معرفی و دانلود کتاب ایران باستان: تاریخ مفصل ایران قدیم

معرفی کتاب ایران باستان: تاریخ مفصل ایران قدیم

کتاب ایران باستان: تاریخ مفصل ایران قدیم نوشته‌ی حسن پیرنیا، نخستین کتابی است که وقایع ایران پیش از اسلام را به شیوه علمی و بر اساس مستندات و کشفیات باستان‌شناسی، همراه با تاریخ و فرهنگ گذشته دیگر ممالک مهم دنیا ارائه و بررسی می‌کند.

این کتاب دایره‌المعارفی است در باب تمدن گذشته کشورهای مختلف و مهم دنیا به ویژه یونان، روم، سوریه، مصر، عربستان، میان‌رود، هند و... به گونه‌ای که هنگام مطالعه آن تنها با تاریخ و سرگذشت سلسله‌های ایرانی نظیر هخامنشی، ماد، اشکانی و سلسله یونانی سلوکی آشنا نمی‌شویم، بلکه در زمینه تاریخ خاورمیانه امروز و یونان باستان اطلاعات ارزشمندی کسب می‌کنیم.

موضوع این کتاب چنان که اسم آن مى‌نماید، تاریخ ایران قدیم است. براى حصول این مقصود در بادى امر چنین به نظر مى‌آمد که باید کتاب را موافق ادوار به قسمت‌هایى تقسیم کرده به شرح وقایع و حوادث هر قسمت مرتبا پرداخت و پیش رفت؛ ولى پس از قدرى تأمّل در تعقیب این نظر تردید حاصل شد، زیرا ایران قدیم در یکى از دوره‌هاى عمر خود به ترتیب تاریخى نخستین دولت جهانى به شمار مى‌رفت و مشرق قدیم را شامل بود.

در دوره‌هاى دیگر عهد باستانى‌اش هم، اگر تمام مشرق قدیم را دربرنداشت، باز مهم‌ترین دولت آن محسوب مى‌شد. پس براى فهم تاریخ قدیم ایران مقتضى است بدانیم که مقصود از مشرق قدیم چیست، از گذشته‌هاى چه مللى تاریخ آن ترکیب یافته و چه مقامى را این ملل در دنیاى قدیم حایز بودند. معلوم است که مشرق قدیم را در مدخل تاریخ ایران نمى‌توان شناساند زیرا در این صورت کتاب‌ها باید نوشته شود و این خود، کارى است خارج از موضوع این کتاب، ولى چون سکوت محض هم منافى با فهم وقایع ایران قدیم است، ناگزیر باید کلیّاتى از مشرق قدیم در مدخل و در جاهایى که با موضوع مناسبت دارد گفته شود.

بیان این کلیّات خواننده را از مطالعه کتبى که مربوط به تاریخ مشرق قدیم است بى‌نیاز نمى‌کند، ولى اهمیّت مشرق قدیم را اجمالاً نشان داده، خواننده را براى فهم وقایع ایران حاضر مى‌سازد. این نکته نیز روشن است، که چون به بیان کلیاتى از مشرق قدیم مبادرت شد، بالطبع باید مطالبى را هم که با این کلیات مربوط است، به طور ساده و مختصر به خاطرها آورد.

حسن پیرنیا در نگارش این اثر از کتاب‌های فرانسوی، انگلیسی، روسی، آلمانی، عربی و فارسی که ترجمه‌ای از منابع یونانی و رومی هستند استفاده کرده است. وی ابتدا مطالب تاریخ‌شناسان باستانی را در زمینه یک مطلب تاریخی ارائه می‌کند، سپس با جمع‌بندی به تجزیه و تحلیل آن‌ها می‌پردازد و نقطه قوت تاریخ‌نگاری پیرنیا در همین قسمت دیده می‌شود.

کتاب تاریخ ایران باستان از زمان تألیف تاکنون به دفعات به چاپ رسیده‌ است. این مجموعه در سه جلد منتشر شده که موضوع اصلی اولین جلد آن سرگذشت ایران در دوره‌ی مادها و هخامنشیان تا پایان عصر خشایارشاه است. در کنار تاریخ ایران رویدادهای تاریخی مناطقی نظیر سوریه، فلسطین، مصر، آشور، بابل و… نیز در این فصل بیان می‌شود. مطلب اصلی جلد اول این کتاب چگونگی به قدرت رسیدن کوروش و شرح حال نخستین شاهان هخامنشی است. علاوه بر آن پیرنیا دربارهٔ روابط ایران و یونان هم سخن به میان می‌آورد.

جلد دوم این اثر با توضیح دربارهٔ نام و نسب سلطنت اردشیر اول آغاز می‌شود و با مرگ اسکندر و شرح خصیلت‌های وی پایان می‌یابد. با نزاع مقدونی‌ها بر سر جنازه اسکندر برای رسیدن به قدرت جلد سوم آغاز می‌شود و برآمدن اشکانیان و شرح حال آنان ادامه می‌یابد و معماری عصر پارتی پایان این فصل است.

پیرنیا اخلاق، فرهنگ، آداب و دین و آیین ایرانیان این روزگار را برای‌مان روشن می‌کند. وی بر این باور است که اشکانیان یا پارتیان هم مانند شاهان هخامنشی در زمینه دین و فرهنگ ملت‌ها با آن‌ها مسامحت می‌کردند. «دولت پارت در امور مذهبی تبعه خود دخالت نمی‌کرد و آن‌ها را به احوال خودشان واگذار می‌کرد». پایان روزگار اشکانیان، پایان این اثر ارزشمند است. پیری و بیماری هر دو به حسن پیرنیا مهلت نمی‌دهند تا از ساسانیان هم اطلاعاتی را به تاریخ‌نگاران ارائه دهد.

در بخشی از کتاب ایران باستان: تاریخ مفصل ایران قدیم می‌خوانیم:

تیرداد در رفتن به‌ روم بیش از دو سال تعلّل کرد، زیرا قرارداد چنانکه بالاتر گفته شد در تابستان سال 63 م. بسته شد و تیرداد در بهار 66 به روم وارد گردید (راولین سن، ششمین دولت مشرق، صفحه 281 عالم مذکور به عقیده کلین‌تون استناد کرده). جهت تعلّل معلوم نیست ولى چیزى که به حقیقت نزدیک‌تر به نظر مى‌آید این است که تیرداد از رفتن به روم چندان خشنود نبوده و انتظار موقعى را داشته که شاید بتواند از اجراى این بند قرارداد شانه خالى کند. به هر حال زن تیرداد در این سفر با او بود و جمعى از نجباى پارتى که از جمله پسرهاى بلاش و مونوبازوس پادشاه دست نشانده آدیابن بودند با سه هزار سوار پارتى ملازمت تیرداد را داشتند (دیوکاسّیوس، کتاب 63، بند 12).

تیرداد با این عدّه زیاد پارتى‌ها مانند فاتحى که روش ظفرمندى داشته باشد دو ثلث خاک روم را پیمود و رومى‌ها در همه جا او را با احترامات زیاد پذیرفتند. هر شهرى که در سر راه تیرداد بود به مناسبت ورود او به‌ آن شهر مزیّن مى‌گشت و مردم جمع شده با هلهله و شادى او را مى‌پذیرفتند. این موکب در همه جا به‌ استثناى هِلّس‌پونت (داردانل) از خشکى حرکت مى‌کرد و خطّ مسافرت آن در اروپا چنین بود: تراکیّه ایلّیریه تا آدریاتیک و از آن‌جا از راه خشکى به شبه جزیره ایتالیا (یا آپِن‌ننْ). جهت اینکه تیرداد از سفر دریایى احتراز داشته باید از اینجا باشد که خانواده بلاش مذهبى بود و در مذهب زرتشت آلودن آب ممنوع است. معلوم است که مخارج تیرداد با موکبش به رومى‌ها تعلّق مى‌یافت و چنانکه سوئه‌تُن نویسنده رومى نوشته (کتاب نِرون، بند 30) براى خزانه روم روزى 800 هزار سِسْ تِرْث یا 32 هزار فرانک طلا به پول کنونى تمام مى‌شده و چون مسافرت تیرداد به روم و مراجعتش به ایران 9 ماه طول کشید مخارجى را که خزانه دولت روم پرداخته هشت میلیون و ششصد و چهار هزار فرانک طلا به‌ پول کنونى مى‌شده.

