معرفی و دانلود کتاب تراموای دردسرساز: واکاوی یک مسئله‌ی فلسفی در رابطه با عمل و انتخاب

معرفی کتاب تراموای دردسرساز: واکاوی یک مسئله‌ی فلسفی در رابطه با عمل و انتخاب

آیا شما مرد چاق را از روی پل هل می‌دهید؟ همین پرسش ساده، کل دنیای اخلاق را به لرزه درمی‌آورد. کتاب تراموای دردسرساز اثر توماس کت کارت با طرح یک معمای فلسفی کلاسیک، ذهن شما را به سمت یک دوراهی چالش‌برانگیز هدایت می‌کند؛ جایی که باید بین نجات پنج نفر و کشتن یک نفر، تصمیم بگیرید. کت‌کارت با ظرافتی مثال‌زدنی این گرداب فلسفی را از منظر افراد در موقعیت‌های متفاوت گرفته تا دیدگاه فلاسفه مورد تحلیل و بررسی قرار می‌دهد. در این ماجرا خودتان هم مستثنی نیستید؛ تراموای دردسرساز قطاری‌ست که از روی وجدان شما هم رد می‌شود.

درباره‌ی کتاب تراموای دردسرساز

تراموای دردسرساز شبیه به یک شوخی جدی است که درست وسط یک جک بامزه یقه‌ت را می‌چسبد و خنده را روی لب‌هایت خشک می‌کند؛ دوراهی انتخاب یا باگ سرنوشت... جایی که دیگر خلع سلاح می‌شوی و باید تکلیف خودت و حدومرزی که برای اخلاقیات در ذهن داری روشن کنی و خط‌مشی برایش قائل شوی. کتاب تراموای دردسرساز (?The Trolley Problem, or Would You Throw the Fat Guy Off the Bridge) توماس کت کارت (Thomas Cathcart)، آزمایشگاهی برای آزمودن اخلاقیات ماست. این کتاب با زبانی ساده، بدون نیاز به دانش قبلی از مفاهیم فلسفی، شما را مستقیماً وسط یکی از بحث‌برانگیزترین دو راهی‌های تاریخ می‌برد. مسئله‌ای که با فیلیپا فوت و جودیت جارویس تامسون شروع شد و با ابعادی انسانی، اجتماعی، فلسفی و حتی حقوقی به اوج خود رسید.

کتاب با سناریوی مشهور تراموا آغاز می‌شود: شما در کنار ریل ایستاده‌اید، پنج نفر در مسیر اصلی و یک نفر در مسیر فرعی در مسیر قطار قرار دارند. اگر اهرم سوئیچ را بچرخانید، آن یک نفر کشته می‌شود، ولی پنج نفر نجات می‌یابند. حالا تصور کنید یک مرد چاق هم بغل دستتان ایستاده که اگر او را هل بدهید به پایین پل، راه قطار را مسدود کرده و همه‌ی آن ۶ نفر دیگر نجات پیدا می‌کنند. بسیاری افراد در ابتدا می‌توانند در این سناریو نقشی برگزینند و تصمیم بگیرند که چه‌کار کنند؛ اما وقتی در موقعیت دوم مجبورند شخصاً مردی را از پل به پایین هل بدهند، واکنش‌ها عوض می‌شود. ولی چرا؟ کتاب دقیقاً شیرجه می‌زند به دل همین چراها.

کتاب تنها به فلسفه کلاسیک اکتفا نمی‌کند؛ او پای عصب‌شناسی، روان‌شناسی، حقوق، دین و رسانه را هم وسط می‌کشد. از نتایج اسکن‌های تشدید مغناطیسی کارکردی تا تست‌های آنلاین هاروارد درباره‌ی قضاوت اخلاقی؛ از کیفرخواست خیالی دافنه جونز تا نقش دادگاه افکار عمومی در شکل‌گیری این قانون... همه‌وهمه در کنار طنز هوشمندانه‌ی نویسنده، به خواننده فرصت می‌دهند تا با نگاهی تازه، پیچیدگی‌های ابعاد مختلف این تصمیم‌گیری اخلاقی را درک و بررسی کند.

این اثر یادآور می‌شود که اخلاق، برخلاف تصور عموم، فقط یک سری اصول خشک نیست، بلکه مجموعه‌ای پیچیده از احساسات، منطق، ترس و وجدان است. چرا حاضر نیستیم کسی را هل بدهیم؛ ولی سوئیچ را می‌چرخانیم؟ آیا نیت مهم‌تر است یا نتیجه؟ آیا کاری نکردن، به معنای بی‌گناهی است؟ آیا قتل، دروغگویی و جنایت در همه حال شر محسوب خواهند شد؟

این کتاب می‌تواند یک ابزار سازنده برای‌مان باشد و مهارتی کمیاب به ما ارزانی بدارد؛ آن‌هم مهارت تفکر اخلاقی در لحظات اضطراب‌آلود و موقعیت‌هایی است که نه قانون، نه عرف و نه وجدان، هیچ‌کدام پاسخ صریحی برایش ندارند. کتاب تراموای دردسرساز را می‌توانید با ترجمه‌ی ملیکا شاکری از انتشارات قصه‌باران بخوانید.

