معرفی و دانلود کتاب دستگاه نظری وبر: تفسیرگرایی اروپایی

معرفی کتاب دستگاه نظری وبر: تفسیرگرایی اروپایی

اگر قصد دارید با چند و چون اندیشه‌های ماکس وبر، به‌عنوان یکی از شناخته‌شده‌ترین جامعه‌شناسان تاریخ آشنا شوید، مطالعه‌ی کتاب دستگاه نظری وبر را به شما پیشنهاد می‌کنیم. ح.ا. تنهایی در این اثر جامع و موشکافانه، برخی از مهم‌ترین مبانی فکری وبر را که بعضاً حول محور مباحث سیاسی می‌چرخند، بیان و تشریح نموده. هر آن‌چه که لازم است در مورد جهان‌بینی و رویکرد وبر بدانید در این کتاب جامعه‌شناختی-سیاسی به شما ارائه می‌شود.

درباره‌ی کتاب دستگاه نظری وبر

برای تمام کسانی که یا در رشته‌ی جامعه‌شناسی مشغول‌ به تحصیل‌اند یا به مطالعه‌ی آزاد در زمینه‌ی علوم اجتماعی علاقه‌ دارند، «ماکس وبر» چهره‌ای آشناست که میراث فکری وی، بخش گسترده‌ای از علم جامعه‌شناسی فعلی را تشکیل می‌دهد. این اندیشمند آلمانی که در قرون نوزدهم و بیستم میلادی می‌زیست، علاوه‌بر علوم اجتماعی، در تاریخ، حقوق و اقتصاد سیاسی نیز دست به تحقیق و پژوهش زده بود. او را از برترین نظریه‌پردازان مدرن جهان غرب می‌دانند که در کنار مارکس، درکیم و آگوست کنت، شایسته‌ی عنوان «پدر جامعه‌شناسی» است. وبر در بررسی‌های جامعه‌شناختی خود رویکرد ویژه‌ای داشت و مباحث تازه‌ای را به این علم افزود که همچنان از سوی صاحب‌نظران مورد بررسی و تحلیل قرار می‌گیرند. تاکنون آثار متعددی به قلم نویسندگان ایرانی و خارجی، در شرح آراء وبر و پایه‌های فکری او نگاشته شده‌اند. کتاب دستگاه نظری وبر، یکی از بهترین نمونه‌های فارسی چنین آثاری است که به کوشش ح.ا. تنهایی تألیف شده است. در همین ابتدا به شما اطمینان می‌دهیم که پس از مطالعه‌ی این کتاب، نه‌تنها به شناختی کامل از اندیشه و نظریه‌های وبر دست خواهید یافت، بلکه در آینده نیز، هنگام خواندن سایر کتاب‌های مرتبط با ماکس وبر، مطالب را بهتر و سریع‌تر درک خواهید کرد.

اثر حاضر دومین مجلد از مجموعه کتاب‌های دستگاه نظری محسوب می‌شود. برای آشنایی بیشتر با ساختار این مجموعه و در نتیجه، درک بهتر مطالب هر کدام از مجلدهای آن، نویسنده بخش ابتدایی کتاب دستگاه نظری وبر را به شرح و توضیح این مجموعه اختصاص داده. پس از آن به فصل نخست و موضوع اصلی آن، یعنی هستی‌شناسی در آثار وبر پرداخته. تبارشناسی نظری و فهم تفسیری اندیشه‌های وبر، بررسی کنش اجتماعی تفریقی در آثار وی، تبارشناسی مارکسی و... مباحث محوری این فصل محسوب می‌شوند. فصل دوم کتاب به سراغ روش‌شناسی وبر رفته و برخی از مبانی فکری او را به‌تفصیل شرح می‌دهد. وجود چارچوب تلفیقی و یا چندرشته‌ای در اندیشه‌های ماکس وبر، جایگاه ارزش در فهم وقایع، مجادله‌های نظری، امکان پیش‌بینی و اهمیت احتمال، تبیین‌های علی، دیالکتیک تفسیرگرایانه، معرفی سنت‌های آرمانی و توصیف ماهیت آن‌ها، تحلیل گونه‌های سنخ آرمانی در تألیفات وبر، بی‌نامی و سه‌گونگی در سنخ‌های آرمانی و واکاوی شرح‌های آرون، کوزر و من، همین‌طور اجتناب از نام‌گذاری برای سنخ آرمانی دیالکتیکی، برخی از مهم‌ترین موضوعات فصل دوم به شمار می‌آیند. از دیگر موضوعات این فصل می‌توان به این موارد اشاره کرد: سنخ‌های آرمانی تاریخی، جامعه‌شناختی و دیالکتیکی، انواع گونه‌های تبیین تاریخی، جامعه‌شناختی و دیالکتیکی، همچنین نقد سنخ‌های آرمانی و جابه‌جایی آن‌ها، روش تحلیل عنصری به همراه مدل خاص و عام بلومر و کاربرد مدل سنخ آرمانی در جابه‌جایی میان سنخ‌ها.