ملاقات اوّل بین تیرداد و نرون در شهر ناپل وقوع یافت زیرا در این وقت قیصر در این شهر بود. موافق مراسم دربارى روم تیرداد مى‌بایستى بى‌شمشیر نزد قیصر رود. ولى او راضى نشد چنین کند و این مسئله در ابتدا اهمیّت یافت تا آنکه آن را بدین ترتیب حلّ کردند که تیرداد با شمشیر نزد قیصر رود ولى تیغش به غلاف آن میخکوب شود. وقتى که تیرداد نزد قیصر رسید یک زانو به زمین زده دست‌هایش را روى یکدیگر به‌علامت اطاعت گذارد و نرون را آقا خواند. بعد مراسم نصب تیرداد به سلطنت ارمنستان در روم به‌ عمل آمد. شبِ روز مراسم تمام شهر چراغانى شد و با گل و ریاحین آن را تزیین کردند. وقتى که روز دررسید فوروم، میدان‌گاه معروف روم، که مذاکرات عمومى در آن جا به‌عمل مى‌آمد از رومى‌ها پُر بود. این‌ها در غرفه‌ها جا گرفته ملبّس به‌ لباس سفید بودند و زینتى‌برسر از برگ‌هاى درخت غار داشتند.

فهرست مطالب کتاب

کتاب اول
مدخل
تذکّر
قسمت اولى کلیّات
ازمنه پیش از تاریخ
نژادها
نژاد سفیدپوست
نژاد زردپوست
سایر نژادها
زبان‌ها
خطوط
منابع تاریخ
قسمت دوّم مشرق قدیم
حدود مشرق قدیم در مکان و زمان
اثرات وضع جغرافیایى مشرق قدیم
نژاد ملل مشرق قدیم
بنى‌سام و بنى‌حام
مهاجرت بنى‌سام به‌مصر
مهاجرت بنى‌سام به‌عیلام
مردمان شمالى مشرق قدیم
مردمان آریانى
نتیجه
منابع تاریخ مشرق قدیم
سرچشمه‌هاى نوین
خواندن خطوط قدیمه کاوش‌ها (حفریات)
1. خطوط قدیمه
خطّ مصرى قدیم
خطوط میخى
خطّ مملکت وانْ
خطّ هیت‌ها
خطّ فینیقى
خطّ عربستان جنوبى
2. کاوش‌ها
مصر
آسور
بابل
ایران
سوریه
فلسطین
نوبى
کارهاى علما بعد از کشف سرچشمه‌هاى نوین
مرحله اولى
مرحله دوّم
مرحله سوّم
سرچشمه‌هاى قدیم
هرودوت
توسیدید
کْزِنُفون
کتزیاس
دى‌نُنْ
مانِ تُنْ
بِرُسْ
پولى‌بیوس
دیودور سیسیلى
کُرْنِلیوسْنپوس
تروگ پومپه
گایوس پلینوس (پلین)
یوسف فلاویوس
کَنْتْ کورْثْ
کُرْنلیوس تاسى‌توس
پلوتارک
آرَیان
فیلون
ژوسْتْنْ
آفْریکَنْ
ازِبْ (اِوْسِوْیوسْ)
آمْ‌مِیَنْ مارْسِلَّنْ
پْروکوپ (پْروکوپیوس)
کتب مراجعه به‌جغرافیاى عالم قدیم
اِراتُسْ‌تِنْ
سْترابون
ایزیدورْخاراکْسى
موسى خورِن
مورخین و نویسندگان ارمنستان
مارْآپاس کاتى‌نا
بارْدِسِنْ
آگاتانْژ
فوسْتوس بیزانسى
زِنوب گلاگى
موسى خورِن
اِلیزهْ وارتابَدْ
لازارْفاربى
کتب پهلوى
مؤلفین قرون اولیه اسلامى
اِبْنِ مُقَفّعْ
جاحِظْ
طَبَرى
بلاذَرى
اِبْنِ‌خُرْداذْبِه
دینَوَرى
حَمْزَه اصفهانى
اِبْنُ‌النّدیم
مَسْعودى
اِصْطَخْرى
ابوالفَرَج اصفهانى
اِبْنِ حوقَلْ
ابورِیْحانِ بَیْرونى
ثَعالِبى
اَلمَقْدیسى
احمد مسْکَوَیْه
اِبْنِ اَثیر
یاقوت
اِبْنِ عِبْرى
ابوالفِداء
اِبْنِ خَلْدونْ
اِبْنِ بَطوطه
سال‌شمارى در مشرق قدیم
قسمت سوم نظرى به‌تاریخ بابل، آسور و عیلام
اوّل کلده قدیم
1. سومر و اکد
سومرى‌ها و اکَّدى‌ها
مذهب
پاتِسى‌هاى سومِرْ
اکَّدى‌ها و سلسله سامى
قوّت یافتن سومرْ
انقراض دولت سومر به‌دست عیلامى‌ها
کارهایى که سومرى‌ها براى بشر کرده‌اند
2. بزرگ شدن بابل
سلسله اولى
سْتِلْ حْمّورَبى
سلسله دوّم
سلسله سوّم
«کاسّى‌ها»
سلسله چهارم
سلسله پنجم
دوّم. دولت آسور
آسور قدیم
آسور وسطى
آسور جدید
سوم. دولت عیلام
مقدّمه
حدود عیلام
نژاد
زبان
خطّ
مذهب
شهر شوش
تقسیم گذشته‌هاى عیلام
عهد اوّل
عهد دوّم
عهد سوّم
جنگ اوّل
جنگ دوّم
آسوربانى‌پال و جنگ‌هاى او
انقراض عیلام
خاتمه
قسمت چهارم مقدمه تاریخ ایران
شکل جغرافیایى فلات ایران
اوّل در اعصار معرفت‌الارضى
دوّم در عهود تاریخى و اکنون
تأثیر شرایط جغرافیایى
آریان‌ها شعبه ایرانى آنها
آمدن آریان‌ها به‌فلات ایران
مذهب آریان‌ها و اخلاق آنها
خانواده طبقات شکل حکومت
تقسیم تاریخ ایران مستندات تاریخ قدیم
بعض مقادیر عهد قدیم
کتاب اوّل
دوره مادى، یا اعتلاى آریان‌هاى ایرانى در مشرق قدیم
باب اوّل مادى‌ها و دولت ماد
فصل اوّل. مادى‌ها
مقدّمه
مفاد کتیبه‌هاى آسورى
روایت هرودوت و بِرُسْ
فصل دوّم شاهان ماد
دیوکِس (708655ق. م)
همدان
فرورتیش (655633ق. م)
هووخ‌شتر (633585ق. م)
جنگ با آسور
تاخت و تاز سَکاها در آسیاى غربى
سَکاها از کجا به‌ایران حمله کردند
مدّت بودن آن‌ها در ماد
تسخیر نینوا، انقراض آسور
آسیاى غربى پس از سقوط نینوا
بابل
لیدیّه
جنگ هووَخْشَتَرَ با لیدیّه
خصال هووخْشَتَرَ
حدود ماد
آستیاگس اژدهاک
نام و نَسَب
اوضاع آسیاى غربى
قیام کوروش برپادشاه مادْ
انقراض دولت ماد را چگونه باید تلقى کرد
جهات انقراض دولت مادْ
معنى و نتیجه این انقراض
فصل سوم روایات کتزیاس راجع به‌ماد
اوضاع آسور
قیام آرْباکِسْ برآسور
دولت ماد پس از آرباکس
کیفیت نوشته‌هاى کتزیاس
شاهان ماد موافق
فهرست کِتزیاس
چیزهایى که جالب توجّه است
باب دوّم تمدّن مادى‌ها
نتیجه
کتاب دوّم
دوره اوّل پارسى یا استیلاى آریان‌هاى ایرانى برمشرق قدیم
باب اوّل قسمت تاریخى
فصل اوّل پارسى‌ها و سلسله هخامنشى
تذکّر
پارسى‌ها
دودمان هخامنشى
فصل دوّم سلطنت کوروش بزرگ
اوّل کوروش تا فتح همدان
نام او
کودکى و جوانى
نوشته‌هاى هرودوت، صباوت و شباب
