معرفی و دانلود کتاب جامعه‌شناسی توسعه

معرفی کتاب جامعه‌شناسی توسعه

کتاب جامعه‌‌شناسی توسعه نوشتۀ سید فاخر علوی، توسعه را در قالب جامعه‌شناختی آن مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرارمی‌دهد. تغییر ساختار جوامع از شکل سنتی به اشکال جدید موجب تغییر روش زندگی در این جوامع شده است.

پدیده صنعتی ‌شدن در قالب‌های مختلفی از جمله تولید، مصرف، صادرات و واردات، نهادهای اجتماعی، قالب‌های رفتاری، سبک زندگی و همچنین شخصیت افراد بر جوامع تأثیر گذاشته است. صنعتی‌ شدن در کنار آثار مثبت، آثار منفی نیز برای جوامع به دنبال می‌آورد که جامعه‌شناسی توسعه (Sociology of development) کلیه این ابعاد را بررسی و راه‌حل‌های مناسب را ارائه می‌دهد.

پیش‌فرض جامعه‌شناسی توسعه این است که برای درک مسائل جوامع جدید باید ابتدا طبیعت نهادهای صنعتی و توسعه آن‌ها را شناخت. از آن‌جا که توسعه صنعتی به گونه‌ای روزافزون ادامه دارد، متعاقب آن روابط اجتماعی و تعاملات اجتماع نیز در حال تغییر دائم‌ هستند. جامعه‌شناسی توسعه این قبیل تغییرات را عموماً ارزیابی و بررسی می‌کند.

جامعه‌شناسی توسعه همچنین نقش‌ها، پایگاه‌ها، ارزش‌ها، انگیزه‌ها و تلقیات اجتماعی را مطالعه می‌نماید و به دنبال قوانین فرآیندهای اجتماعی، قوانین توسعه و تغییر گروه‌های اجتماعی است. جامعه‌‌شناسی توسعه ضمن بررسی فرایندها و تعاملات به بررسی چگونگی بهره‌وری و روش‌های ارتقای آن‌ها هم می‌پردازد، یعنی ضمن بررسی تضادها و تناقض‌ها به بررسی چگونگی بهر‌ه‌وری و ارتقای آن‌ها هم توجه می‌کند. همچنین عوامل روانی و اجتماعی مؤثر در توسعه را بررسی می‌کند.

مطالعه جامعه‌شناسی توسعه به ما اجازه می‌دهد که جهان را در شرایطی کلی درک کنیم و ابزار تجزیه و تحلیل راه‌حل‌هایی که توسط سیاست‌گذاران برای تصمیم‌گیری در خصوص کشورهای فقیر پیشنهاد می‌شوند، در اختیار بگیریم.

اصطلاح انگلیسی توسعه که به ‌صورت فراگیر پس از جنگ جهانی دوم مطرح شده در لغت به‌ معنای خروج از لفاف است و مراد از لفاف همان جامعه سنتی است که جوامع از بافت آن خارج می‌شوند. بنابراین مفهوم جامعه‌شناسی توسعه به معنای مطالعه جامعه‌شناختی توسعه می‌باشد.

جامعه هیچ‌گاه کاملاً ایستا و بدون تغییر نبوده است. با وجود این برخی دگرگونی‌ها نسبت به برخی دیگر اهمیت بیشتری دارد. قرن بیستم شاهد مجموعه‌ای از دگرگونی‌های اساسی است که طی قرون 16 تا 19 میلادی، بیشتر در اروپای غربی پدید آمده و به ظهور سرمایه‌داری و دگرگونی سیمای جهان منجر شده است. ماهیت دگرگونی‌ها، نوع، زمان و چگونگی ایجاد آن در جامعه از جمله مسائلی است که اختلاف‌ نظر درباره آن وجود دارد. برای درک ماهیت این گذار کوشش‌های زیادی به عمل آمد که به پیدایش مجموعه‌ای از نظریات و مباحث با عنوان جامعه‌شناسی توسعه انجامید. این شاخه از جامعه‌شناسی امروزه در کشورها و جوامع صنعتی در سطح گسترده‌ای شناخته شده و مورد استفاده قرارمی‌گیرد.

جامعه‌شناسی به دوره رنسانس در اروپا برمی‌گردد. در دوره یونان باستان عقل ارسطویی تسلط داشته و پس از آن هزار سال حاکمیت کلیسا، از پایان قرن پنجم میلادی یعنی از زمان شکست امپراطوری روم توسط قبایل وحشی شرق اروپا تا پایان قرن پانزدهم میلادی در جریان بوده است.

