معرفی و دانلود کتاب صوتی اتوبیوگرافی زنان در ایران معاصر

معرفی کتاب صوتی اتوبیوگرافی زنان در ایران معاصر

زنان نیمه‌ی تاریک و پنهان تاریخ‌اند! در کتاب صوتی اتوبیوگرافی زنان در ایران معاصر که مجموعه‌ای از پژوهش‌های تاریخی گردآوری‌شده از افسانه نجم آبادی است، سؤال مهمی را پیش روی خود می‌گذاریم: چرا زنان ایرانی خودزندگی‌نامه نمی‌نویسند؟ در بین این چهار مقاله‌ی ادبی، قرار است موضوعاتی مثل چالش و محدودیت‌های نوشتن شرح حال را مرور کنیم و ببینیم زنانی مثل تاج‌السلطنه یا فروغ فرخزاد چطور توانستند تابوی نوشتن درباره‌ی خود را بشکنند و اولین اتوبیوگرافی‌های زنانه‌ی تاریخ ایران را ثبت کنند.

درباره‌ی کتاب صوتی اتوبیوگرافی زنان در ایران معاصر

در بین سبک‌های مختلف نوشتار، خودزندگی‌نامه‌نویسی یا همان اتوبیوگرافی از جهات بسیاری خاص و متفاوت تلقی می‌شود. تنها در خودسرگذشت‌نامه است که نویسنده آینه‌ی حقیقت را مقابل چهره‌اش می‌گیرد و به جای نوشتن از داستان و افسانه و قصه، از وقایع زندگی و سرگذشت خود صحبت می‌کند. می‌توان تصور کرد که نوشتن خودزندگی‌نامه از جانب یک زن می‌تواند تا چه اندازه جایگاه این سبک ادبی را ویژه‌تر کند. افسانه نجم آبادی، در کتاب صوتی اتوبیوگرافی زنان در ایران معاصر این موضوع جذاب را سوژه‌ی مجموعه پژوهش‌های ادبی خود قرار می‌دهد.

هنرمند یا ادیبی که دست به نوشتن خودزندگی‌نامه می‌زند، در حقیقت بخشی از نمای زندگی شخصی خود را با خواننده‌ی ناآشنا در میان می‌گذارد؛ تصویری که تا ابد باقی می‌ماند و چه بسا بر نام و نشان آن شخص در تاریخ و نگاه آیندگان تأثیر بگذارد. تمام این‌ها در کنار برداشت‌ها، قضاوت‌ها و حتی نقدهای تند و تیزی است که نوشتن از زندگی خود می‌تواند در پی داشته باشد. وقتی این موارد را کنار یکدیگر می‌چینیم، به نکته‌ی مهمی دست پیدا می‌کنیم: نوشتن اتوبیوگرافی کاری بس شجاعانه، پرچالش و حتی پرخطر است.

برای پرداختن به موضوع اصلی کتاب صوتی اتوبیوگرافی زنان در ایران معاصر، نویسنده‌ی مقاله‌ی اول تصمیم می‌گیرد عقب‌گردی به تاریخ خودزندگی‌نامه‌نویسی و جایگاه آن در فرهنگ و تاریخ ایرانی داشته باشد. او در نگاهی تطبیقی، اهمیت اتوبیوگرافی در ادبیات ایران و غرب را با یکدیگر می‌سنجد. با این بررسی اولیه، بهتر می‌توان به سراغ سوژه‌ی اصلی کتاب یعنی خودسرگذشت‌نامه‌نویسی میان مشاهیر و نویسندگان زن رفت و به بررسی این مقوله در بستر فرهنگ اجتماعی ایران پرداخت.

حدیث نفس، بلای جان آدمیزاد!

نوشتن بازتابی از تجربه‌ی زندگی انسانی است. از روزی که خط و قلم پدید آمد، تمامی آرزوها، ترس‌ها، خیالات و اندوخته‌های بشر در قالب واژگان جاودانه شدند. به عبارتی می‌توان گفت سرشت بشر با حدیث نفس آمیخته شده. با تمام این‌ها، نوشتن از خود و هویدا کردن اسرار درون، آن هم به شکلی مستقیم و بی‌محابا، کار محبوبی نیست. در کتاب صوتی اتوبیوگرافی زنان در ایران معاصر، خواهیم شنید که انسان برای رفع این تعارض به چه ترفندهایی دست زده و چگونه همچنان با نوشتن، خود را از مهلکه‌ی نگاه و قضاوت دیگران رها کرده است. با تمام این‌ها هنوز هم رد پای افرادی را می‌توان در تاریخ پیدا کرد که از سد تمام این محدودیت‌ها عبور کرده و در نهایت تصویر شفاف خود را بر کاغذ نقش زده‌اند. موضوع اصلی مورد بحث ما نیز همین افراد هستند.

تاج‌السلطنه، مادرخوانده‌ی اتوبیوگرافی ایران

در مقاله‌ی دوم از کتاب صوتی اتوبیوگرافی زنان در ایران معاصر، دوربین نگاه خود را نزدیک‌تر می‌بریم و به نمونه‌های عینی از اولین زندگی‌نامه‌های خودنوشت میان زنان ایرانی می‌پردازیم. در این گشت و گذار تاریخی اولین نامی که به چشم می‌خورد «تاج‌السلطنه» است. به عبارتی می‌خواهیم با اولین زنی رو در رو شویم که برای پرده برداشتن از لایه‌ی زندگی اشرافی جرئت به خرج داد و با وجود جایگاه خاص و حساس خود از خاطرات روزانه‌اش نوشت. به این ترتیب می‌توانیم تجربه‌ی نزدیک‌تری از زندگی یک شاهزاده خانم قاجاری داشته باشیم و چالش‌های زندگی زنان در جامعه‌ی محدود آن زمان را از زبان او بشنویم.