قیام کوروش برشاه ماد
روایت کتزیاس
روایت کزنفون
تذکّر
تولد کوروش
تربیت پارسى‌ها
کودکى کوروش
کوروش در دربار ماد
کوروش در پارس
نوشته‌هاى دیو دور سیسیلى
قطعه‌اى از کتاب نهم
نوشته‌هاى ژوستن
لوحه نبونید
مقایسه نوشته‌هاى مورخین عهد قدیم
دوم. فتح سارد و تسخیر لیدیه
نوشته‌هاى هرودوت
تذکّر
احوال لیدیّه
خبر سقوط همدان
تلاقى فریقین
فتح سارد
کوروش، کرزوس
و لیدیّه
نوشته‌هاى دیودور سیسیلى
نوشته‌هاى ژوستن (تروگ‌پومپه)
سند بابلى
سوم. کوروش و مستعمرات یونانى
مستعمرات یونانى
چهارم. مراجعت کوروش به‌ایران
پنجم. تسخیر باقى آسیاى صغیر
ششم. نوشته‌هاى کزنفون راجع به ‌فتوحات کوروش
کیاکْسار کوروش را به‌کمک مى‌طلبد
صحبت کوروش با پدرش
کوروش در ماد
آمدن سفراى هند نزد کیاکسار
صحبت کوروش با کیاکسار
عزیمت کوروش به ‌ارمنستان
انقیاد ارمنستان
جنگ کوروش با کلدانى‌ها
مراجعت به‌ماد
جنگ اوّل کوروش و مادى‌ها با کرزوس و متّحدین او
آمدن گرگانى‌ها نزد کوروش
کوروش سواره‌نظام تشکیل مى‌کند
آزاد کردن اسرا
خشم کیاکْسارْ
گُبریاس و کوروش
پانْ‌تِه‌آ
کوروش در قصر گُبریاس
نقشه جنگ
حمله به‌بابل
تصرّف قلعه آسورى
نجات گاداتاس
خبط کادوسیان
رفتن کوروش به‌طرف ماد
گله‌گذارى کیاکسار با کوروش
تقاضاى عدم مرخّصى قشون
عرّابه‌هاى کوروش
آراسپ به‌لیدیّه مى‌رود
آمدن سفراى هند
حمله کوروش
حرکت
اطّلاعات آراسپ
وداع آبراداتاس با پانْ‌تِه‌آ
حرکت کوروش
جنگ کوروش با کرزوس
تسخیر سارد
صحبت کوروش با کرزوس
مراسم دفن آبْراداتاس
خودکشى پانْ‌تِه‌آ
رفع اغتشاش کاریّه
مطیع شدن فریگیّه
چگونگى نوشته‌هاى کْزِنُفون
هفتم. کارهاى کوروش پس از مراجعت از سارد
توجّه کوروش به‌امور شرقى
ارمنستان
هشتم. تسخیر بابل و انقراض دولت کلدانى
اوضاع بابل
تسخیر بابل
مدارک بابلى
نوشته‌هاى هرودوت
نوشته‌هاى بِرُسْ
نوشته‌هاى تورات
توجّه کوروش به‌ملّت یهود
نوشته‌هاى کزنفون
محاصره بابل
تسخیر بابل
شاه شدن کوروش
تأسیسات کوروش
چگونه کوروش اشخاص را جلب مى‌کرد
حرکت کوروش از قصر خود
صحبت فرولاس با جوان سکایى
ضیافت کوروش
هدایاى کوروش
مرخّص کردن متّحدین
چگونگى نوشته‌هاى کزنفون
بابل و بابلى‌ها از نظر هرودوت
نهم. مطیع شدن فینیقیه و فلسطین
فینیقیه
فلسطین
دهم. امور شمال شرقى ایران، فوت کوروش
روایت هرودوت
روایت کتزیاس
روایت برس
روایت کزنفون
مراجعت کوروش به‌پارس
ورود کوروش به‌ماد
کوروش در پارس
فرستادن وُلات به‌ایالات
تسخیر سوریّه و فلسطین
فوت کوروش
روایت سْترابون
روایت دیودور
روایت ژوستن (تروگ پومپه)
مقایسه
ماساژِتْ‌ها
خصال کوروش
فصل سوم سلطنت کبوجیه
مبحث اول. نام، نسب و کارهاى او تا عزیمت به‌مصر
نام و نَسَب
واقعه بَرْدیا
مبحث دوّم. لشکرکشى به‌افریقا
حمله به‌مصر
جنگ با مصرى‌ها
سفر جنگى به آمّون و حبشه
احوال کَبوجیه
چگونگى نوشته‌هاى هرودوت
مصر از نظر هرودوت
مبحث سوم. هفت ماه فترت، حکومت گئومات
خروج بَردیاى دروغى فوت کبوجیه
روایت هرودوت
حکومت گئوماتَ کشته شدن او
نوشته‌هاى کتزیاس
نوشته‌هاى ژوستن
نوشته‌هاى داریوش اول
فصل چهارم سلطنت داریوش اول بزرگ
مبحث اوّل. فرو نشاندن شورش‌هاى ایالات
نام و نَسَبْ
اوضاع ایران
مندرجات کتیبه بزرگ بیستون
ستون اوّل
ستون دوّم
ستون سوّم
ستون چهارم
هرودوت
کشفیّات نوین
زمان شورش‌ها
کارهاى دیگر داریوش
جلوگیرى از شورش در آسیاى صغیر
تحقیقات در باب اروپا
امور افریقا
جلوگیرى از اغتشاش مصر
اسناد مصرى
لیبیا از نظر هرودوت
مبحث دوم. تشکیلات داریوش
مبحث سوّم لشکرکشى داریوش به‌اروپا
1. رفتن داریوش به‌سکاییه اروپایى (514 ق. م)
سَکاها چگونه مردمانى بوده‌اند
سَکاییّه از نظر هرودوت
شعبِ مردمان سکایى
مذهب
عادات
عدّه نفوس، طرز معیشت
سَکاییّه از نظر سوق‌الجیشى
لشکرکشى داریوش به‌سَکاییّه
نوشته داریوش
نوشته‌هاى هرودوت
رفتن داریوش به سکاییه
سکاییه از نظر دیگران
2 تسخیر تراکیه، مقدونیه و جزایر بحرالجزائر
3. تسخیر جزیره سامُس
مبحث چهارم تسخیر قسمتى از هند
توصیف هندى‌ها به‌قلم هرودوت
مبحث پنجم. شورش مستعمرات یونانى و کاریه و قبرس
مقدّمه
یاغى‌گرى آریسْتاگر
شورش مستعمرات یونانى، کاریّه و قبرس
تسخیر قبرس از نو
تسخیر یونیّه و کاریّه از نو
سقوط مى‌لِتْ
قتل هیس‌تیه
خاتمه شورش‌ها
اصلاحات داریوش در مستعمرات یونانى
تسخیر تراکیّه و مقدونیّه از نو (492 ق. م)
مبحث ششم. جنگ با یونان
مقدّمات جنگ با یونان
کْلِ اُمِنْ و دِماراتْ
جنگ اوّل ایران با یونان
جدال ماراتُنْ (490 ق. م)
چگونگى نوشته‌هاىهرودوت
روایت ژوسْتَن
پس از جدال ماراتُنْ
مبحث هفتم: تدارکات جدید براى جنگ با یونان
شورش مصر، فوت داریوش
مسئله ولایت عهد، فوت داریوش
خصال داریوش
مبحث هشتم. وسعت ممالک ایران در زمان داریوش
پایتخت‌ها
فصل پنجم سلطنت خشیارشا
مبحث اوّل. نام و نسب
نام
مبحث دوّم. فرونشاندن شورش مصر و بابل
اسکات شورش مصر
فرونشاندن شورش بابل
مبحث سوّم. جنگ ایران و یونان
قسمت اولى. مقدمات جنگ
تحریکات یونانى‌هاى فرارى
مجلس مشورت
خواب‌هاى خَشَیارْشا
قسمت دوم. تدارکات جنگ
