معرفی و دانلود کتاب زنان و کیفیت زندگی؛ با نگاهی به کیفیت زندگی زنان در شهر

معرفی کتاب زنان و کیفیت زندگی؛ با نگاهی به کیفیت زندگی زنان در شهر

کتاب زنان و کیفیت زندگی؛ با نگاهی به کیفیت زندگی زنان در شهر نوشتۀ فریبا سیدان، به بررسی مشکلات و مسائل زنان در جامعۀ امروزی ایران می‌پردازد.

نتایج بسیاری از پژوهش‌ها، تفاوت‌های چشمگیر و مستمری در بسیاری از شاخص‌های بهزیستی و کیفیت زندگی بین زنان و مردان سراسر جهان در حوزه‌های عمومی و خصوصی زندگی را نشان می‌دهد. دربارۀ ابعاد مختلف کیفیت زندگی زنان، به ویژه در ایران مطالعات اندکی انجام شده و این مجموعه اولین کتاب دربارۀ کیفیت زندگی زنان می‌باشد که در پنج بخش تفصیلی تنظیم شده است.

شکل‌گیری، رشد و گسترش مفهوم کیفیت زندگی در طی نیم قرن اخیر، آن را به مفهومی کلیدی و مهم در عرصۀ مباحث جهانی و مسائل انسانی در حیطه‌های مطالعات مختلف اجتماعی، اقتصادی، روان‌شناسی و جمعیت‌شناسی، به ویژه از دهه‌های 1970 تا 1690 مبدل ساخته است. این پدیده متأثر از عوامل مختلف فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، محیطی، به ویژه ساختارها و روابط جنسیتی می‌باشد.

در سال‌های اخیر دربارۀ تفاوت‌های جنسیتی و کیفیت زندگی، مطالعات اندکی انجام شده و به تحلیل‌های جنسیتی در این مورد توجه کافی نشده است. برخی مسائل مربوط به کیفیت زندگی و سلامتی زنان به طور مستقیم، به ویژگی‌های زیستی آنان مربوط نبوده؛ بلکه در ارتباط با محرومیت‌های اجتماعی و دستیابی نداشتن به منابع ارزشمند اجتماعی است که زنان در طی زندگی روزمرۀ خویش با توجه به نقش‌های محدود خود آن را تجربه می‌کنند.

افزایش کیفیت زندگی زنان با عدالت، برابری جنسیتی، بهبود نظام‌های رفاهی، کاهش خشونت علیه زنان و افزایش امید به زندگی سالم مرتبط است. بر اساس گزارش توسعۀ انسانی سازمان ملل، نابرابری جنسیتی از جمله موانع اصلی توسعۀ انسانی محسوب می‌شود. محرومیتی که زنان و دختران با آن مواجه‌اند، منبع مهم نابرابری است.

اغلب زنان و دختران از تبعیضاتی در زمینه‌های سلامت، آموزش، نمایندگی سیاسی، بازار کار و غیره رنج می‌برند که دارای تأثیرات سویی بر پیشرفت توانایی‌ها و انتخاب آزادانه در زندگی‌شان می‌شود. بررسی عدالت و برابری در روابط جنسیتی یکی از پیچیده‌ترین و مهم‌ترین مفاهیم در دهه‌های اخیر جهان می‌باشد که اهمیت آن برای توسعۀ اجتماعی، انسانی و کیفیت زندگی به وسیلۀ اغلب سازمان‌های بین‌المللی شناخته شده است.

 این پدیده مبنای بسیاری از گزارش‌ها و پژوهش‌های مجمع جهانی اقتصاد قرار گرفته است، از جمله: گزارش شاخص برابری جنسیتی، شاخص توانمندسازی جنسیتی، شاخص برابری جنسیتی، شاخص نابرابری جنسیتی، جایگاه نسبی زنان، شاخص استاندارد برابری جنسیتی و غیره.

