معرفی و دانلود کتاب قاب زدایی‌ها: جستارهایی در باب نقاشی و سینما

معرفی کتاب قاب زدایی‌ها: جستارهایی در باب نقاشی و سینما

رابطه‌ی میان سینما و نقاشی چنان درهم‌تنیده است که نمی‌توان آن را در یک یا دو جنبه خلاصه کرد. در تبیین این پیچیدگی همین بس که منتقدانی مانند پاسکال بونیتزر تلاش کرده‌اندآن را در قالب اثری مانند کتاب قاب زدایی‌ها به رشته‌ی تحریر دربیاورند. این کتاب یکی از کتب تخصصی با موضوع رابطه‌ی میان سینما و تصویر است و بیشتر برای مخاطبان تخصصی این حوزه نگاشته شده است.

درباره‌ی کتاب قاب زدایی‌ها

در میان منتقدان بلند‌پایه و شناخته‌شده‌ی سینما، پاسکال بونیتزر (Pascal Bonitzer) نامی آشناست. او که تا سال‌ها عضو تحریریه‌ی مجله‌ی معتبر و معروف کایه دو سینما بود، نظرات مختلفی در این حوزه دارد و نقدهای جاودانی از خود برجا گذاشته است. در سال‌های اخیر کتاب‌هایی از این منتقد شهیر فرانسوی در ایران منتشر شده است که یکی از این کتاب‌ها کتاب قاب زدایی‌ها (Decadrages) است.

پاسکال بونیتزر در کتاب قاب زدایی‌ها به‌سراغ وجه تصویری سینما رفته است و ارتباط میان نقاشی و سینما را واکاوی می‌کند. او به‌جای مقایسه‌ی زیبایی‌شناسانه یا روایی جنبه‌های مختلف سینما، جزئیاتی را برای مخاطب بازگو می‌کند که در بافت تصویر فهم می‌شود. او با تکیه بر این حقیقت که تصویر سنگ بنای دو هنر نقاشی و سینماست، به سراغ اهمیت قاب‌بندی در این دو هنر می‌رود و تلاش می‌کند تا توضیح دهد چگونه می‌شود با مفصل‌بندی دوباره‌ی تصاویرْ مخاطب را به چالش کشید و او را فعالانه وارد بازی هنرمند کرد. او تکنیک‌های مشترک میان این دو رسانه را بررسی می‌کند و به توضیح این نکته می‌پردازد که چطور می‌شود قوه‌ی تخیل مخاطب را آشکارا درگیر کرد تا تصویر ارائه‌شده حتی پس از خلق در ذهن مخاطب ادامه یابد. بونیتزر در کتاب قاب زدایی‌ها از موضوعات دیگری نیز سخن می‌گوید، از جمله‌ی این موضوعات فرایند ادراک است. فهم فرایند ادراک در ذهن مخاطب به هنرمند کمک می‌کند که تصاویر خلاقانه‌تری بیافریند و به بینش عمیق‌تری دست یابد.

در اهمیت قاب‌بندی در سینما همین بس که فرایند ادراک ما به این مفهوم و چگونگی استفاده‌ی هنرمندان از آن وابسته است. این قاب‌بندی است که تعیین می‌کند هر سکانس چطور چیده و ارائه شود. کارگردانان و تصویربرداران با استفاده از قاب‌بندی‌های خلاقانه به مخاطب کمک می‌کنند تا احساس هر صحنه را واضح‌تر درک کند و با شخصیت‌ها همراه شود. قاب‌بندی همچنین مشخص می‌کند که نقطه‌ی کانونی روایت در هر صحنه کجاست. کارگردان درواقع با استفاده از قاب‌بندی صحیح توجه مخاطب خود را کارگردانی می‌کند تا او تنها متوجه جزئیاتی از پیرنگ شود که در راستای داستان قرار دارد. با قاب‌بندی صحیح همچنین سینماگر فاصله‌ی خود را با مخاطب تعیین می‌کند، گاه برای ایجاد صمیمیت به او نزدیک می‌شود و گاه از او فاصله می‌گیرد تا چیزی را پنهان کند یا احساسی را انتقال دهد. در همین راستا می‌توان گفت که قاب‌بندی بهترین ابزار برای تغییر اتمسفر و حال‌وهوای فیلم است؛ تکنیکی که هنرمند به کار می‌گیرد تا فضاسازی درست انجام گیرد. قاب‌بندی در نقاشی هم همین کارکردها را دارد. هنرمند نقاش (به‌خصوص اگر به‌دنبال بیان روایتی با خلق یک تابلو باشد) نیاز دارد تا از قاب‌بندی نهایت استفاده را ببرد تا در مینیمال‌ترین حالت ممکن حس فضا، اتمسفر و مکان و شخصیت‌ها به مخاطب معرفی شود. به بیانی دیگر، نبوغ نقاش و سینماگر در تدوین بهترین قاب‌هاست که مشخص می‌شود.

