معرفی و دانلود کتاب سرمه کشیدن یا کور کردن؛ یادداشت‌هایی درباره جامعه‌شناسی حقوق

معرفی کتاب سرمه کشیدن یا کور کردن؛ یادداشت‌هایی درباره جامعه‌شناسی حقوق

کتاب سرمه کشیدن یا کور کردن؛ یادداشت‌هایی درباره جامعه‌شناسی حقوق، شامل مجموعه‌ای از 90 نوشتۀ عباس عبدی، دربارۀ نقد وضعیت حقوق، جرم و مجازات در جامعۀ ایران است.

اگر دویست سال قبل بین حقوق اسلامی و نه آنچه عملاً در جوامع اسلامی مرسوم بود، با حقوق غرب مقایسه‌ای می‌شد، در بسیاری از موارد حکم حقوق اسلامی برتر می‌شد، زیرا استحکام و منطق قوی‌تری داشت، ولی چرا در حال حاضر این حقوق در مواجهه با دنیای مدرن مشکلات گوناگونی دارد، در حالی که حقوق غرب مراحل پیشرفتۀ خود را می‌گذراند؟

پاسخ این خواهد بود که این قوانین دیگر قدرت انطباق‌پذیری و تحول ندارند یا به تعبیر دیگر نقش زمان و مکان در اجتهاد را فراموش کرده‌اند؛ ضمن اینکه درک دقیقی از موضوعات پدید آمده وجود ندارد. این کتاب دربردارندۀ یادداشت‌ها و مقالاتی است که به موضوعات جامعه‌شناسی حقوق ایران می‌پردازد و سعی دارد ریشه‌های این مشکل را به صورت ملموس بررسی کند.

نویسنده این یادداشت‌ها را طی 6 سال (از 1385 تا 1391) نگاشته است. نوشته‌هایی که بیشتر از دیدگاه حقوقی و قانونی درون‌مایه‌ی جامعه‌شناسی دارند. این مطالب در 8 سرفصل و به ترتیب تاریخ، در کنار هم آمده‌اند. برخی از این سرفصل‌ها با یکدیگر تلاقی دارند و هر کدامشان موضوع‌های مختلفی را مورد بحث قرار می‌دهند. همچنین برخی از مضامین در نوشته‌های گوناگون، مکرر آمده که امکان پرهیز از آن نبوده است، ولی در مجموع به نظر می‌رسد که ارائۀ آن‌ها در قالب موجود، برای استفاده آسان‌تر باشد.

از نظر نویسنده نقد حقوق چند محور کلی دارد که عباتند از: نقد مقررات ماهوی و فلسفۀ حقوقی حاکم بر آن؛ ب) نقد مقررات شکلی و آیین دادرسی؛ پ) نقد ساختار و تشکیلات قضایی؛ ت) نقد رفتار‌ها، ارزش‌ها و دیدگاه مردم در ارتباط با حوزۀ حقوق.

قوانین ماهوی، شامل جرائم، مجازات‌ها و نیز سیاست جنایی هستند. همچنین مقدم بر این، باید فلسفه حقوق را نیز در نظامی سیاسی نقد و بررسی نمود. قوانین شکلی مرتبط با شیوه‌های اثبات ادعا، برابری حقوق، حدود مسئولیت جزایی و مدنی، مراحل رسیدگی و غیره است که اهمیت زیادی دارد.

همۀ این‌ها حین رسیدگی در سازمان و تشکیلات قضایی اعم از قاضی، استقلال او، وکلای دادگستری و غیره انجام می‌شود. بالاخره نگاه و رفتار حقوقی مردم به ویژه در جوامعی که شکاف‌های گوناگون فرهنگی، مذهبی، تمدنی و غیره در آن به چشم می‌آید، اهمیت خود را نشان می‌دهد. این چهار محور در عمل به ‌هم ‌مرتبط هستند و جدا نمودن آن‌ها به سختی امکان‌پذیر است.

