دوم، «دنیای باستان» نام دارد که در آن به سرچشمه‌های تئوریِ طراحی و آموزش پرداخته می‌شود. بخش سوم بر دوره‌ی قرون وسطی متمرکز می‌شود و بخش چهارم به رنسانس اختصاص دارد. «تئوری‌های هنر در رنسانس پیشرفته»، «احیای ایده‌های باستانی» و «پیدایش علم پوزیتیویست» از مواردی هستند که در این بخش به آن‌ها پرداخته می‌شود. بخش پنج، باروک، بر دوره‌ی باروک و دوگانگی‌های آن، خردگرایی و اهمیت خرد و تئوری هنر و معماری و آکادمی‌ها متمرکز می‌شود. بخش ششم درباره‌ی روشنگری و بنیان‌های انقلابیِ دنیای مدرن است. همچنین در این فصل به پوزیتیویسم و علوم جبرگرای جدید پرداخته می‌شود. قرن نوزدهم در هفتمین بخش بررسی می‌شود و همراه با آن نسبیت‌گرایی فلسفی و التقاط هنری، ایده‌آلیسم آلمانی، رمانتیسیسم و نئوگوتیک و پوزیتیویسم و جبرگراییِ هنری نیز مورد تأمل قرار می‌گیرند. سرانجام، فصل هشتم و نهم درباره‌ی قرن بیستم است و مواردی همچون واکنش به نسبیت‌گرایی در فلسفه را در بر می‌گیرد.

کتاب سرچشمه‌های فرم معماری از معدود آثار ترجمه‌شده در حوزه‌ی پژوهش‌های تاریخ معماری است و همچنین تنها کتابی است که در باب تاریخ تئوری به زبان فارسی در دسترس است. از این رو امید آن می‌رود که در غنی ساختن فرهنگ طراحی (به طور کلی) و معماری (به طور خاص) تأثیرگذار باشد.

کتاب سرچشمه‌های فرم معماری را مارک گِلِرنتر نخستین بار در سال 1995 به انتشار رسانده است. این کتاب را در ایران پویان روحی به زبان فارسی برگردانده و نشر گیلگمش آن را روانه‌ی بازار نشر ساخته است.

درباره‌ی مجموعه‌ی کانون

مجموعه‌ کتاب‌های کانون که به همت نشر گیلگمش به انتشار می‌رسند، موضوعاتی در باب نظریه‌ی هنر، فلسفه‌ی هنر و رشته‌های گوناگون هنری را در بر می‌گیرند. ذیل این مجموعه کتاب‌های متعددی منتشر شده که در ادامه به عناوین آن‌ها اشاره می‌کنیم. همه‌ی عناوینی که نام می‌بریم، در وب‌سایت و اپلیکیشن کتابراه به انتشار رسیده‌اند.

از عناوین این مجموعه‌اند:

• «درآمدی بر مطالعات سینمایی» نوشته‌ی اد سیکوف و ترجمه‌ی بشیر سیاح
• «پرتره‌ها و اشخاص: یک تحقیق فلسفی» از سینتیا فریلند با ترجمه‌ی حسین عظیمی
• «تأثیر تکنولوژی بر بیان سینمایی: درس‌گفتارهای دانشگاه کلمبیا» به قلم پل شریدر و ترجمه‌ی علی عامری مهابادی
• «نظریه‌های هنر» (سه‌جلدی) نوشته‌ی موشه باراش و برگردان محمدرضا ابوالقاسمی
• و ...

کتاب سرچشمه‌های فرم معماری برای چه کسانی مناسب است؟

علاقه‌مندان به هنر معماری از مخاطبان اصلی کتاب سرچشمه‌های فرم معماری به شمار می‌آیند.

در بخشی از کتاب سرچشمه‌های فرم معماری: تاریخ انتقادی تئوری طراحی می‌خوانیم

بسیاری از فیلسوفان قرن بیستم ناچار بودند با این باورِ دوران روشنگری که امکان رسیدن به دانش قطعی درباره‌ی جهان وجود ندارد دست‌و‌پنجه نرم کنند. بعضی مثل کی‌یرکگور و نیچه این نسبیت‌گرایی را به صورت یک واقعیت ناگزیر پذیرفتند و تلاش کردند با تبعات آن کنار بیایند؛ بعضی‌ از جمله هگل به مبارزه ادامه دادند تا راه‌هایی پیدا کنند که با استفاده از آن‌ها بتوان به دانش قطعی رسید. فلسفه‌ی آغاز قرن بیستم با همین مسئله روبه‌رو بود و پاسخ‌های مشابهی برای آن ارائه کرد.