کتاب قاب زدایی‌ها حاوی نه مقاله با نام‌های «ذره‌ی امر واقعی»،‌ «نما- تابلو»، «لنز سردرگم»، «بازتاب ازهم‌گسسته»، «قاب‌زدایی‌ها»، «مسخ»،‌ «پس‌مانده‌های بی‌ارزش»،‌ «ناپدید شدن» و «نقاشی و سینما: چارچوب‌های گفتار» است که درجه‌ی تخصصی بودن مطالب ممکن است خواننده‌ی عام را از خواندن کتاب منصرف کند. در عوض، کسانی که احاطه‌ای نسبی به تئوری فیلم دارند از این کتاب ارزشمند حظ وافر خواهند برد. درهم‌پیچیدگی فلسفه، سینما و نقاشی در این کتاب در نگاه اول شوکه‌کننده است اما اگر به‌طورکلی با مفاهیمی مانند زاویه دید در سینما، سوژه و ابژه‌ی فلسفی و دیالکتیک گفتمانی آشنا باشید برای درک دیگر مفاهیم نیز کمتر به مشکل خواهید خورد.

کتاب قاب زدایی‌ها را انتشارات علمی و فرهنگی با ترجمه‌ی مهدیس محمدی به چاپ رسانده است. خالی از لطف نیست اگر بگوییم با توجه به تخصصی بودن متن کتاب، ترجمه‌ی مهدیس محمدی یک ترجمه‌ی حرفه‌ای و خوش‌خوان است که تا حد ممکن جایگزین‌های مناسبی برای اصطلاحات تخصصی کتاب ارائه داده و خود متن را به‌درستی فهم و حلاجی کرده است.

کتاب قاب زدایی‌ها برای چه کسانی مناسب است؟

اگر به قاب‌بندی در سینما، رابطه‌ی میان نقاشی و سینما و کتاب‌های نقد هنری علاقه دارید، کتاب قاب‌زدایی‌ها پیشنهاد ما به شماست.

در بخشی از کتاب قاب زدایی‌ها: جستارهایی در باب نقاشی و سینما می‌خوانیم

طبق گفته‌ی آندره بازن، دو نوع سینماگر وجود دارد: گروهی که به واقعیت باور دارند و گروهی که به تصویر باور دارند. برای مثال، می‌توان گفت که پیالا به واقعیت باور دارد و گدار به تصویر (فقط به تصویر). همچنان همان مقایسه‌ی لومیر و ملی‌یس... .

با وجود این، احتمالاً این تمایزْ خاصّ سینمای فرانسه است. به نظر می‌رسد که در مورد سینمای امریکا کمتر موضوعیت دارد. آن دسته از سینماگران هالیوودی که بیش از همه به تصویر باور دارند همان‌هایی نیز هستند که، اگر هم به واقعیت باور نداشته باشند، حداقل بیشتر از همه می‌خواهند واقعیت‌ِ تصویر را [به مخاطب] بباورانند. واقعیتی که تماماً به تصویر تبدیل شده، تصویری که به واقعیت تبدیل شده؛ این یک رؤیای امریکایی است و محصول آن حاد واقع‌گرایی نام دارد. حاد واقع‌گرایی را نه تنها به مثابه‌ی یک اصل زیبایی‌شناختی، یک جنبش هنری و مقطعِ مهمی از هنرهای تجسمیِ معاصر، بلکه می‌توان به مثابه‌ی ایدئولوژی‌ای در نظر گرفت که در بسیاری از جنبه‌های زندگی امریکایی رخنه می‌کند، و برای مثال در زمینه‌ی سینما، می‌توانیم کل مکتبِ امریکاییِ جلوه‌های ویژه را مرتبط با آن بدانیم. هیچکاک نمونه‌ی تمام‌عیارِ سینماگرانی است که «به تصویر باور دارند»، واقعیت در نظر او منفور است و بیشترین تحقیر را نسبت به واقع‌نمایی ابراز می‌کند. اما این انتخاب رادیکال با اشتیاقی شیداگونه و فتیشیستی به مستندسازی همراه است؛ همان بازسازیِ میلی‌متریِ چشم‌اندازِ خلیج بودگا، یا سالن‌های سازمان ملل یا حتی کل فرآیندی که از زمانِ بازداشت تا حبسِ «مرد عوضی» طی می‌شود. مورد ولز هم همین‌قدر مبهم است، زیرا احتمالاً بازن اشتباه می‌کرد که بدون در نظر گرفتن استفاده‌ی ولز از لنز واید و زاویه‌ی روبه‌بالا، باور داشت که او با پلان - سکانس و عمق میدان «می‌خواست حس ابهامِ موجود در واقعیت را در فیلم ایجاد کند». بنابراین، شاید تنها در فرانسه (یا دست‌کم در اروپا) باشد که تقابل بین کسانی که «به تصویر باور دارند» و کسانی که «به واقعیت باور دارند» صریح و عاری از تناقض است.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه
ذره‌ی امر واقعی
نما تابلو
لنز سردرگم
بازتاب ازهم‌گسسته
قاب‌زدایی‌ها
مسخ
پس‌مانده‌های بی‌ارزش (گرترود کارل تئودور درایر)
ناپدید شدن (در مورد آنتونیونی)
مؤخره: نقاشی و سینما: چارچوب‌های گفتار
پی‌نوشت‌ها
کتابنامه