معرفی و دانلود کتاب فوکو در ایران

معرفی کتاب فوکو در ایران

میشل فوکو، فیلسوف معاصر اهل فرانسه، پس از سفری به ایران در آستانه‌ی وقوع انقلاب اسلامی، طی مقالاتی به ارائه‌ی نظریات خود پیرامون این انقلاب پرداخت. آنچه در کتاب فوکو در ایران از بهروز قمری تبریزی خواهید خواند، مقالاتی است که در راستای توضیح دقیق آرای فوکو پیرامون ماهیت انقلاب ضدسلطنتی ایران، نگاشته شده‌اند.

درباره کتاب فوکو در ایران

میشل فوکو (Michel Foucault) یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین اندیشمندان اروپایی در طول سده‌ی بیستم بود. او، به عنوان متفکری جامع‌الاطراف، در حوزه‌هایی گوناگون اعم از تاریخ، جامعه‌شناسی و نقد ادبی قلم زد و بی‌اغراق، بر تمام این حیطه‌ها تأثیری ماندگار از خود بر جای نهاد. اگرچه گستره‌ی تأثیرگذاری او در حوزه‌‌ی فلسفه‌ی سیاسی به مراتب گسترده‌تر از دیگر شاخه‌های علوم انسانی بوده است.

فوکو، در اغلب آثار خود، دغدغه‌ و هدف اصلی پروژه‌ی فکری خویش را «تبارشناسیِ سوژه‌ی مدرن» قلمداد کرده است. سوژه در اصطلاح فلاسفه، به معنی موجودِ عقلانیِ کنشگر است، و تبارشناسی، در دایره‌ی واژگان فوکو، معادلِ بررسی ریشه‌های شکل‌گیری یک مفهوم. بنابراین، سوژه‌ی انسانی، آن‌گونه که فوکو می‌گوید، یک مفهوم برساخته‌شده است، و طبعاً لازم است که به یاری داده‌های تاریخی، اجتماعی و روان‌شناختی، عوامل ظهور آن مورد بررسی قرار گیرد. در همین جهت، میشل فوکو به طرح سوالاتی از این دست پرداخته است: جامعه‌ی مدرن چگونه و تحت چه شرایطی امکان ظهور یافت؟ انسان در این جامعه چه تفاوتی با انسان در جوامع پیشامدرن دارد؟ ویژگی بارزِ تفکرات و سبک زندگی انسان مدرن، چیست؟ مهم‌ترین انتقاداتی که می‌توان متوجه مدرنیته دانست، کدام‌اند؟ ظهور علوم نوینی چون روان‌شناسی و جامعه‌شناسی چه نقشی در شکل‌دهی به سامان‌های نوظهور اجتماعی ایفا کردند؟ و... . پاسخ فوکو به این پرسش‌ها عمدتاً حول تعریف خاص او از مفهوم «قدرت» می‌گردد. به زعم وی، قدرت در جامعه‌ی مدرن، برخلاف جوامع سنتی، بیش از آن‌که بر پایه‌ی زور و تحکم اِعمال شود، با توسل به حربه‌هایی نرم و ناپیدا کار خود را پیش می‌برد. تشخیص این حربه‌ها هدف اصلی فلسفه‌ی فوکو بوده است.

ناگفته پیداست که برای اندیشمندی با نگرش‌های این‌چنینی، وقایع بزرگ سیاسی، در هر جامعه‌ای که رخ دهند، حائز اهمیت به شمار می‌روند. زیرا قدرت (که نشان دادیم موردتوجه‌ترین مفهوم در اندیشه‌ی فوکوست)، تنها در عرصه‌ی سیاست است که به شکلی آشکار عیان می‌گردد. در صورت مدنظر داشتن این مطلب، انگیزه‌ی میشل فوکو از سفر به ایران در آستانه‌ی پیروزی انقلاب اسلامی برایمان محل پرسش نخواهد بود؛ اگرچه شاید نگاه متفاوت او به این انقلاب را، در مقایسه با نگاه دیگر متفکران اروپایی که همان زمان در باب وقایع ایران تأمل نمودند، قدری عجیب بیابیم.

