معرفی و دانلود کتاب صورت‌های گشتالتی

معرفی کتاب صورت‌های گشتالتی

کتاب صورت‌های گشتالتی اثر پدرام حکیم زاده، به بررسی معنی و مکتب گشتالت، هنر گشتالتی و نقاشی‌ها و طرح‌های گشتالتی معروف می‌پردازد.

گشتالت مکتبی روان‌شناسی است که در اوایل قرن بیستم در آلمان شکل گرفت. در این هنگام هنر مدرن در اروپا در حال رشد و اوج گیری بود، هنرمندان در آلمان و مدرسه باهاوس شیفته یافته‌های پایه‌گذاران این مکتب یعنی ماکس ورتایمر، کورت کوفکا و ولفگانگ کهلر در زمینه تجربیات ادراک بصری شده بودند. و با با اشتیاق متقابلی که روان شناسان گشتالت نیز به هنر مدرن داشتند موجب تعامل و پیوند هر‌چه بیشتر روان‌شناسی و هنر شد و در حوزه هنرهای تجاری، طراحی صنعتی، طراحی گرافیک تأثیر پایدار به جا گذاشت.

این پدیده اولین بار در سال 1910 در ذهن ماکس ورتایمر، روان شناس چک تبار، شکل گرفت و زمانی رخ داد که او در حال مسافرت با قطار متوجه شد درخت‌ها، خانه‌ها و اشیای دیگری که پیرامون وی در خارج از قطار دیده می‌شوند، در حال حرکت‌اند. او از خودش پرسید: با این که مسلم است این اشیاء همه ثابت و فاقد حرکت‌اند، پس علت این جابجایی چیست؟

مفهوم گشتالت، اولین بار در فلسفه و روان‌شناسی معاصر توسط کریستین وان اهرن فلس معرفی شد. از نظر او همه ادراک‌های شما دارای کیفیات گشتالت‌اند، اما اجزای سازنده آن‌ها فاقد این خصوصیات می‌باشند. برای مثال، فرد خطی را که از اجتماع تعدادی نقطه به وجود آمده است، می‌بیند و نه تک‌تک نقطه‌ها را. و مشابه آن این که، آدمی با گوش دادن به یک ملودی، نت‌های تشکیل دهنده آن را به صورت انتزاعی نمی‌شنود، بلکه کلیت ملودی را ادراک می‌کند.

ریشه این اعتقاد به زمان‌های دور بر می‌گردد، جایی که در قرن سوم پیش از میلاد در چین بوسیله پیامی در تائوتچینگ آمده است که، هر چند یک چرخ از 20 میله ساخته شده است، اما این فضای بین میله هاست که شکل کلی چرخ را تعیین می‌کند. برای ساختن چرخ محورها را به هم وصل می‌کنیم؛ ولی این فضای تهی میان چرخ است که باعث چرخش آن می‌شود.

در شکل‌گیری نظریه گشتالت، عقاید و افکار متفکرانی چون امانوئل کانت، جان استوارت میل، ارنست ماخ ماکس ورتهایمر موثر بوده است.

در یخشی از کتاب صورت‌های گشتالتی می‌خوانیم:

حدود یک دهه پس از ظهور روان‌شناسی گشتالت، اصول آن در زمینه ادراک بصری مورد توجه هنرمندان قرار گرفت. در آن زمان مرکز توسعه هنری در آلمان، مدرسه تازه تأسیس باهاوس در وایمار بود که هنرمندان و طراحان بزرگ اوایل سده بیستم را در خود گرد آورده بود.

پل کله، واسیلی کاندینسکی و جوزف آلبرز، آشکارا از نتایج این تحقیقات در نوشته‌ها و نقاشی‌هایشان بهره گرفتند. در نفوذ نظریه گشتالت در هنر، مقاله ورتایمر با عنوان «نظریه فرم» که در سال 1923 ارائه شده تأثیر فزاینده‌ای داشت. این مقاله با نام مستعار «رساله نقطه» مطرح شد چرا که با نقش مایه‌های انتزاعی نقاط و خطوط، تصویرپردازی شده بود. بعدها با حضور روان‌شناسان گشتالت در مدرسه باهاوس و سخنرانی‌های آن‌ها، تأثیر این یافته نوظهور علمی هنری عمیق‌تر شد.

علی رغم آنکه کوفکا در این زمینه علاقه بسیاری نشان داد و نوشته‌های زیادی در باب تحلیل هنر از طریق نظریه گشتالت منتشر ساخت، اما این رودلف آرنهایم بود که معانی ضمنی نظریه گشتالت را برای ادراک معماری، موسیقی، نقاشی، شعر، مجسمه‌سازی، رادیو، سینما و تئاتر، به صورت گسترده‌ای به کار بست.

آنچه در نظریه گشتالت توجه هنرمندان را بیشتر به خود جلب کرده بود یافته‌ها و تجربیاتی بود که در زمینه ادراک بصری موجب خودآگاهی بیشتر هنرمند در خلق اثر می‌شد. این تأثیر به نوعی با پیش آگاهی از چگونگی متأثر ساختن مخاطب توسط هنرمند، شیفتگی بسیاری ایجاد می‌کرد و ابزاری به دست هنرمند می‌داد تا همچون جادوگران، مخاطبان خود را با به کار گیری ترفندهای بصری که به صورت ذاتی در فرآیند ادراکی آن‌ها وجود داشت، شگفت‌زده کند.