حرکت لشکر ایران به‌طرف داردانل تدارکات
حرکت لشکرها تقدیمى پى‌ثى یوس
ساختن پل جدید در دارْدانل
حادثه آسمانى به‌قول هرودوت
مجازات پسر پى‌ثى‌یوس
ترتیب حرکت
خط حرکت از لیدیّه به‌داردانل
قسمت سوّم: عبور لشکر ایران از هلس‌پونت، وقایع بعد تا جنگ ترموپیل
صحبت شاه با اَردَوان سان لشکرها
عبور از بُغاز دارْدانل
معجزه‌هاى هرودوت
عدّه نفرات لشکر
شرح لباس و اسلحه ملل
بحریّه
سان سپاه برّى و بحرى صحبت خشیارشا با دمارات
حرکت خْشَیارشْا به‌طرف یونان
از آکانْتْ تاتِسْالى
تسخیر ولایات شمالى یونان
احوال یونان
جاسوسان یونانى‌ها در سارد
استمداد یونانى‌ها از آرْگُسْ
استمداد از پادشاه سیسیل
سفراى یونان در کُرْسیرْ
امتناع کریتى‌ها از امداد
تسلیم شدن تِسّالى
تنگ تِرْموپیل
حرکت سفاین از تِرْمْ
عدّه نفرات لشکر ایران
آسیب یافتن قسمتى از بحریّه
قسمت چهارم: فتح ترموپیل
مسابقه اسب‌هاى پارسى و یونانى
یونانى‌ها در تِرْموپیل
جدال ترموپیل
قسمت پنجم: جدال‌هاى آرتِ میزیوم، فرار بحریّه یونان به‌سالامین
عدّه سفاین یونانى
جدال‌هاى آرْتِ‌میزیوم
تسخیر فوسید
تسخیر شهرهاى دیگر
قسمت ششم: فتح آتن، وقایع بعد تا جنگ سالامین
تسخیر آتن
وقایع بعد تا جدال سالامین
قسمت هفتم: جدال سالامین، مراجعت خشیارشا به‌آسیا (480 ق. م)
احوال یونانى‌ها قبل از جدال
جدال سالامین (480 ق. م)
مراجعت خَشْیارْشا به‌آسیا
جدال سالامین به‌روایت پلوتارک
قسمت هشتم: وقایع بعد تا جدال پلاته
احوال یونان پس از جدال سالامین
کارهاى مَرْدونیه
حرکت مردونیه به‌طرف آتن
زد و خوردهاى مختصر
قسمت نهم: جدال پلاته (479 ق. م) نفرات طرفین متخاصمین
غیبگویى‌ها
جدال پْلاتِه (479 ق. م)
قسمت دهم: جدال میکال و تسخیر سِسْ‌تُسْ
جدال میکال (479 ق. م)
سِسْ تُسْ (479 ق. م)
اداى وظیفه نسبت به‌نام هرودوت
قسمت یازدهم: جنگ‌هاى ایران و یونان به‌روایت دیودور سیسیلى
جنگ قرطاجنه با جبّار سیسیل
قسمت دوازدهم: نوشته‌هاى ژوستن راجع به‌این جنگ‌ها
قسمت سیزدهم: جهات عدم بهره‌مندى ایرانیان موافق روایات یونانى
جهات عدم بهره‌مندى ایرانى‌ها
اهمیّت این جنگ‌ها در تاریخ
مبحث چهارم. خشیارشا پس از مراجعت از یونان: حمله یونانى‌ها به‌آسیاى صغیر و قبرس
احوال خشیارشا
حملات یونانیان به‌مستملکات ایران
قضیه پوزانیاس
مبحث پنجم. دربار خشیارشا به‌روایت تورات
مبحث ششم. قتل خشیارشا، خصائل او
قتل خشیارشا (466 ق. م)
خصائل خشیارشا
فصل ششم. سلطنت اردشیر اول، درازدست
مبحث اول. نام و نسب او
نام
نَسَب
مبحث دوم. کارهاى اولى اردشیر
قتل اَرْدَوان
غلبه بر ویشتاسْپ
پناهیدن تمیستوکل
مبحث سوم. روابط ایران و یونان
مخاصمه یونان با پارسى‌ها
اتّحاد دِلُسْ
جنگ آتن با ایران
مبحث چهارم. شورش مصر و تسخیر آن از نو
احوال مصر
شورش مصر
یاغى‌گرى مِگابیز
مبحث پنجم. دنباله روابط ایران و یونان
مخاصمه آتن با ایران
صلح سیمون 449 ق. م به‌اردشیر
روابط ایران و یونان پس از صلح سیمون
آغاز جنگ‌هاى پلوپونِس
سفارت‌هاى یونان در دربار شوش
دعوت بقراط به ‌ایران
مبحث ششم. اردشیر درازدست و یهودیان
کتاب عَزْرا
باب سوّم
باب چهارم
باب پنجم و ششم
مبحث هفتم. فوت اردشیر، صفات او
فصل هفتم. خشیارشاى دوم و سغدیان
مبحث اول: خشیارشاى دوم
نام و نَسَب
قتل خشیارشاى دوّم
مبحث دوّم. سُغدیان
نام و نَسَب
قتل سُغْدیان
فصل هشتم. داریوش دوّم
مبحث اوّل. نام و نسب او
نام
نَسَب
مبحث دوم. یاغیگرى‌ها و کنکاش‌ها
یاغى‌گرى آرُسى‌تِس
کنکاش‌ها
مبحث سوم. شورش‌ها
شورش مصر
شورش ماد
مبحث چهارم. روابط ایران و یونان
اتّحاد ایران با اسپارت
سیاست کوروش
خاتمه جنگ پلوپونِس
احوال آتن
مبحث پنجم. کارهاى دیگر داریوش، فوت او
بناى معبد یهود در اورشلیم
شورش کَرْدوخ‌ها
فوت داریوش دوّم، صفات او
فصل نهم. سلطنت اردشیر دوم
مبحث اوّل. نام و نسب
نام
نَسَب
مبحث دوّم. وقایع بدو سلطنت
سوءِ قصد نسبت به‌اردشیر
مبحث سوّم. یاغى‌گرى کوروش، جنگ او با اردشیر
تدارکات او
عزیمت کوروش به‌جنگ اردشیر 401 ق. م
مضامین نوشته‌هاى کزنفون از سارد تا کیلیکیّه
از کیلیکیّه تا ایسّوس
از ایسوس تا فرات
از فرات تا کارْمانْد
قضیّه اُرُنْ‌تاس
تدارکات اردشیر
روایت کزنفون
روایت کتزیاس و دى‌نن
روایت دیودور
روایت ژوستن
کشتگان جنگ کونّاکسا
خلاصه جنگ کونّاکسا و اثرات آن
مبحث چهارم. تمجید کزنفون از کوروش کوچک
مبحث پنجم. رفتار اردشیر پس از جنگ
مبحث ششم. عقب‌نشینى یونانى‌ها
احوال یونانى‌ها پس از جنگ
متارکه
قرارداد تیسافرن با یونانى‌ها
روانه شدن یونانى‌ها با تیسافرن
رسیدن یونانى‌ها به‌ رود زهاب
کشته شدن صاحب منصبان یونانى
کشته شدن کْلِ‌آرْخْ به‌روایت پلوتارک
تمجید کْزِنفُون از کْلِ‌آرْخْ
تکذیب کْزِنفُون از مِ‌نُنْ
حزن و اندوه یونانى‌ها
نطق صاحب‌منصبان یونان
حملات مهرداد به‌یونانى‌ها
تغییرات در ترتیب قشون
عبور از کوههاى کَرْدوک
یونانى‌ها در سرحد ارمنستان
عبور از ارمنستان
یونانى‌ها به کُلخید مى‌روند
رفتن یونانى‌ها به‌بیزانس و تراکیّه
کیفیّت نوشته‌هاى کزنفون
مبحث هفتم. اوضاع دربار