آنچه در کتاب فوکو در ایران (Foucault in Iran) خواهید خواند، مقالاتی در راستای توضیح دلیل علاقه‌ی میشل فوکو به تحولات ایران در آستانه‌ی سرنگونی نظام پهلوی است. بهروز قمری تبریزی در این اثر که اصل آن به زبان انگلیسی نگاشته شده، با ترکیب دیدگاه خود با برخی از آرای کلی میشل فوکو در باب فلسفه‌ی سیاسی، به ریشه‌یابیِ علل وقوع انقلاب اسلامی در ایران پرداخته، و ضمن این کار، آرای شخص میشل فوکو در باب این انقلاب، و البته، نقدهای وارده بر این آرا را نیز، مورد بحث قرار داده است.

بنابراین، کتاب فوکو در ایران از یک سو اثری تاریخی محسوب می‌شود، و از سویی دیگر، نوشتاری در حوزه‌ی فلسفه‌ی سیاسی به شمار می‌رود. بر همین اساس، خواندن آن هم به کار علاقه‌مندان به آشنایی دقیق‌تر با تاریخ معاصر ایران خواهد آمد و هم به حالِ دوست‌داران مباحث تئوریک در باب قدرت و سیاست مفید واقع خواهد شد.

کتاب فوکو در ایران به قلم سارا صاحب الزمانی به فارسی ترجمه شده و به همت نشر ترجمان در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است.

نکوداشت‌های کتاب فوکو در ایران

- پرتره‌ای تماشایی از وقایع تاریخی مهمی که منتهی برافتادن نظام پهلوی و وقوع انقلاب در کشور ایران شد. (New Books Network)
- دعوتی جسورانه به بازخوانی انقلاب ایران. (Talal Asad, City University of New York)
- کتاب فوکو در ایران اثری قانع‌کننده با ساختاری منسجم است. (Nasrin Rahimieh)
- قویاً مطالعه‌ی آن را توصیه می‌کنیم. (CHOICE)

کتاب فوکو در ایران مناسب چه کسانی است؟

علاقه‌مندان به مباحث تاریخی و دوست‌داران منازعات نظری پیرامون حوزه‌ی سیاست، دو گروه از مخاطبین اصلی کتاب فوکو در ایران از بهروز قمری تبریزی‌اند.

با بهروز قمری تبریزی بیشتر آشنا شویم

دکتر بهروز قمری تبریزی استاد ایرانی تاریخ در دانشگاه «ایلینویزِ» آمریکاست. عمده‌ی آثار و نوشته‌های وی پیرامون موضوع انقلاب ایران به طبع رسیده‌اند. از آثار اوست: «فوکو در ایران»، «بازخوانی آراء فوکو پیرامون انقلاب ایران».

در بخشی از کتاب فوکو در ایران می‌خوانیم

بسیاری از پژوهشگران آثار دورۀ اول فوکو را از دریچۀ هشدار دلهره‌آور او دربارۀ اضمحلال فاعلیت تاریخی بشر مدنظر قرار می‌دهند، آنچه در پایان کتاب نظم اشیا «همچون نقشی که بر شن‌های ساحل دریا کشیده می‌شود» توصیف شده است. نتیجه‌ای که عموماً -به‌ویژه از سوی نظریه‌پردازان فمینیست- از تئوری‌های فوکو دربارۀ قدرت انضباطی فراگیر و شبکه‌هایی از قدرتِ سازنده که بر سوژه حاکم‌اند برداشت می‌شود این است که، طبق نظریات او، ایستادگی در برابر قدرت غیرممکن است. گرچه او بر این نکته تأکید داشته که قدرتْ خود مولّدِ مقاومت هم هست، اما این اشارۀ مختصر هرگز منتقدین سرسخت او را قانع نکرده ‌است. به گمان آن‌ها، چنان‌که آلِن بَدیو توضیح می‌دهد،

حال، مشکل [فوکو] این است که باید منشأ مقاومت مذکور را هم مشخص کند. اگر سوژه -سوژه‌ای که به اساسی‌ترین امیال، کنش‌ها، و افکارش انتزاع یافته- به دست قدرت برساخته می‌شود، پس چگونه می‌تواند منشأیی برای مقاومتِ مستقل شود؟ برای اینکه وجود چنین عاملیتی امکان‌پذیر باشد، فوکو یا نیازمند کشف فضایی است که کاملاً توسط قدرت ساخته نشده باشد یا باید دکترین پیچیده‌ای در باب ارتباط بین مقاومت و استقلال پیش‌ نهد.