به زندگی من نزدیک نشوید! فروغ، روایتگر بی‌باک

با نگاه به تاریخ ادبیات معاصر در ایران، می‌بینیم که اتوبیوگرافی‌نویسی حتی میان شاعران و هنرمندان مرد نیز امر محبوبی نیست. گویی اهالی هنر و فرهنگ چندان تمایلی به نزدیکی با مخاطب ندارند و یا حداقل ترجیح می‌دهند چهره‌ی خود را از پشت نقابی اجتماعی به دیگران نشان دهند. از این جهت می‌توان گفت فروغ فرخزاد با اشعار بی‌باک خود، یک‌تنه در برابر این موج خودسانسوری ایستاده و جریان تازه‌ای در برابر سنت‌ها و چارچوب‌های سابق به راه انداخته است. نویسنده‌ی مقاله‌ی سوم از کتاب صوتی اتوبیوگرافی زنان در ایران معاصر بیشتر به ارتباط تنگاتنگ میان هنر و زندگی در سرگذشت فروغ خواهد پرداخت.

دوربین نگاه خود را دوباره به عقب می‌بریم. در چهارمین مقاله از این پژوهش جذاب، بازدارنده‌های فرهنگی و نهادیِ رشد اتوبیوگرافی در ایران را در ابعاد گسترده‌تری بررسی خواهیم کرد و در نهایت به جواب سؤالی بزرگ و چالش‌برانگیز پاسخ خواهیم داد: چرا ایرانیان بر خلاف غربی‌ها به افشای درونیات خود روی خوشی نشان نمی‌دهند؟ پیشنهاد می‌کنیم با شنیدن این کتاب از یک پژوهش ادبی ناب و متفاوت لذت ببرید.

این کتاب با تلاش نشر صوتی رادیو گوشه و همکاری انتشارات بیدگل تهیه شده است، ترجمه‌ی آن را سمیه طباطبایی برعهده دارد و روایت شنیداری آن کاری از مهیا ساعدی است.

کتاب صوتی اتوبیوگرافی زنان در ایران معاصر برای شما مناسب است اگر

• به پژوهش‌های تاریخی و ادبی در حوزه‌ی زنان و حقوق زنان، فمینیسم، مطالعات جنسیتی یا تاریخ مشروطه علاقه دارید.
• شیفته‌ی تحلیل زندگی‌نامه‌های خودنوشت هستید و می‌خواهید نگاه دقیق‌تری از اتوبیوگرافی‌های موجود در تاریخ ادبیات ایران داشته باشید.

در بخشی از کتاب صوتی اتوبیوگرافی زنان در ایران معاصر می‌شنویم

هنجارها و ارزش‌هایی که میزان و کیفیت حضور فیزیکی زن را سامان می‌دهند در ابراز و تجلیِ کلامی او نیز اثرگذارند. اگر با حجاب وی یک مجرای انتقال پیام محدود می‌شود، با سکوت زن و پاک کردن خود از سپهر عمومی، مجرای افشای کلامی نیز مهار می‌شود. بنابراین نباید تعجب کرد که هیچ زن محجبه‌ای تابه‌حال جزئیات زندگی شخصی‌اش را منتشر نکرده ‌است، چه رسد به اینکه یک رمان یا اتوبیوگرافی بنویسد، درحالی‌که زنان بی‌حجاب شمار قابل‌توجهی اثر در هر دو ژانر منتشر کرده‌اند. در نوشته‌های زنان محجبه، که بی‌چون‌وچرا غیرجنسی و غیرشخصی است، دسترسی به نویسنده تقریباً ناممکن است. در این آثار مرزی میان خواننده و نویسنده است که خواننده را از نویسنده دور نگه می‌دارد و سبب می‌شود جزئیات بسیار اندکی را از ماهیت زندگی شخصی او دریابد. زنان محجبه اغلب هیچ‌گونه خودافشاییِ داوطلبانه‌ای در ساحت عمومی ندارند. حتی در مصاحبه‌های چهره‌های سیاسی زن جمهوری اسلامی، عادت سنتی زنان مبنی بر ناچیز شمردن خود هویداست. این زنان معمولا از پاسخ به پرسش‌های شخصی طفره می‌روند و اگر هم به ‌آنها پاسخ بدهند به روابط خانوادگی مردانه محدود می‌شود؛ مثلا این زن دختر، خواهر یا همسر چه کسی است.

خودبازنماییِ متنیِ زن را نمی‌توان از بازنمایی فرهنگی او جدا کرد. در فرهنگی که دیوارها و حجاب‌ها فراوان‌اند، جایی که از زن انتظار می‌رود بدنش را بپوشاند و صدایش را پنهان ‌کند، در جامعه‌ای که از نظر جنسیتی تفکیک شده‌ و دسترسی زن به جهان و کلماتش محدود است، خلاصه در جامعه‌ای که مفهوم شرافت حولِ باکرگی یک زن بنا شده ‌است ‌‌‌‌‌‌‌ ‌نشانۀ دست‌نیافتنی بودن او ‌‌‌‌‌‌‌ ‌اتوبیوگرافی با خودنماییِ سرسختانه و توجه به خویشتنی که در آن موج می‌زند نمی‌تواند به‌راحتی شکوفا شود. به‌نظر انگارۀ زنِ ایدئال مانع اصلی توسعۀ کامل روایت‌های عمومی زنان از زندگی شخصی‌شان است؛ زیرا این انگاره گِرد سکوت و خویشتن‌داری، گمنامی تنانۀ زن در حجاب‌های همسان و در مجموع منزوی کردن خود می‌چرخد.

فهرست مطالب کتاب صوتی