مسموم کردن اسْتاتیرا
زواج اردشیر با آتُسْ‌سا
مبحث هشتم
مخاصمه اسپارت، جنگ ایران و لاسِدِمونْ، فرمان اردشیر
اوضاع آسیاى صغیر
تیسافرن و دِرْسیلّیداس
آمدن آژزیلاس به‌آسیاى صغیر
اقدامات تیتْ‌رُسْتِسْ
رفتن آژزیلاس به‌ایالت فرناباذ
احضار آژزیلاس
اقدامات دیگر اردشیر برضدّ اسپارت
اردشیر جنگ را به‌یونان مى‌برد
مذاکرات آنْتالْسیداس
صلح آنْتالْسیداس
فرمان اردشیر
اثرات صلح آنْتالْسیداس
مبحث نهم. فرونشاندن شورش قبرس
تبرئه تیرى‌باذ
مبحث دهم. سفر جنگى اردشیر به‌ولایت کادوسیان
مبحث یازدهم. لشکرکشى ایرانیان به‌مصر
احوال مصر
عزم برتسخیر مصر
مبحث دوازدهم. شورش چند ایالت غربى
حمله مصرى‌ها به‌فینیقیّه
مبحث سیزدهم. قضایاى داتام
مبحث چهاردهم
روابط ایران و یونان پس از صدور فرمان صلح
مبحث پانزدهم
جنایت‌هاى دربارى، فوت اردشیر، خانواده و خصایل او
قتل داریوش
قتل آریاسپ و آرْسان
فوت اردشیر
خانواده اردشیر
خصایل اردشیر دوّم
مبحث شانزدهم. نوشته‌هاى تورات
حکایت نَحْمیا
فصل دهم. سلطنت اردشیر سوم و ارسس
مبحث اول. اردشیر سوم
نام و نسب
رسیدن او به‌تخت
کشتار در خانواده سلطنت
اسکات شورش‌هاى داخلى
شورش صیدا و قبرس
فرونشاندن شورش فینقیّه و قبرس 351 ق. م.
تسخیر مصر (344 ق. م)
شفاعت مِنْ‌تور از اَرْتَه‌باذ
بهبودى اوضاع ایالات
آواز قوّت یافتن مقدونیّه
کشته شدن اردشیر
صفات اردشیر سوّم
مبحث دوم. سلطنت آرْسِسْ
نام
نَسَب
کشته شدن او
فصل یازدهم. سلطنت داریوش سوّم
مبحث اول. نام و نسب، وقایع بدو سلطنت
نام
نَسَب و مقام او
قتل باگُواس
مبحث دوم. نظرى به‌تاریخ مقدونیّه
مقدّمه
قسمت اول. مقدونیه قبل از فیلیپ دوم
قسمت دوم. کارهاى فیلیپ دوم
وقایع اوایل سلطنتش
آتن و فیلیپ دوّم
جنگ مقدّس
جنگ فیلیپ با آتن
نتیجه جدال خِرونِه
آغاز لشکرکشى به‌آسیا
کشته شدن فیلیپ
اوضاع دربار فیلیپ
قسمت سوم. اسکندر سوم (کبیر)
نام
نَسَب
افسانه‌هایى راجع به نژاد او
کودکى و نوجوانى اسکندر
کارهاى اسکندردر بدو سلطنت
اسکندر در تراکیّه
جنگ اسکندر
عزیمت اسکندر به‌ایلّیریه
قیام تِبى‌هابراسکندر
تقاضاى اسکندر از آتن
شور براىلشکرکشى به‌ایران
مبحث سوم: لشکرکشى اسکندر به‌ایران، جنگ‌هاى ایران و مقدونى
قسمت اول. از داردانل تا کیلیکیه (334 333 ق. م)
امور ایران
عبور اسکندر از هِلّس‌پونْت
شور سرداران ایران
جنگ گرانیک (334 ق. م)
روایت دیودور
روایت آریّان
جهات شکست قشون ایران
نتیجه جنگ گرانیک
تسخیر مى‌لِت
تسخیر هالیکارناس
فرستادن قشون به‌فریگیّه
عبور از پامفیلیّه و پى‌سیدیّه
کارهاى مِمْ‌نُنْ
اثر فوت مِم‌نُنْ در دربار ایران
اسکندر در فریگیّه و پافلاگونیّه
عبور اسکندر از دربند کیلیکیّه
مرض اسکندر
تصرّف معابر دیگر
قسمت دوم از کیلیکیه تا مصر
تدارکات داریوش
حرکت سپاه ایران
عبور از فرات و وقایع بعد
رسیدن یونانى‌ها به‌اردوى داریوش
حرکت اسکندر از کیلیکیّه
تلاقى دو لشکر
ترتیبات جنگىطرفین
نطق‌هاى اسکندر
جدال ایسوس333 ق. م
غارت اردوى ایران
پس از جدال ایسوس
حرکت اسکندربه‌طرف سوریّه
نامه داریوش به‌اسکندر
روایت آریّان
جواب اسکندربه‌نامه داریوش
روایت کنْت‌کورْثْ
روایت دیودور
اسکندر در فینیقیّه
کشته شدن آمین‌تاس در مصر
سرداران داریوش در آسیاى صغیر
نزاع صور با اسکندر
محاصره
موقع شهر صور
جنگهاى صوربا اسکندر
جهات سقوط صور
نامه داریوش به‌اسکندر
سرداران اسکندردر آسیاى صغیر
تحقیقات راجع به‌داریوش
عزیمت اسکندر به‌غَزَه
محاصره غَزَه
تسخیر غَزَهْ
رفتن اسکندر به‌مصر 332 ق. م
رفتن اسکندربه‌معبد آمّون
بناى اسکندریّه
قسمت سوم از فینیقیه تا اربیل
فوت ملکه (زن داریوش)
پیشنهاد داریوش به‌اسکندر
تدارکات داریوش
اسکندر در بین‌النهرین
عبور اسکندر از دجله
خوف مقدونى‌ها و اثر آن
حرکت اسکندر به‌طرف گُوگَمَلْ
مقدمات جدال گُوگَمَلْ 331 ق. م
روایت آریّان
روایت کنت‌کورث
وحشت مقدونى‌ها
اضطراب اسکندر، مجلس مشورت
صف‌آرایى طرفین
جدال گُوگَمَلْ
داریوش در اَرْبیل
قسمت چهارم. از اربیل تا تخت‌جمشید
حرکت اسکندربه‌طرف بابل
ورود به‌بابل
احوال یونان
حرکت اسکندر به‌طرف شوش
حرکت اسکندر به‌طرف پارس
اسکندر در دربند پارس
دربند پارس ومعبر تِرْموپیل
اسکندر در تخت جمشید
روایت دیودور
روایت پلوتارک
روایت آریّان
قسمت پنجم. از تخت‌جمشید تا حوالى دامغان
اسکندر در تعقیب داریوش
روایت آریّان
گرفتار شدن داریوش
روایت کَنْتْ کورْثْ
کیْد بسّوس و نبرزن
گرفتار شدن داریوش
اسکندر در تعقیب داریوش
کشته شدن داریوش 330 ق. م
روایات دیگر
تاریخ واقعه
مبحث چهارم
صفات داریوش
خانواده داریوش
باب دوّم. قسمت تمدنى
تذکّر
فصل اوّل. وسعت دولت هخامنشى و تشکیلات آن
مبحث اوّل. وسعت دولت هخامنشى
کتیبه نقش رستم
کتیبه‌هاى مقبره تخت جمشید
مبحث دوم. تشکیلات
شاه و دربار
تشکیلات ادارى
مالیّه
ایالت اوّلى
ایالت دوّم
ایالت سوّم
ایالت چهارم
ایالت پنجم
ایالت ششم
ایالت هفتم
ایالت هشتم
ایالت نهم
ایالت دهم
ایالت یازدهم
ایالت دوازدهم
ایالت سیزدهم
ایالت چهاردهم
ایالت پانزدهم
ایالت شانزدهم