ح.ا تنهایی در سومین فصل از کتاب دستگاه نظری وبر، دیدگاه این اندیشمند را به لحاظ ایستایی‌شناسی مورد کنکاش قرار داده. شرح نظریه‌ی کنش اجتماعی، هم‌فراخوانی میان سه موضوع کنش، روابط و مشارکت، مشخصه‌های تفسیرگرایی اروپایی، شرح ریتزر و نقد آن، بررسی تبار نیچه‌ای و یک نمونه از تحلیل کنش اجتماعی در همین فصل به‌دقت واکاوی شده و به زبانی بسیار ساده برای مخاطبان شرح داده می‌شوند. از دیگر مباحث این فصل می‌توان به انواع کنش تفهمی و اجتماعی اشاره کرد که چهار مورد کنش سوگیری خردمندانه‌‌ی ابزاری، سوگیری خردمندانه‌‌ی ارزشی، سوگیری تأثیرپذیرانه یا عاطفی و سوگیری سنتی در ذیل آن‌ها قرار می‌گیرند. قشربندی اجتماعی و هم‌فراخوانی دین و اقتصاد، سایر مطالب فصل سوم را به خود اختصاص داده‌اند.

بررسی جنبه‌ی پویایی‌شناختی آثار و اندیشه‌های وبر، موضوع محوری فصل چهارم محسوب می‌شود. جامعه‌شناسی تاریخی در دیدگاه این متفکر، چگونگی نظریه‌ی مقبولیت عامه‌ی سلطه و منابع اقتدار، دوره‌های تاریخی مربوط به اقتدار و سلطه، انواع دوتایی و سه‌تایی اقتدارها، حضور اقتدار در جوامع کریسمایی و سنتی، برداشت تاریخی از اندیشه‌های وبر و بازنمود ناشخصی‌گرایی در اقتدار خردگرای حقوقی در چهارمین فصل کتاب، به‌طور مفصل به بحث گذاشته می‌شوند.

اگر دانشجوی رشته‌ی جامعه‌شناسی هستید یا صرفاً به دلیل علایق شخصی‌تان، قصد دارید بر اطلاعات خود در مورد ایده‌ها و افکار ماکس وبر بیافزایید، کتاب دستگاه نظری وبر، برایتان فرصت بسیار خوبی خواهد بود؛ کتابی جامع که اتفاقاً با زبان و بیانی ساده و روان همراه شده. افزون‌بر این، با مطالب منسجم خود، به شما این امکان را می‌دهد که دانسته‌های خود را در مورد وبر، از جنبه‌های گوناگون روش‌شناختی و نظری، تجزیه و تحلیل کنید.

چاپ و انتشار این اثر به کوشش نشر اندیشه احسان صورت گرفته است.

درباره‌ی مجموعه‌ کتاب‌های دستگاه نظری

«دستگاه‌ نظری»، مجموعه‌ای است چند جلدی، نوشته‌ی ح.ا. تنهایی که با هدف روشن ساختن نظام فکری و نظری برخی از بزرگ‌ترین جامعه‌شناسان و صاحب‌نظران علوم اجتماعی پدید آمده. در هر کدام از مجلدهای این مجموعه، با تئوری‌های یکی از اندیشمندان و متفکران آشنا شده و ایده‌های ایشان را از لحاظ روش‌شناختی، هستی‌شناختی، پویایی‌شناختی و ایستایی‌شناختی درمی‌یابید. از میان آثار مجموعه‌ی دستگاه نظری، می‌توان عناوین زیر را برشمرد:

«دستگاه نظری جرج هربرت مید»، «دستگاه نظری مارکس»، «دستگاه نظری استراوس» و... .