در بخشی از کتاب سرمه کشیدن یا کور کردن؛ یادداشت‌هایی درباره جامعه‌شناسی حقوق می‌خوانیم:

یکی از مهم‌ترین چالش‌های عملی و تبلیغی قانون فعلی مجازات، وجود سنگسار بود، که در لایحه جدید کماکان وجود دارد، ولی با یک تبصره عجیب خواسته‌اند مشکل را حل کنند؛ بر مبنای این تبصره هر گاه اجرای حد رجم مفسده داشته باشد و باعث وهن نظام شود، با پیشنهاد دادستان مجری حکم، و تأیید رئیس قوه قضائیه، رجم تبدیل به قتل یا شلاق (برحسب مورد) می‌شود.

نخست، دادستان فلان استان از کجا می‌داند که اجرای چنین حکمی موجب وهن نظام می‌شود؟ مگر قاضی مربوط در مورد حکم رجمی که اخیراً اجرا شد چنین برداشتی داشت؟ آیا او در این مقام است؟ دوم، چگونه می‌شود که اجرای حکم خدا و اسلام موجب وهن نظام مدعی حاکمیت خدا و اسلام شود؟! افزون بر این، چرا دیگر احکامی که موجب وهن می‌شوند مشروط بر این شرط نشده‌اند؟ و بالاخره نویسندگان می‌خواسته‌اند این ماده و نیز اصل رجم در قانون باشد، تا حساسیت برخی افراد مراعات شود، ولی این تبصره هم عملاً اجرای آن را ملغی کند و این یعنی چوب هر دو را خوردن و نان هیچ‌کدام را نخوردن؛ یعنی نه آن افراد با وجود این ماده و تبصره آن راضی می‌شوند، و نه مخالفان سنگسار عدم اجرای حکم را به منزله حذف آن تلقی خواهند کرد.

جالب اینکه در لایحه جدید فصل جدیدی تحت عنوان ارتداد با مجازات اعدام آمده که در قانون حاضر و جاری وجود ندارد، و این خلاف روندی است که درباره پرهیز از وهن نظام دیده شده است؟ افزون بر این، در این 25 سال چه کسی باید اعدام می‌شد که در غیاب این فصل (ارتداد) در قانون موجود و قبلی اعدام نشده، که اکنون برای اعدام آنان این فصل به قانون مجازات اضافه شده است؟ فرض کنید مرور زمان را درباره ارتداد نادیده بگیرند، البته طبق این قانون باید هم نادیده بگیرند، در این صورت چه اتفاقی خواهد افتاد؟ خدا می‌داند.