بخش عمده‌ای از کتاب راهنمای کمبریج دربارۀ فوکو، چاپ 1994، بر مبنای این فرضیه نگاشته شده که آرای فوکو در اواخر دهۀ 70 و اوایل دهۀ 80 به‌طور قابلِ‌ملاحظه‌ای تغییر جهت یافته‌ است. به نظر روی بوین نقطۀ‌ عطف این تغییرْ مابین جلد اول و دوم تاریخ جنسیت قرار می‌گیرد. درحالی‌که در نوشته‌های دورۀ اول «به نظر می‌رسد تبارشناسی‌های قدرت / دانشْ مفاهیمی مثل حقیقت، روشنگری، درک از خویش یا استراتژی مؤثر سیاسی را کلاً کنار زده باشند»، در دورۀ دوم این دکترین «جای خود را به احیای اخلاق و مسئولیت اجتماعی می‌دهد. ... و در آن شمه‌ای از تمایلات اتوپیایی استشمام می‌شود».

فهرست مطالب کتاب

یادداشت نویسنده بر ترجمۀ فارسی
پیشگفتار
مقدمه: اعلام جرم علیه فوکو
کاریکاتورهای دانمارکی، یازده سپتامبر و مصیبت نسبی‌گرایی
[1]: شکستن دو مطلق
جنبش انقلابی در ایران
ایران جزیرۀ ثبات
«ده شب» در انجمن گوته
درگذشت مصطفی خمینی و جنبش انقلابی
«استعمار سرخ و سیاه»
جمعۀ سیاه
[2]: فوکو چگونه انقلاب ایران را معنا کرد؟
تاریخ غایت‌گرا
معنویت سیاسی
آیا عصیانگری بیهوده است؟
فوکو و معضل فانون
[3]: کژنمایی انقلاب، کژخوانی فوکو
تاریخی تجدیدنظرطلبانه
سیاست اسلامی در برابر سیاست سکولار
شرح وقایع انقلاب
بازنمایی نادرستِ آیین‌های شیعی و ایدئولوژی سیاسی اسلامی دکتر شریعتی
ادعای عوام‌فریبیِ آیت‌الله خمینی
خشونت‌های پس از انقلاب
بدخوانیِ فوکو
[4]: عصر وحشت، مسائل زنان و سیاست‌های فمینیستی
از انقلاب تا اختناق
هم‌میهنان مبارز!
رهایی، زنان و حجاب
شش روز در ماه مارس: اعتراض زنان بدون جنبش زنان
بار سنگین تاریخ بر دوش زنان نژاد سفید: کِیت میلِت به ایران می‌رود
گروه‌های زنان ایرانی در پاسخ به فمینیست‌های خارجی: «ممنون، ولی نه!»
حقِ سخن‌گفتن، حقِ نمایندگی‌کردن
«هشدارهای فمینیستی» و وضعیت زنان در جمهوری اسلامی
[5]: روشنگری چیست؟
انقلاب ایران به‌مثابۀ لحظه‌ای از روشنگری
راه پیوند دوران اول و دوم تفکر فوکو
لیبرالِ متأخر یا فیلسوفِ ناپشیمانِ حال؟
معنویت و سوژۀ اخلاقی
پارِسیا: از شهامتِ دانستن تا شهامتِ عمل‌کردن
جایگاه‌ آخرین درس‌های فوکو
نتیجه‌گیری
تدوین تاریخ زمان حال
پی‌نوشت
واژه‌نامه
نمایه