کتاب دستگاه نظری وبر برای چه کسانی مناسب است؟

مطالعه‌ی دقیق کتاب دستگاه نظری وبر را به تمامی دانشجویان رشته‌ی جامعه‌شناسی و پژوهشگران علوم اجتماعی توصیه می‌کنیم. افرادی که مایل‌اند با مبانی فکری و چارچوب نظری ماکس وبر بیشتر آشنا شوند، این کتاب جامعه‌شناختی را از دست ندهند. البته از آن‌جایی که برخی از مطالب کتاب، رنگ‌و‌بوی سیاسی به خود گرفته‌اند، تهیه و خواندن این اثر برای دانشجویان و محققین علوم سیاسی نیز خالی از فایده نخواهد بود.

در بخشی از کتاب دستگاه نظری وبر: تفسیرگرایی اروپایی می‌خوانیم

زمینۀ آغاز به کار این مدل از آن‌جایی شروع شد که مطالعۀ معروف وبر در باب روح سرمایه‌داری و اخلاق پروتستانی مورد برخی ایرادات واقع شد‌ه‌ بود. برای مثال، این ایراد که مدل وبر در برخی جوامع نتوانسته ‌است روایی لازمی را به دست آورد؛ جوامعی وجود دارند که گسترش سرمایه‌داری در آن‌ها به وقوع پیوسته ‌است اما مذهب غالب و رسمی ‌آن ‌جامعه، مذهب کاتولیکی یا مذاهب دیگر بود‌ه ‌است، و نه مذهب پروتستانی. با نقل چنین گزارش‌ها، که ‌اغلب به ظاهر واقع‌گرایانه نیز تنظیم شد‌ه‌اند، این نتیجه را مورد تأکید قرار می‌دهند که نظریۀ وبر فاقد کارایی لازم در دیگر جوامع است. مثال دیگر آن رشد مدل توسعه و گسترش نظام اقتصادی شبه‌سرمایه‌داری در جوامع مسلمان است، مانند تغییراتی که در نظام اقتصادی ایران از دوران ریاست جمهوری آقای‌ هاشمی‌ آغاز شد.

در ضمنِ پاسخ به‌ این‌گونه ‌ایرادها، نه تنها می‌توان کارایی روش مطالعۀ وبر را روشن‌تر دید، بلکه می‌توان به بنیان تحلیل دیالکتیکی دستگاه نظری وبر نیز پی ‌برد. به شرطی که بتوان با تحلیل عناصر نظریۀ وبر و تناسب منطقی گونه‌های سنخ‌های آرمانی در جابه‌جایی متناسب و هم‌فراخوان سنخ‌ها موفق بود. نخستین پاسخ به چنین ایرادهایی را می‌توان با یادآوری این نکته‌ آغاز نمود که مطالعۀ وبر در روح سرمایه‌داری و اخلاق پروتستانیسم، آن‌گونه که وبر در کتاب خود ترسیم می‌کند، به‌طور مسلم نمونه‌ای از کاربست سنخ آرمانیِ تاریخی است، و به مراتب نمی‌تواند و نباید در دیگر جوامع تاریخی روایی داشته‌ باشد و یا به کار برده شود. در واقع ایراد به کسانی برمی‌گردد که سنخ آرمانی تاریخی وبر را در موقعیت تاریخی متفاوتی به کار برده‌اند و دقت ننموده‌اند که تنها این سنخ آرمانیِ جامعه‌شناختی است که می‌تواند موقعیت‌های متفاوت تاریخی را تبیین کند، و نه سنخ آرمانیِ تاریخی. بنابراین چنین ایراداهایی از بنیاد، نامربوط و ناوارد است و نشانگر منطق نادرست و کاربست نا به‌جای عناصر نظری توسط شارحین می‌باشد. مطالعۀ وبر تنها جوامع اروپای غربی پس از دوران تاریخی نوزایی را دربرمی‌گیرد، همان‌گونه که مارکس هم در کاربست همین گونه ‌از سنخ آرمانی، تنها قوانین گسترش تاریخی جوامع اروپای غربی را کشف نمود، و روایی آن را انحصاراً تنها در همان قلمرو درست دانست و به همین دلیل پاسخ تند خود را در نامه‌ای به میخالفسکی آشکار نمود.