در بخشی از کتاب زنان و کیفیت زندگی می‌خوانیم:

طراحی و سازمان‌دهی فضای شهری، تقویت کنندۀ نقش‌ها و تقسیمات جنسیتی نیروی کار در زندگی روزمره و عرصه‌هایی هستند که نقش‌های جنسیتی در آن‌ها تدوین شده و کدبندی می‌شوند؛ همچنین، محدودیت ساختاری حاصل از گسترش مناطق حومۀ شهری، زنان را وادار می‌کند که از مراکز فعالیت دور بمانند و فرصت‌هایشان، به ویژه به دلیل وابستگی شدیدی که زنان به وسایل حمل و نقل عمومی دارند، کاهش یابد. از این رو، با توجه به انگاره‌هایی دربارۀ نقش زنان در جامعۀ شهری، آزادی حرکت زنان در شهر، به روش‌های متعددی محدود شده است که این امر موانعی برای تحرک و جنب و جوش آن‌ها در شهر پدید می‌آورد.

در این میان، برخی از اندیشمندان شهرسازی بر این باورند که رویکردهای غالب شهری و قوانین و مقررات شهری همچون منطقه‌بندی کاربری‌ها، خود عاملی در ایجاد تبعیضات اجتماعی، اقتصادی، سنی و جنسی شهروندان به شمار می‌روند. تفکیک و جدایی‌گزینی در ساختار رسمی فضاهای شهری، موجب ایجاد توانایی‌ها و حقوق متفاوت جنسیتی می‌شود. اگرچه ممکن است، فضا به اشتراک گذاشته شود و جنسیت در آن سهیم شوند؛ ولی این مسئله بسته به زمان‌های مختلف، متفاوت خواهد بود. بیشترین ترس زنان از سهیم شدن در فضاهای شهری، مربوط به محدودیت فضایی و زمانی آنان است.