ایالت هفدهم
ایالت هجدهم
ایالت نوزدهم
ایالت بیستم
موجودى خزانه‌ها
مقایسه فهرست داریوش با نوشته‌هاى هرودوت
سپاه
بحریّه
داورى
راهها و چاپارخانه‌ها
مسکوکات هخامنشى
مقادیر
تقویم
فصل دوم. طبقات، فلاحت، تجارت، صنایع
مبحث اول. طبقات
مبحث دوم. فلاحت
مبحث سوم. تجارت و صنایع
آیا در دولت هخامنشىگمرک مى‌گرفته‌اند؟
فصل سوم. مذهب، اخلاق، عادات
مبحث اول. مذهب
مقدّمه
نوشته‌هاى هرودوت
نوشته‌هاى اسْترابون
نوشته‌هاى پلوتارک
نتیجه
نظر شاهان هخامنشى نسبت به مذاهب خارجه
مبحث دوم. اخلاق و عادات
هرودوت
کْزِنفون
نوشته‌هاى اسْترابون
فصل چهارم. زبان و خط
مبحث اوّل. زبان
کتیبه بزرگ بیستون. ستون اول
کتیبه نقش رستم
مبحث دوم. خط
فصل پنجم. صنعت معمارى و حجارى، آثار و کتیبه‌ها
مبحث اوّل. معمارى و حجّارى
مبحث دوم. آثار و کتیبه‌ها
اوّل. آثار پاسارگاد
دوم. آثار بیستون
1. حجّارى‌ها
2. کتیبه‌ها
کتیبه بزرگ
ستون اوّل
ستون دوّم
ستون سوّم
ستون چهارم
ستون پنجم
کتیبه کوچک
سوم. آثار تخت‌جمشید
حال کنونى خرابه‌ها
الف صُفّه
صُفّه و حصار
پلّه‌کان بزرگ
سردر بزرگ
اَپَدانَه
قصر صد ستون
اندرون
سه‌درى
تپه مرکزى
صحن کوچک
هَدِش
صحن دوّم
تَچرَ
قصر جنوب شرقى
بارو
دخمه‌ها
ب. آثار شهر
سور
محلّه جنوبى
محلّه شمالى
کتیبه‌هاى تخت‌ جمشید
1. از داریوش بزرگ:
2. از خشیارشا
3. از اردشیر سوم
4. نقش رستم
کتیبه‌هاى نقش رستم
پنجم. آثار شوش
کتیبه‌هاى شوش
1. از داریوش بزرگ
کتیبه‌هاى دیگر داریوش
2. از خشیارشا
3. از اردشیر دوّم
4. از اردشیر سوّم
ششم. آثار دیگر هخامنشى
کتیبه کرمان
کتیبه‌هاى الوند
کتیبه‌هاى همدان
کتیبه وانْ
کتیبه‌هاى سوئز
هفتم. آثار فیروزآباد، سروستان و فراش‌آباد
فیروزآباد
سَرْوِستان
فراش‌آباد
هشتم. کتیبه‌ها به‌زبان وخط غیرپارسى
کاوش‌هاى نوین در ایران
ضمیمه کتاب دوم
دودمان هخامنشى
کتاب سوّم: دوره مقدونى و یونانى
باب اول. سلطنت اسکندر
فصل اول. تسخیر ممالک شرقى ایران
مبحث اول. اسکندر در پارت، گرگان و هرات
تذکّر
عقیده مقدونى‌ها پس از فوت داریوش
مقدار غنایم
اسکندر در پارت
نطق اسکندر خطاب به‌سربازان مقدونى
رفتن اسکندر به‌گرگان
اسکندر در گرگان
مطیع کردن مردها
تغییر اخلاق اسکندر
حرکت اسکندر به‌باختربه قصد بسّوس
روایت کَنْتْ کورْثْ
مبحث دوّم. اسکندر در سیستان
کنکاش برضدّ اسکندر
محاکمه فیلوتاس
نطق فیلوتاس
نطق بِلون
استنطاق با انواع زجرها
قتل فیلوتاس
روایت پلوتارک
روایت دیودور
روایت آریّان
قضایاى دیگر
قتل آلکساندر لن‌سست
محاکمه آمینْ‌تاس
قتل پارمن‌ین
تقسیم فرماندهى سواره‌نظام
تشکیل گروهان بى‌دیسیپلین
مبحث سوم
اسکندر در آگریاسپ، رُخّج، پاراپامیزاد و باختر
عزیمت اسکندر به‌آگریاسْپ
اسکندر در رُخّج و پاراپامیزاد
اوضاع باختر
ورود اسکندر به‌باختر
فصل دوم. تسخیر ایالات شمال شرقى ایران
مبحث اوّل. از باختر تا سُغد
حرکت اسکندربه‌ طرف سُغد
بِسّوس و اسکندر
روایت کنت کورث
کشتن بْرانْخیدها
مجروح گشتن اسکندر
حرکت اسکندر به‌طرف مَرَکَنْد
شورش سُغد
تسخیر شهر کوروش و یک شهر دیگر
تسخیر شهر مِماسِنْ‌ها
شورش مرکند
بناى اسکندریّه اقصى
معارضه سکاها با اسکندر
جنگ سپى‌تامِنْ با مِنه‌دِم
آمدن رسولان سکایى نزد اسکندر
عبور از سیحون
مبحث دوم. وقایع سُغد و باختر
مراجعت اسکندربه ‌این طرف سیحون
ورود سپاهیان جدید
رفتن اسکندر به‌باختر، قتل بسّوس
آمدن رسولان سکایى نزد اسکندر
شورش سُغد از نو
شکست سْپى‌تامِن و قتل او
روایت کَنْتْ‌کورثْ
قتل کْلیتوس
روایت کَنْتْ‌کورْثْ
روایت آریّان
تسخیر کوهى در سُغد
زواج اسکندر با رُکسانَه
روایت کَنْتْ‌کورثْ
اسکندر و رکسانه
تسلیم شدن قلعه خوریان
مبحث سوم. اسکندر مى‌خواهد که او را بپرستند
کنکاش نوجوانان
دعوى اُلوهیّت
کنکاش برضدّ اسکندر
محاکمه کنکاشیان
کشته شدن کنکاشیان و کالّیس‌تِن
روایت پلوتارک
روایت آریّان
برگشتن اسکندر به باختر براى لشکرکشى به‌هند
ضمیمه فصل دوم. وقایعى که کنت کورث ذکر کرده
عزیمت اسکندر به‌کْسِ‌نیپ
نورا
رفتن اسکندر به غَبَزَهْ
فصل سوم لشکرکشى اسکندر به‌هند
مبحث اول. از باختر تا سند (327 ق. م)
مقدّمه
تدارکات اسکندر براى سفر هند
عزیمت اسکندر به‌طرف هند
عبور از نیکه
جنگ با آسپیان
جنگ با آسْ‌ساکِنیان
روایت کَنْتْ‌کورْث
روایت دیودور
تسخیر بازیر
تسخیر آاُرْن
روایت دیودور
شهر نیسا و اسکندر
روایت پلوتارک
روایت کنت‌کورث
مبحث دوم. از سند تا هیفاز (327326 ق. م)
رسیدن اسکندر به‌سند
روایت کنت کورث
عبور از سند، ورود به‌تاکْسیلْ
روایت پلوتارک
عبور از هیداسْپ
قوا و ترتیب جنگى طرفین
جدال دو لشکر
شخص پروس
اسکندر و پروس
روایت پلوتارک
روایت کَنْتْ‌کورثْ
جدال اسکندر و پروس
رفتن اسکندر به‌ولایت گلوزِس
عبور اسکندر از رود آل‌سِهْ‌زینِس
جنگ باکاتیان و اُکْسى‌دْراک و مالّیان
تسخیر شهر سَنْگاله
روایت دیودور
روایت کنت‌کورث
مبحث سوم. تصمیم به‌بازگشت (326 ق. م)
رسیدن اسکندر به‌کنار رود هیفاز
اعلام بازگشت
روایت دیودور
روایت پلوتارک
روایت کَنْتْ‌کورثْ