نکوداشت‌های کتاب تراموای دردسرساز

• شاد، شفاف و مختصر. (سارا باکول، نقد کتاب نیویورک‌تایمز)
• رویکرد جذاب توماس کات‌کارت در این است که معضل را با ارائه‌ی... محاکمه‌ای در دادگاه افکار عمومی، با استدلال وکلای هر دو طرف و همچنین روان‌شناس، استاد، اسقف، شنوندگان یک برنامه‌ی رادیویی و غیره تکمیل می‌کند. (وال‌استریت ژورنال)
• فیلسوف بسیار جذاب توماس کات‌کارت معماهای اخلاقی را به شیوه‌ای نوآورانه و طنزآمیز بررسی می‌کند. (The New Idealist)

کتاب تراموای دردسرساز برای چه کسانی مناسب است؟

دیگر وقت آن رسیده به‌جای چه‌کنم‌چه‌کنم‌های ممتد گفتن، تصمیم بگیریم و از بین راه‌های پیش رو یکی را انتخاب کنیم؛ از دانشجویان و علاقه‌مندان به فلسفه گرفته تا فعالان اجتماعی، روان‌شناسان، حقوق‌دانان و حتی مخاطبانی که صرفاً عاشق یک معمای خوب ذهنی هستند، می‌توانند از خواندن این کتاب لذت ببرند.

در بخشی از کتاب تراموای دردسرساز: واکاوی یک مسئله‌ی فلسفی در رابطه با عمل و انتخاب می‌خوانیم

- بسیار خب. آیا شخص دیگری تمایل دارد که دافنه جونز را گناهکار اعلام کند؟
- بله، من هستم! سلام به همگی. من مارگریت هستم، وکیل و دیده‌بان حقوقِ‌بشر. استیو، به نظر می‌رسد تفاوت زیادی بین خسارت‌های جانبی یک عمل (مثل موضوع چت فارلی) و قتل عمد یک فرد بی‌گناه (مانند مرد روی پل) قائلید. برعکس، دارن می‌گوید تفاوت زیادی بین کشیدن سوئیچ یا هل‌دادن آن مرد نمی‌بیند و فکر می‌کند هیچ‌کدام (دافنه جونز و فرانک ترمین) مقصر نیستند. خُب، من هم تفاوت زیادی بین این دو نمی‌بینم و با دارن موافقم، اما نه دربارۀ مقصر نبودنشان، بلکه برعکس دربارۀ گناهکار بودنشان. من فکر می‌کنم هم دافنه و هم فرانک مقصرند، چون هر دو حقوق فرد مقتول را نقض کرده یا می‌شود گفت به آن‌ها اجازۀ مردن داده‌اند. ما وظیفه نداریم کسی را در مسیر تراموا بیندازیم یا اعضای بدنش را به‌زور از او بگیریم، هرچند عواقب خوبی داشته باشد، اما وظیفه داریم که انسانی رفتار کنیم و همان‌طور که در اصلِ حقوق بشر آمده نباید درگیر شکنجۀ افراد شویم. پس ما نباید کار ناپسندی که عواقب خوبی دارد را هم انجام دهیم (منحرف‌نکردن تراموا برای کشتن یک نفر). درواقع برای عزیزانِ چت فارلی اهمیتی ندارد که عامل جنایت، او را به قتل رسانده یا به او اجازه داده بمیرد. این مسئله مثل این است که بگوییم ما شکنجه نمی‌کنیم، بلکه فقط زندانیان را به کشور دیگری می‌سپاریم، جایی که اجازه می‌دهیم آن‌ها را شکنجه کنند. من می‌دانم که این موضوع زمانی موضع دولت ما بود، اما این فقط به آن معناست که دولتِ ما در آن مورد و در آن سال‌ها بسیار غیراخلاقی عمل کرده.
- ممنون، مارگریت! خُب، آنجا زنی با روسری آبیِ دوست‌داشتنی‌اش نشسته و می‌خواهد صحبت کند. درست است؟
- سلام، من نانسی هستم و هنرمند و نقاشم. بعد از صحبت‌های شما متوجه شدم که با همگی‌تان موافقم. استدلال‌هایتان بسیار قانع‌کننده بودند، البته تا زمانی که نظر بعدی را بشنوم! اما درنهایت فکر می‌کنم دافنه جونز مقصر نیست و فرانک ترمین مقصر است، نمی‌توانم دقیقاً دلیل آن را بگویم... من فقط آن را در استخوان‌هایم حس می‌کنم. حدس می‌زنم اسمش را باید شهود بگذارم. من فقط می‌دانم کاری که فرانک ترمین در پرتاب آن مرد از روی پل انجام داد اشتباه بود. این کار آشکارا و به‌سادگی اشتباه است و کاری که دافنه انجام داد برای من با کار فرانک یکی نیست. فکر هم نمی‌کنم آن‌طور که لیلند گفت به این دلیل باشد که در ذهنم روابط عاطفی خاصی با افرادِ این پرونده دارم. گرچه تصمیم من به نظر خودم احساسی نیست و بصری است. این تمام چیزی است که باید می‌گفتم. ببخشید اگر خیلی قانع‌کننده نیست، اما برای من حکم نتیجۀ نهایی را دارد.

فهرست مطالب کتاب

یادداشت مترجم
قدردانی نویسنده
پیشگفتار
بریده‌ای از یک روزنامه
بیانیۀ پلیس
توضیحات مدنی افسر هیئت‌منصفه
محاکمۀ دادستان
وکیل‌مدافع در شهر پاری
تجزیه‌و‌تحلیل معلم یک دبیرستان
طراحی هوشمند
نظر یک روانشناس
نظرات اشخاصِ حاضر
شرح مختصری از توضیحات اسقف
مقالۀ مرتبط با رفتارهای نوع دوستانه
گفت‌وگوی همکاران دانشگاه
حکم قاضی
تصمیم هیئت‌منصفه
خاتمه: به کجا رسیدیم؟
منابع
درباره‌ی نویسنده