ترتیبات شهرسازی مردانه و محیط‌های نامطلوب شهری، به خصوص برای زنان، سبب شده است که به دنبال بی‌عدالتی جنسیتی در شهر، برخورداری زنان از فضاهای عمومی شهری کاهش یابد و درک، تجربه و عاملیت زنان از فضاهای شهری و نیز میزان، نحوه و چگونگی دسترسی آنان به فضاهای شهری را متأثر می‌سازد. در این باره، دوگانگی‌ها در روابط جنسیتی، با دوگانگی‌های فضا در شهر تثبیت می‌شود که استعارۀ مفیدی از تثبیت جامعه‌پذیری جنسیتی و تمایزات نقش‌های جنسیتی است.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه
فصل یکم: زنان و کیفیت زندگی
مقدمه
نیازهای انسانی و کیفیت زندگی
دیدگاه‌ها و نظریه‌ها
توسعۀ انسانی، نیازهای اساسی و کیفیت زندگی
نیازهای زنان و کیفیت زندگی زنان
نیازهای استراتژیک و عملی ویژۀ زنان
نیازهای استراتژیک و عملی و کیفیت زندگی زنان
قابلیت انسانی و کیفیت زندگی زنان
قابلیت انسانی و کیفیت زندگی
نقش‌های جنسیتی و قابلیت انسانی
ویژگی‌های انگیزشی، خلاقیت و عاملیت در نقش‌های جنسیتی و کیفیت زندگی زنان
عدم قابلیت انسانی و خودمداری در نقش‌های جنسیتی و زندگی نیابتی زنان
ویژگی‌های آسیب‌زای مطالبات نقش‌های جنسیتی زنانه
قابلیت انسانی زنان، خودمختاری، سلامت روانی و کنترل در نقش‌های جنسیتی و کیفیت زندگی زنان
توسعۀ پایدار، ساختارهای مبتنی بر عدالت جنسیتی و کیفیت زندگی زنان
توسعۀ پایدار و عدالت جنسیتی
عدالت جنسیتی و کیفیت زندگی زنان
عدالت جنسیتی و سلامت جسمانی و روانی زنان
الگوهای تک‌خطی توسعه، کاهش کیفیت زندگی زنان
نتیجه‌گیری
منابع
فصل دوم: زنان، کیفیت زندگی و فضاهای شهری
جنسیت و فضای شهری
تاریخچه
ماهیت پدرسالاری و فضاهای جنسیتی شهر
تقویت نقش‌های جنسیتی در فضای شهری
کیفیت زندگی شهری زنان
رویکرد بوم‌شناختی و کیفیت زندگی زنان در فضای شهری
رویکرد کیفیت فراگیر زندگی و زنان
رویکرد جنسیتی
توسعۀ پایدار، عدالت جنسیتی در فضای شهری و کیفیت زندگی زنان
عدالت جنسیتی در فضای شهری کیفیت زندگی شهری زنان
شهر سالم و کیفیت زندگی زنان
شهر و نیازهای زنان
نیازهای عینی و ذهنی زنان و شهر
نیازهای عملی و استراتژیک زنان و کیفیت زندگی در شهر
نیاز استراتژیک جنسیتی به امنیت در فضای شهری و کیفیت زندگی شهری
نیازهای عملی جنسیتی زنان و کیفیت زندگی در شهر
نیاز زنان به دسترسی به حمل‌ونقل شهری
نیاز زنان به طراحی کالبدی شهر با توجه به اجتماع‌پذیری
نتیجه‌گیری
شهر و کیفیت زندگی زنان
عدالت جنسیتی و کیفیت زندگی در شهر
شهر سالم و نیازهای زنان
نیاز استراتژیک زنان به امنیت در فضای شهری
نیازهای عملی جنسیتی و کیفیت زندگی زنان در شهر
منابع
فصل سوم: تجربه و ادراک زنان از کیفیت زندگی در فضای شهری
مقدمه
نیاز استراتژیک زنان به امنیت در فضاهای شهری
تجارب زنان از امنیت در شهر تهران
ترس زنان از فضاهای شهری
ساعات ناامن شهری برای تردد در فضای شهری و کم‌شدن تحرک زنان
نور کم، خلوتی معابر، فضاهای پنهان و فاقد نظارت شهری، آزار و هراس زنان
نیاز زنان به امنیت در مکان‌های تفریحی
فضای مردانۀ معابر، انبوه‌سازی، تجمع کارگران فصلی و ناامنی معابر و آزار زنان
سطح ناایمن محیط‌های مسکونی و عدم نظارت
امنیت زنان در حمل‌ونقل شهری
امنیت زنان در پارک‌ها
مکان‌های مردانه محدود مورد استفادۀ زنان از پارک
ساعات محدود استفادۀ زنان از پارک (زمان‌های مردانه)
اهمیت خدمات نیروی انتظامی در محلات و امنیت زنان
نتیجه‌گیری
نیاز استراتژیک زنان به امنیت در فضاهای شهری
نیاز زنان به امنیت در فضاها و معابر شهری
نیاز زنان به امنیت در فضاهای تفریحی و دسترسی به فضاهای سبز و امن پارک‌ها
نیاز زنان به امنیت در حمل‌ونقل شهری