فهرست مطالب کتاب

شرحی بر مجموعۀ کتاب‌های (دستگاه نظری)
1. دستگاه نظری
‌‌‌‌2. گونه‌های تفسیرگرایی
3. معرفت‌شناسی مدرنیته
4. سبک نگارش
5. تجدیدنظر و به‌روزرسانی
پیش‌گفتار
فصل یکم: جستار هستی‌ شناسی
تبارشناسی نظری
فهم تفسیری
تحلیل عنصریِ کنش اجتماعیِ تفریقی
تبارشناسی مارکسی
فصل دوم: جستار روش ‌شناسی
چارچوب تلفیقی یا چندرشته‌ای
سهم ارزش در فهم وقایع
پهنۀ اصلی مجادلات نظری
استورۀ پیش‌بینی و اهمیت احتمال
استورۀ تبیین علّی
اگرِ دیالکتیکیِ تفسیرگرایانه
سنخ‌های آرمانی
چیستی سنخ آرمانی
تبارشناسی و گونه‌های سنخ آرمانی در کار وبر
بی‌نامی و سه‌گونگی سنخ‌های آرمانی و شرحهای آرون، کوزر و من
پرهیز از نام‌گذاری سنخ آرمانی دیالکتیکی
سنخ آرمانی تاریخی
سنخ آرمانی جامعه‌شناختی
سنخ آرمانی دیالکتیکی
گونه‌های تبیین
1) تبیین تاریخی
2) تبیین جامعه‌شناختی
3) تبیین دیالکتیکی
تحلیل عناصر
نقد و جابه‌جاییِ سنخ‌های آرمانی
شیوۀ تحلیل عنصری با همراهی مدل عام و خاص بلومر
کاربست مدل سنخ آرمانی دیالکتیکی در جابجایی سنخ‌ها
فصل سوم: جستار ایستایی‌شناسی
نظریۀ کنش اجتماعی
هم‌فراخوانی کنش، روابط و مشارکت
ویژگی تفسیرگرایی اروپایی
نقد شرح ریتزر
تبار نیچه‌ای
نمونه‌ای از تحلیل کنش اجتماعی
انواع کنش تفهمی و کنش اجتماعی
1. سوی‌گیری خردمندانۀ ‌ابزاری (یا عقلایی، حقوقی)
2. سوی‌گیری خردمندانۀ ‌ارزشی (یا عقلایی ارزشی)
3. سوی‌گیری‌ تأثیرپذیرانه‌ یا عاطفی (یا نگرش عاطفی)
4. سوی‌گیری سنتی
قشربندی اجتماعی
هم‌فراخوانی دین و اقتصاد: اخلاق پروتستانی
فصل چهارم جستار پویایی‌شناسی
جامعه‌شناسی تاریخی
نظریۀ مقبولیت عامۀ سلطه و منابع اقتدار
دوره‌های تاریخی اقتدار و سلطه
اقتدارهای سه‌تایی و دوتایی
اقتدارشناسی سه‌تایی به مثابه دوره‌های تاریخی
1. اقتدار در اجتماع کریسمایی یا گِمِنده (Gemeinde)
2. اقتدار در جامعۀ سنتی
الف) اقتدار پدرسالاری
ب) اقتدار پاتریمونالی یا خاندانی
ج) اقتدار سلطانی
3. جوامع خردمندانۀ ‌ابزاری یا عقلایی – حقوقی
برداشتی تاریخی از نظریۀ وبر
گوهر ناشخصی‌گرایی در اقتدار خرد‌گرای حقوقی
پیوست: زندگی
کتاب‌نامه
کتاب‌های منتشرشده و در حال انجام ‌از مؤلف