این کتاب می‌تواند برای دانشجویان دوره کارشناسی رشته‌های اقتصاد، مدیریت، برنامه‌ریزی اقتصادی، مالیه و علوم اجتماعی و همچنین همه علاقمندان به مباحث توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مفید باشد.

در بخشی از کتاب جامعه‌شناسی توسعه می‌خوانیم:

کارل مارکس به همراه ماکس وبر و امیل دورکیم به عنوان یکی از بنیانگذاران جامعه‌شناسی مطرح است. او در آلمان متولد شده و تحصیل کرده است، اما بخش بیشتر عمر خود را در فقر در شهر لندن گذراند. او عمدتاً به خاطر آثار دانشگاهی خود درباره رابطه بین زندگی اقتصادی و اجتماعی شناخته می‌شود. به ویژه او به تحلیل ‌جوامع سازمان یافته، طبقات اجتماعی به ویژه جامعه سرمایه‌داری علاقمند بود.

وی همچنین شیوه‌هایی که جوامع از یک شکل سازمان اجتماعی به سوی شکلی دیگر حرکت می‌کنند را مطالعه کرد و استدلال نمود که این امر به علت نبرد طبقاتی مابین طبقات بالادست و فرودست می‌باشد. به این صورت او آنچه را که مورد علاقه جامعه‌شناسان توسعه بود، بیان کرد. وی به‌ ویژه مجذوب توسعه سرمایه‌داری در غرب شده بود. او به نواحی درحال توسعه جهان که در آن‌ها سرمایه‌داری پیشرفته نبود علاقمند نشده بود. بعداً مارکسیست‌ها فکر کردند که مدل توسعه سرمایه‌داری وی می‌تواند برای کشورهای درحال توسعه کاربرد داشته باشد، چون آنان معتقد بودند که تفکر نبرد طبقاتی مابین گروه‌های بالادست و فرودست شرایط جهان سوم را توضیح می‌دهد.

ریشه‌ نظریه‌های مارکسیستی توسعه در مارکسیسم کلاسیک یعنی نوشته‌های مارکس، لوکزامبورگ و لنین ‌قراردارد. نظریه‌های نومارکسیستی عمدتاً با اتکا به نظریه امپریالیسم لنین، تحلیل‌های توسعه نیافتگی، وابستگی و نظام جهانی سرمایه‌داری را تدوین کرده‌اند.