مبحث چهارم. از رود هیفاز تا اقیانوس هند (326325 ق. م)
بازگشت به‌رود هیداسپ
حرکت بحریّه
آسیب یافتن کشتى‌هاى اسکندر
رفتن اسکندر به‌ولایت مالّیان
عبور از هیدْرااُتِس، تسخیر شهر بْرَهْمَن‌ها
تعقیب مالّیان، تسخیر پایتخت آنها
تسخیر قلعه، قتل‌عام
زخم اسکندر، تذکّر آریّان
شایعه مرگ اسکندر
روایت پلوتارک
مطیع شدن مردم اُکْسى‌دْراک و مالّیان
شورش یونانى‌هاى باختر
همچشمى یونانى و مقدونى
اسکندر در محلّ تلاقى آل سِه‌زین و سند
بناى دو شهر
مطیع کردن موسیکانوس و اُکْسى‌کانوس و سامبوس
فرار پَتالیان
روایات دیگر
جنگ با سیب‌ها
رسیدن اسکندر به‌مصبّ سند
روایت کنتْ کورْثْ
حکماى هند و اسکندر
فصل چهارم مراجعت اسکندر به‌ایران
مبحث اول. عبور از کران و بلوچستان (325 ق. م)
جنگ اسکندر با اورى‌تیان و آرابیت‌ها
روایات دیگر
اسکندر در بلوچستان
سختى راهها و مشقّات قحطى
تلفات لشکر
روایات دیگر
مبحث دوم. اسکندر در کرمان و پارس (325 ق. م)
اسکندر در کرمان
مجازات وُلات
روش ظفرمندى
روایات مورّخین دیگر
عزل و نصب‌ها و آمدن نِه‌آرْخ
اسکندر در پاسارگاد
روایت پلوتارک
روایت کَنْتْ‌کورثْ
ورود اسکندر به تخت جمشید
نقشه‌هاى اسکندر
خودکشى کالانوس
روایات دیگر
مبحث سوم. اسکندر در شوش (325 ق. م)
جلوگیرى از خودسرى وُلات
روایات دیگر
زواج مقدونى‌ها با زنان پارسى
حقد و حسد مقدونى‌ها نسبت به‌اِپى‌گون‌ها
کشتى‌رانى در کارون و دجله
وقایع شهر اُپیس. شورش سپاه
نطق اسکندر خطاب به‌لشکرش
بهت مقدونى‌ها، آشتى‌کردن طرفین
روایات دیگر
روایت پلوتارک
روایت دیودور
روایت کنت کورث
احضار آن‌تى‌پاتر
افسانه آمازون‌ها
مبحث چهارم. اسکندر در بغستان، نیسا و همدان. مرگ هفس‌تیون،
قربانى کوسیان
روایت دیودور
روایت پلوتارک
روایت کنت‌کورث
روایت آریّان
کوسّیان
مبحث پنجم. کارهاى اسکندر در بابل. فوت او (324 323 ق. م)
روایت دیودور
آمدن سفراى خارجه نزد اسکندر
مراسم دفن هِفِسْ‌تیونْ
فوت اسکندر
فوت سى‌سى گامبیس
روایت آریّان
مراسم دفن هِفِس‌تیون
آمدن سفرا
رفتن هِراکْلید به‌گرگان
رفتن اسکندر به‌بابل
پس از ورود به‌بابل
جاه‌طبى اسکندر
تحقیقات درباب عربستان
خصایص فرات
ورود سپاهیان جدید
برتخت نشستن شخصى مجهول‌الهویّه
آخرین ضیافت اسکندر و فوت او
شایعات درباب فوت اسکندر
روایت پلوتارک
روایت کَنْتْ‌کورْثْ
روایت ژوستَن
فصل پنجم خصایل اسکندر. کارهاى او
خصایل اسکندر
کارهاى او
باب دوم حکومت جانشینان اسکندر
فصل اول نزاع مقدونى‌ها در اطراف نعش اسکندر
مبحث اول انتخاب پادشاه نیابت سلطنت پردیکاس
مقدمه
دودستگى در سپاه
قضایاى بعد روایت دیودور
روایت ژوسْتن
روایت کنت کورث
نتیجه
مبحث دوم کارهاى اولى پردیکاس
تقسیم ممالک
روایت دیودور
روایت ژوسْتن
روایت کنت کورث
بى‌اثر گذاردن نقشه‌هاى اسکندر
شورش یونانى‌هاى باختر
شورش یونان
جدالها
مذاکرات صلح
روایت ژوسْتن
جنگ با کاپادوکیّه
جنگ با پى‌سیدیان
تسخیر سیرن
تذکّر
حمل نعش اسکندر
فصل دوم درافتادن سرداران اسکندر با یکدیگر
نیابت سلطنت آنتى‌پاتر
مبحث اول مخاصمه آنتى‌پاتر و کراتر با پردیکاس
مقدّمه
جنگ اِوْمِن با کراتِر
جنگ پردیکّاس با بطلمیوس
مبحث دوم نیابت سلطنت آنتى‌پاتر تقسیم ثانوى ایالات
نیابت سلطنت آنتى‌پاتر
تقسیم ثانوى ایالات
روایت آریّان
جنگ آنتى‌گون با اومن
جنگ آنتى‌گون با آلْسِتاسْ
مبحث سوم نیابت سلطنت پولیس‌پِرخون
دوام نزاع سرداران با یکدیگر
مقدّمه
ضدیت کاسّانْدْر و پولیس پرخون با یکدیگر (319 ق. م)
اُلَمپیاس و اوْرى دیسْ
مبحث چهارم مخاصمه اِوْمِنْ و آنتى‌گون با یکدیگر
مقدّمه
سِلکوس و پى‌تون
سِلِکوس
پى‌تون
اومن و وُلات ایالات علیا
ولات در خوزستان
شکست آنتى‌گون و رفتن او به‌همدان
رفتن اِوْمِنْ به‌پارس
جنگ اومن با آنتى‌گون
آنتى‌گون پس از فتح
حکایت دیودور راجع به‌سردار هندى
فصل سوم کاسّاندْر و اُلَمپیاس
حمله کاسّانْدْر به اُلَمْپیاس
کشته شدن اُلمپیاس
روایت ژوستن
پس از کشته شدن المپیاس
فصل چهارم اتحاد اول جانشینان دیگر برضد آنتى‌گون
مقدمّه
آنتى‌گون و سِلِکوس
مذاکرات و آغاز حکومت
جدال غَزَه
بازگشت سلکوس به‌بابل
نیکانور و سلکوس
بهره‌مندى دِمِتْریوس
آنتى‌گون و اَنْباط
نتیجه
فصل پنجم کشتار در خانواده اسکندر کارهاى سلکوس
قتل رکسانه و اسکندر پسر اسکندر
قتل هرکول
قتل کِلئوپاتْرْ خواهر اسکندر
کارهاى سلکوس
فصل ششم اتحاد ثانوى جانشینان برضد آنتى‌گون
مقدّمه
وقایع جنگ
نتیجه
باب سوم دولت اسالکه یا سلوکى‌ها
فصل اول پادشاهان سلوکى
مبحث اول سِلکوس اول (نیکاتور)
نام و نَسَبْ
کارهاى سِلِکوس
صفات سِلِکوس و تأسیسات او
مبحث دوم آنْ‌تیوخوس اول (سوتِرْ)
نظرى به‌دنیاى آنروز
کارهاى دیگر آنتیوخوس اوّل
مبحث سوم آنتیوخوس دوم
قیام پارْتْ
سایر وقایع
مبحث چهارم سلکوس دوم (کالى‌نى‌کوس)
مبحث پنجم سلکوس سوم (سوتر)
مبحث ششم آنتیوخوس سوم کبیر
وقایع سلطنت این پادشاه
مبحث هفتم پادشاهان دیگر سلوکى
فصل دوم اوضاع دولت سلوکى و تشکیلات آن
مقدّمه
در دولت سلوکى
دربار
تشکیلات ادارى
قشون
رفتار
فصل سوم کوشش سلوکى‌ها براى یونانى کردن مشرق