فهرست مطالب کتاب

پیشگفتار
بخش یکم: حاکمیت قانون و فلسفه حقوق
فقدان حاکمیت قانون
شکل‌گرایی دینی
سرمه کشیدن یا کور‌ کردن؟
چالش‌های حقوق کیفری
طب‌النبی (ص)
قانون یا حاکمیت قانون؟
حق و فرد
حقوق بشر و دولت
حق و تکلیف
بلاموضوعی اصل برائت
گپ و‌ گفتی دربارۀ حاکمیت قانون با عباس عبدی
سیاست جنایی!
قانون؛ قاعده‌ای الزام‌آور
چه کسی گناهکار است، مجلس یا دولت؟
عدالت و انتقام در سیاست
درباره یک عفو
مسئولیت کیفری یا مسئولیت سیاسی؟
قانون؛ دفاع از حقیقت یا نظم؟
قانون‌گذاری
ابزار دخالت در حوزه خصوصی نیست
زندان سیاسی، داریم، نداریم!
بازی با قانون
بخش دوم: نقد حقوق
سن قانونی
مبنای خود را به چالش می‌کشد
جنبش‌های اجتماعی خاص در ایران (با تأکید بر مطالبات زنان)
درباره ازدواج و متعه
ناکارآمدی روش‌های رسمی حل اختلاف
خسارت تأخیر تأدیه یا ربا؟
مشکل تبعیض است و نه اتهام
بصیرت اجتماعی و فصل‌الخطاب قضایی
بحث مزمن جرم سیاسی
دیه؛ نمونه مناسب
لزوم رعایت مسئولیت در قانون‌گذاری
دوگانگی سن مسئولیت کیفری در قانون مجازات
بخش سوم: جرم و مجازات
دربارۀ سنگسار
تخفیف بی‌پناهی
عدالت کیفری و قطع دست 5 سارق
شفافیت؛ شرط مجازات منصفانه
کارایی مجازات در ایران
برخورد شدید؛ درد یا درمان؟
نگاه خود را باید تغییر دهیم
مجازات و بازدارندگی
ضرورت خانه‌تکانی ذهنی
درباره جرم، مجرم و مجازات
دادرسی، جرم، مجازات در ایران (1387-1380)
بخش چهارم: قانون مجازات
نگاه دوگانه و لایحه مجازات
چرا لایحه مجازات
از صحن علنی به غیرعلنی رفت؟
جدال یا سازش بی‌ثمر
قدیم و جدید در قانون مجازات
بخش پنجم: زمینه‌های اجتماعی جرم
سیاسی شدن منبع و الگوهای اخلاقی
عامل تضعیف بروز کنش اخلاقی
عوامل نظری مؤثر بر بروز هنجارهای اخلاقی
فقر، نابرابری و جرم
زنگ‌هایی که به صدا درآمده‌اند
عوارض مدیریت و توسعه نامتوازن
مشکل کمبود قاضی است یا زیادی پرونده‌ها؟
موقعیت‌های جرم‌زا و زمینه‌های وقوع تجاوز
سونامی طلاق
تغییردر انتظار از زندگی، عامل اصلی طلاق
غیبت فعالان مدنی در دفاع از حقوق کودکان
درباره رشد روزافزون طلاق
بخش ششم: فرهنگ حقوقی و سایر
ابعاد سیاسی رؤیت ماه
مقایسه برخی از شاخصه‌های نابسامانی اجتماعی (1383-1353)
سرقت در پوشش مأمور قلابی
آب، آتش را مدد شد، همچو نفت
ضرورت اصلاح فرهنگ قضایی
فصل‌الخطاب یا فتح‌الجدال؟
آزمون لازم‌الاجرایی قانون
شرط‌هایی برای درمان ناهنجار‌ی‌ها
مسائل اجتماعی ایران و وضعیت پژوهش اجتماعی
بخش هفتم: اعدام و خشونت
عدالت کیفری و قصاص
در نقد حکم اعدام
به مناسبت کشته شدن یک دانشجو
درباره مبارزه با اوباش
غیبت متهم ردیف اول
درباره حکم اعدام
استاندارد زندگی و مسئله اعدام
صفحه حوادث را جدی بگیریم
دفاع از منظر بازماندگان خانم دارابی
گفت‌وگو با اعتماد درباره انتقام و قصاص
خشونت و دفاع مشروع
درباره حکم اعدام
فعالان اجتماعی و اعدام شهلا جاهد
ضرورت سخن به موقع و مربوط
دگرگونی در خشونت‌های فردی
زمینه‌های خشونت‌های فردی
دلایل افزایش جرائم خشن در ایران
ساختارهای خشونت‌زا درک و درمان جامعه‌شناسانه «خشونت» مقدم بر درک و درمان روان‌شناسانه آن است
ریشه سادگی ذهن مجرمان ایرانی
بخش هشتم: فساد
شروط لازم مبارزه با فساد
مغلطه در راه حل
فساد سیاسی
ریشه اصلی فساد
‌ «دزدی» شاخ‌ودم ندارد
دزدی شاخ و دم ندارد (قسمت دوم و پایانی)
حفره‌های فسادآور اداری
متهم اصلی!
عوامل فرهنگی اختلاس
منافع فساد!
متهم ردیف اول
ریشه‌های خیانت و فساد و نظارت عمومی
رسیدگی قضایی، لازم ولی ناکافی
شرایط امتناع مبارزه با فساد اقتصادی