فهرست مطالب کتاب

فصل 1: مقدمه
مقدمه
شکل گرفتن علم جامعه‌شناسی
ابعاد جامعه‌شناسی توسعه
مفاهیم جامعه‌شناسی توسعه
ارتباط با سایر رشته‌ها
نظریه‌های اجتماعی توسعه
فصل 2: نظریه‌های کلاسیک، نوتکاملی، مدرنیزاسیون و نومدرنیزاسیون توسعه
مقدمه
نظریه‌های کلاسیک
تکامل گرایی
نوتکامل گرایی
مدرنیزاسیون
تالکوت پارسونز
برینگتن مور
روستو
نظریه‌های نوسازی سیاسی
نظریه نومدرنیزاسیون
اینگلهارت و بیکر
کیم
فصل 3: نظریه‌های ‌مارکسیستی و نومارکسیستی توسعه
مقدمه
مارکسیسم کلاسیک
مارکس
برنشتاین
لوکزامبورگ
لنین
گرامشی
نظریه‌های نومارکسیستی توسعه نیافتگی
باران
فرانک
مائو
نظریه وابستگی
نظریه نظام جهانی
پاسخ‌های مارکسیست‌های سنتی به نومارکسیسم
لاکلاو
برنر
فیلیپس
وارن
سندر و اسمیت
فصل 4: رویکردهای جهانی توسعه
مقدمه
جهانی شدن
ابعاد و شاخص‌های جهانی شدن
بعد اقتصادی جهانی شدن
بعد سیاسی جهانی شدن
بعد فرهنگی جهانی شدن
جهانی شدن و فرهنگ
فرهنگ جهانی
پیامدهای فرهنگی جهانی شدن
رویکرد یکسان سازی فرهنگی
رویکرد چندگانگی یا تکثر فرهنگی
رویکرد تلفیق فرهنگی
نظام جهانی
منشأ و خاستگاه‌ نظام جهانی
ریشه‌های فکری و مبانی فرانظری نظریه‌ نظام جهانی
مفاهیم پایه‌ نظریه نظام جهانی
عناصر تشکیل‌ دهنده نظام جهانی و نحوه تحلیل‌های طبقاتی آن
نگاه ساختارگرایانه‌ نظریه‌ نظام جهانی به پدیده‌ اجتماعی، تاریخی
کارکردها‌ی نظریه‌ نظام جهانی
فصل 5: توسعه روستایی
مقدمه
اقتصاد روستایی
ساخت نظام‌های ارضی جهان سوم
اقتصاد توسعه کشاورزی
تغییر روستایی
شرط‌های توسعه روستایی
فصل 6: توسعه شهری
مقدمه
شهرنشینی ‌
مهاجرت و توسعه
فرایند مهاجرت
ویژگیهای مهاجران
مهاجرت در کشورهای درحال توسعه
نظریه اقتصادی مهاجرت از روستا به شهر
الگوی تودارو
راهبرد جامع اشتغال
ویژگی‌های شهرهای جهان سوم
کارکردهای ارزشی شهرها
شهرنشینی و بخش غیررسمی
وضعیت بخش غیررسمی
اهمیت بخش غیررسمی
علل حمایت از توسعه بخش غیررسمی
زیانهای توسعه بخش غیررسمی
محدودیت‌های بخش غیررسمی
بیکاری شهری
فصل 7: فرایندهای سیاسی و تغییرات اجتماعی
فرایندهای سیاسی
ویژگی‌ها و بحران‌های توسعه سیاسی
ویژگی‌های توسعه سیاسی
بحران‌های توسعه سیاسی
ویژگی‌های سیاسی جوامع درحال توسعه
تغییرات اجتماعی
عوامل تغییرات اجتماعی
شرایط تغییرات اجتماعی
ویژگی‌های اجتماعی جوامع در حال توسعه
ویژگی‌های اقتصادی جوامع درحال توسعه
نظام‌های اجتماعی و خرده نظام‌های اجتماعی
ابعاد نظم کلان اجتماعی
نظام‌های اقتدارگرای بوروکراتیک
نظام‌های سیاسی آشتی ملی
نظام‌های سیاسی مبتنی بر بسیج
دولت توسعه
ویژگیهای دولت‌های مدرن و توسعه یافته
منابع مشروعیت دولت
تقسیم بندی دولت‌ها به لحاظ تاریخی
ویژگیهای مشترک کشورهای جهان سوم
جامعه مدنی و احزاب سیاسی
امریکای لاتین
آفریقا
خاورمیانه
شبه قاره هند
جنوب و جنوب شرق آسیا
جنبش‌ها و رژیم‌های انقلابی
تفاوت بین جنبش‌های انقلابی و جنبش‌های آزادیبخش
جنبش‌ها و حکومت‌های انقلابی در آمریکای لاتین
جنبش‌ها و حکومت‌های انقلابی در آفریقا
جنبش‌ها و حکومت‌های انقلابی در آسیا
فصل 8: مناطق و توسعه
مقدمه
عدم تعادل‌های ناشی از توسعه
برنامه‌ریزی برای توسعه متوازن
برنامه‌ریزی فضایی
برنامه‌ریزی آمایش سرزمین
وجه تمایز برنامه‌ریزی آمایشی و برنامه‌ریزی فضایی
تفاوت برنامه‌ریزی آمایشی و برنامه‌ریزی اقتصادی و اجتماعی
برنامه‌ریزی منطقه‌ای
جایگاه برنامه‌ریزی منطقه‌ای
نظریه رشد منطقه‌ای
برنامه‌ریزی درون منطقه‌ای و میان منطقه‌ای
فرآیند برنامه‌ریزی منطقه‌ای
اصول و ضوابط یک برنامه کامل منطقه‌ای
راهبردهای برنامه‌ریزی منطقه‌ای
انواع برنامه‌ریزی منطقه‌ای
تعادل منطقه‌ای
برنامه ‌ریزی منطقه‌ای، یک راه‌ حل نهایی
ابزار به کارگیری برنامه‌ ریزی منطقه‌ای
راهبرد و سیاست ایجاد قطب‌های رشد و مراکز خدماتی
رابطه برنامه‌ریزی منطقه‌ای و برنامه‌ ریزی ملی
تجربه‌های جهانی برنامه ریزی ‌منطقه‌ای
کشورهای پیشرفته صنعتی
کشورهای درحال رشد
کشورهای اروپای شرقی
فصل 9: زنان و توسعه
مقدمه
صنعتی شدن و خانواده
صنعتی شدن و زنان
کار زنان
کار زنان در خانه
کار زنان بیرون از خانه
زنان و محل کار
تاریخچه کار زنان
زنان و جهانی شدن
توسعه و فمینیسم
تعریف فمینیسم
فمینیسم لیبرال و توسعه
فمینیسم مارکسیستی
فمینیسم رادیکال
فمینیسم و دین
فمینیسم پست‌مدرن
فصل 10: رویکردهای بدیل برای توسعه
مقدمه
جایگزین‌های توسعه
از توسعه پایدار تا پساتوسعه
فرهنگ انگلیسی- فارسی
منابع و مآخذ