در پارت و غیره
نتیجه
باب چهارم دول دیگر که برخرابه‌هاى دولت اسکندر تشکیل شدند
مقدّمه
فصل اول دول آسیاى صغیر
مبحث اول کاپادوکیه
مبحث دوم. دولت پنت کاپادوکى
مهرداد سوّم
مهرداد چهارم
فَرْناک اوّل
مهرداد پنجم
مهرداد ششم
جنگ اوّل با روم
جنگ دوّم
جنگ سوّم
مبحث سوم دولت پرگام
مبحث چهارم بى‌تى‌نیه
فصل دوم مصر و بطلمیوس‌ها یا بطالسه
مبحث اول بطالسه
مبحث دوم طرز حکومت بطالسه در مصر
فصل سوم مقدونیه
سنین سلطنت پادشاهان ممالکى که پس از تجزیه شدن امپراطورى اسکندر تأسیس گشتند (از 306 تا 50 ق. م)
کتاب چهارم: دوره پارتى، یا عکس‌العمل سیاسى
مقدّمه
منابع کتاب
آپ‌پیان اسکندرانى
آتِنِه (به‌یونانى آثِنایُس)
اُرُزیوس
آگاثیاس
آفریکانوس (سِکْسْتویولیوس)
اِوْتروپیوس
بطلمیوس کْلودیوس
پُسیدونیوس
پوزانیاس
پولى‌یِن
دیون کاسّیوس
فْرونْتو (مارکوس اورِلْیوس فرونتو)
کاپى تولینوس (یولیوس)
لوثَینْ (لوکیانوس)
هِرودیانوسْ
لِروبناى اِدِسى
باب اوّل قسمت تاریخى
فصل اول نظرى به‌جغرافیاى پارت
نژاد پارتى‌ها - دودمان اشکانى
تذکّر
نظرى به‌جغرافیاى پارت
خوارزم
مَرْوْ
هَرات
سیستان
گرگان
نژاد پارتى‌ها
دودمان اشکانى
تاریخ پارت
فصل دوم تأسیس دولت پارت و راندن سلوکى‌ها از ایران
مبحث اول اشک اول ارشک
مبحث دوّم اشک دوم تیرداد اوّل
جنگ با سلکوس کالّى نیکوس
کارهاى تیرداد در زمان صلح
مبحث سوّم اشک سوم اردوان اوّل
مبحث چهارم اشک چهارم فرى یاپَتْ
اوضاع باختر
مبحث پنجم. اشک پنجم فرهاد اوّل
مبحث ششم اشک ششم مهرداد اوّل
دولت سلوکى
دولت باختر
حمله به‌باختر
تسخیر ماد بزرگ
فرونشاندن شورش گرگان
تسخیر خوزستان
تسخیر پارس و بابل
جنگ دوّم با باختر
جنگ با دولت سلوکى
خصال مهرداد اوّل
طرز حکومت اشکانى
مبحث هفتم. اشک هفتم فرهاد دوّم
جنگ با دولت سلوکى
بعد از جنگ
نتیجه جنگ
قصد حمله به‌سوریه
حمله سَکاها به‌پارت
خصائل فرهاد دوّم
مبحث هشتم اشک هشتم اردوان دوّم
نهضت مردمان شمال شرقى
مغولستان
تاریخ
جنگ اردوان با طخارى‌ها
فصل سوم اوج اعتلاى دولت پارت
مبحث اوّل اشک نهم مهرداد دوّم (بزرگ)
ارمنستان و ارامنه
مهرداد بزرگ و ارمنستان
نخستین ارتباط ایران با روم
مبحث دوّم اشک دهم سنتروک
مبحث سوّم اشک یازدهم فرهاد سوّم
مبحث چهارم. اشک دوازدهم مهرداد سوّم
مبحث پنجم. اشک سیزدهم ارُد اوّل
مقدّمه
حرکت به‌طرف سوریّه
رفتن به‌بین‌النّهرین
مراجعت به‌سوریّه
آمدن سفراى اُرُد
رسیدن اخبار موحش
آمدن پادشاه ارمنستان نزد کراسّوس
عبور از فرات
آمدن آریام‌نِسْ
راهنمایى آریامْ‌نِس
خبر در رسیدن پارتى‌ها
جنگ
پس از کشته شدن کراسّوس
گفته‌هاى بعضى مورّخین دیگر
نتایج جنگ حرّان
اهمیّت این جنگ
پس از جنگ حرّان
حمله پارتى‌ها به‌سوریّه
روابط اُرُدْ با روم
شورش گرگان
جنگ بلاش با روم
رفتن تیرداد به‌روم
وقایع دیگر سلطنت بلاش اوّل
روابط بلاش با وِسْپاسیان
تاخت و تاز آلانها در شمال و غرب ایران
نژاد آلان‌ها
خود واقعه
مدّت سلطنت بلاش اوّل
اهمیّت سلطنت بلاش اوّل
صفات بلاش اوّل
فصل چهارم دولت پارت در انحطاط است
مبحث اول. اشک بیست و سوم پاکُر دوّم
مبحث دوم اشک بیست و چهارم خسرو
لشکرکشى به‌مشرق
سایر کارهاى تراژان
زمین‌لرزه
کارهاى تراژان در 116 م.
شورش اهالى برضدّ رومى‌ها
خسرو و صفات او
مبحث سوّم اشک بیست و پنجم بلاش دوّم
مبحث چهارم اشک بیست و ششم بلاش سوّم
جنگ پارت با روم
جنگ روم با پارت
مبحث پنجم. اشک بیست و هفتم بلاش چهارم
جنگ اوّل رومى‌ها با بلاش چهارم
جنگ دوم رومى‌ها با بلاش چهارم
نتیجه این جنگ روم
مبحث ششم اشک بیست و هشتم بلاش پنجم
اشک بیست و نهم اردوان پنجم
جنگ کاراکالاّ با اردوان
جنگ پارتى‌ها با رومى‌ها
قیام اردشیر پاپکان ساسانى براردوان
اردشیر پاپکان ساسانى
خروج اردشیر بر اردوان
جهت خروج اردشیر براردوان
زوال دولت پارت و انقراض سلسله اشکانى ایران، جهات آن
خاتمه
فصل پنجم تاریخ پارت موافق مدارک شرقى
مبحث اول گفته‌هاى حکیم ابوالقاسم فردوسى درشاهنامه
مبحث دوم. مورخین و نویسندگان قرون اولى اسلامى
1 ابوجعفر محمّدبن جریربن زیدالطبرى
روایت اوّل
روایت دوّم
روایت سوّم
3 ابوالحسن على‌بن الحسین المسعودى
4 ابوریحان بیرونى
جدول اوّل
جدول دوّم
جدول سوّم
جدول چهارم
جدول پنجم
5 ابومنصور عبدالملک محمد ثعالبى
1. اَقفورشاه اشکانى
2. سابورشاه بِن اَقْفورشاه
3. جوذربن سابور
4. ملک ایران شهربن بلاش بن سابور اشکانى
5. ملک جوذربن ایران شاه الاصغر
6. ملک نرسى‌بن ایران شاه
7. ملک هرمزان بن بلاش
8. ملک هرمزان بن بلاش
9. ملک خسرۀ بن فیروز
10. ملک ارْدْوان بن بهرام بن بلاش آخر ملوک‌الاشکانیّه
6 حمزه‌بن الحسن الاصفهانى
7 مطهّربن طاهر الْمَقْدسى
8 احمدبن محمّد مِسْکوَیْه
9 ابن اَثیر
نتیجه
مبحث سوّم
1 حمداللّه‌ مستوفى قزوینى
2 محمّد خاوند شاه معروف به‌امیرخوند
3 غیاث‌الدّین خواندمیر
4. مرحوم میرزا تقى‌خان سپهر لسان‌الملک
اوّل. سلسله اشکانیان
ماراپاس کاتینا
بارْدِسَنْ
آگاتانژ
قطعه‌اى که به‌آگاتانژ نسبت مى‌دهند
شورش پارتى‌ها که در ارمن