جان دیویی (1952 - 1859) نیز درست مثل نیچه پذیرفت که امکان رسیدن به دانش مطلق درباره‌ی جهان وجود ندارد. او عنوان کرد انسان‌ نیازی بنیادی به جست‌و‌جوی قطعیت دارد و به همین دلیل، فیلسوفان سنتی همیشه به‌ دنبال یک دنیای رؤیایی بود‌ه‌اند که از حقایق مطلق تشکیل شده باشد. اما تئوری‌های آن‌ها در واقع ابداعاتی هستند که بیش‌تر از آن‌که درباره‌ی یک دنیای «واقعیِ» تشکیل‌شده از حقیقت بگویند، از احساس ناامنیِ آفرینندگانش حرف می‌زنند. او عنوان کرد که انسان به جای آن‌که در ابداعات متافیزیکی به‌ دنبال آرامش بگردد، باید با کنترل محیط پیرامون خود با استفاده از ابزارِ علمی به آرامش برسد. هوش انسان شاید نتواند حقایق جاودان درباره‌ی واقعیت بی‌زمان را کشف کند، اما می‌تواند درباره‌ی این لحظه و مکانی که در آن است، دانشی تجربی به‌ دست بیاورد؛ دانشی که می‌تواند به ایجاد دنیایی بهتر کمک کند. دیویی فلسفه‌ی خود را، پس از آن‌که دیدگاه مشابهی توسط چارلز سندرس پیرس (1914 - 1889) بسط داده شد، پرگماتیسم نامید. با وجودی که دیویی وجود حقایق عینی را انکار می‌کرد، اما تسلیم این ایده‌ی کاملاً نسبیت‌گرا نشد که هر دیدگاه شخصی‌ به یک اندازه معتبر است. او عنوان کرد که بیش‌تر افراد موافق‌اند که بعضی اهداف مشخصِ اجتماعی، هنری و علمی، شایسته‌ی تحقق‌اند و بنابراین، این امکان وجود دارد که درباره‌ی آن‌که فلسفه و کنش‌های عملی می‌بایست در راستای چه اهدافی تلاش کنند به توافق رسید. این نزدیک شدن به قطعیت بهترین دستاوردی است که می‌توانیم به آن امیدوار باشیم؛ دیویی عنوان کرد که هر کس به قطعیتی بیش‌تر از این نیاز داشته باشد، از یک روان‌نژندیِ خفیف رنج می‌برد.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه‌ی مترجم
1: پیش ‌گفتار
مسئله‌ی اصلی تئوری طراحی
تئوری‌های فرم
یک پارادوکس در تئوری‌های طراحیِ غرب
مسئله‌ی سوژه - ابژه
2: دنیای باستان
سرچشمه‌های تئوریِ طراحی و آموزش
انقلاب در فلسفه‌ی یونان
کیهان‌شناسی یونانی جدید
ویتروویوس
3: قرون وسطی
گذار از [اندیشه‌ی] سکولار به [اندیشه‌ی] الاهی
تئوری هنر و معماری قرون وسطی
فلسفه‌ی مدرسی
آموزش در انجمن‌های صنفی‌ و دانشگاه‌ها
4: رنسانس
احیای ایده‌های باستانی
تئوری هنر در رنسانس پیشرفته
زیاده‌روی‌های منریسم
آکادمی‌های هنر جدید
پیدایش ‌علم پوزیتیویست
5: باروک
دوگانگی‌های باروک
خردگرایی و اهمیت خرد
تجربه‌گرایی و اهمیت حواس
تئوری هنر و معماری و آکادمی‌ها
6: روشنگری
بنیان‌های انقلابیِ دنیای مدرن
پوزیتیویسم و علوم جبرگرای جدید
شورش رمانتیک
نئوکلاسیسیسم و آکادمی‌ها
امانوئل کانت و سنتز سوژه و ابژه
7: قرن نوزده
نسبیت‌گرایی فلسفی و التقاط هنری
کلاسیسیسم و مدرسه‌ی بوزار
ایده‌آلیسم آلمانی، رمانتیسیسم و نئوگوتیک
پوزیتیویسم و جبرگراییِ هنری
گذار به انتزاع در هنر
8: قرن بیست (1)
واکنش به نسبیت‌گرایی در فلسفه
سرچشمه‌های متعارضِ فرم معماری
سرچشمه‌های متعارض فرم هنری
ترکیب باوهاوس
جنبش مدرن
9: قرن بیست (2)
مدرنیسم متأخر
پوزیتیویسم و طراحی محیطی
ساختارگرایی
پست‌مدرنیسم و پسا‌ساختارگرایی
یادداشت‌ها
منابع
نمایه