نیاز عملی زنان به امکانات حمل‌ونقل، پارک‌ها، امکانات ورزشی و دسترسی به مراکز خرید
کیفیت زندگی شهری و نیاز زنان به دسترسی به امکانات حمل‌ونقل و تردد شهری
درک و تجربۀ زنان از کیفیت معابر شهری و تردد زنان در شهر
اختلال تردد زنان و مادران در معابر شهری
خرابی معابر و آسفالت و تردد مادران
وجود موانع تردد شهری برای مادران
ناهم‌سطح‌بودن معابر و تردد مادران
خطرهای معابر و رانندگان شهری برای عبور مادران
کم‌عرض و بسته‌بودن، خطرهای پارک و تردد وسایل نقلیه در معابر برای زنان و مادران
پل عابر پیاده و تردد زنان، کودکان و افراد ناتوان
سد معابر، مزاحمت و مختل‌شدن عبور مرور زنان در فضای مردانۀ شهر
سد معبر و نگاه مردانه
سد معبر و خطرها، امنیت زنان و کودکان در تردد شهری
کیفیت شبکۀ حمل‌ونقل شهری و ایفای نقش‌های چندگانۀ زنان
درک و تجربۀ زنان از دسترسی به امکانات و خدمات و حمل‌ونقل متناسب با نیاز زنان در فضای شهری
محدودیت زنان باردار، مادران و کودکان در بهره‌گیری از حمل‌ونقل عمومی
فضای ناکافی و نامطلوب مختص زنان در سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی
وسایل و تجهیزات مردانۀ نامتناسب با نیاز زنان در سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی
نیاز اقتصادی زنان در بهره‌گیری از حمل‌ونقل عمومی
رانندگی زنان و شهر
زنان در ترمینال‌های مسافربری و بازار
مشکلات حمل ‌بار
مشکلات مادران مسافر و کودکان در ترمینال‌های مسافربری
نتیجه‌گیری
عدالت جنسیتی و حمل‌ونقل و عبور و مرور شهری زنان
شبکۀ حمل‌ونقل و ایفای شهری نقش‌های چندگانۀ زنان
نیاز زنان در دسترسی به پارک‌ها و فضای سبز، تفریح و نشاط در شهر
نیاز زنان به اجتماع‌پذیری و فضاهای پذیرای زنان در بوستان‌ها و پارک‌ها
نیاز زنان به فضای سبز
نیاز زنان به امکانات ورزشی و تفریحی متناسب با شرایط فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی
نیاز به فضای ویژۀ زنان برای ورزش و تحرک در فضای باز و پارک‌ها
نیاز به امکانات و وسایل تحرک و نشاط زنان
مردانه‌بودن وسایل ورزشی
نامطلوب‌بودن امکانات و وسایل ورزشی اماکن ورزشی برای زنان
شلوغی و ازدحام زیاد اماکن ورزشی
عدم رعایت بهداشت در اماکن ورزشی
امکان نگه‌داری کودکان در اماکن ورزشی
هزینۀ زیاد اماکن ورزشی برای زنان
ساعات و روز‌های محدود اماکن ورزشی برای استفادۀ زنان:
فرهنگ مردسالاری و عدم تحرک زنان در فضای شهری
نیاز به تغییرات فرهنگی زمینه‌ساز تحرک زنان در شهر
دسترسی به مراکز خرید متناسب با نیازهای زنان
نیاز مادران به مراکز نگه‌داری و رفع نیاز کودک و استراحت در مراکز خرید مجتمع تجاری
ایجاد تهویه
مشکلات زنان در حمل بار در مراکز خرید و بازار
نیاز زنان به سرویس‌های بهداشتی در سطح شهر
نتیجه‌گیری
1. نیاز زنان به اجتماع‌پذیری در فضاهای شهری
2. نیاز زنان به شبکۀ حمل‌ونقل و تردد شهری و نیازهای معطوف نقش‌ها چندگانه خانوادگی و اجتماعی زنان
3. نیاز زنان به امکانات ورزشی و تفریحی متناسب با شرایط فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی خود
4. نیاز زنان به مراکز خرید متناسب با نقش‌های آنان
5. نیاز زنان به مراکز و امکانات بهداشتی
منابع
فصل چهارم: شهر، اشتغال و کیفیت زندگی زنان
شهر، اقتصاد و دوگانگی‌های جنسیت
جهانی‌شدن، شهرنشینی و تقسیم جنسیتی کار
روند اشتغال زنان
به حاشیه رانده‌شدن زنان در اشتغال شهری
حاشیه‌نشینی زنان در بازار کار (اشتغال در بخش غیررسمی، شرایط نامطلوب کار، دستمزد کم و کاهش کیفیت زندگی شغلی زنان در شهر)
به حاشیه رانده‌شدن زنان در رده‌های پایین اشتغال شهری
موانع ارتقا شغلی و کیفیت زندگی زنان
بیکاری و به حاشیه‌راندن زنان از مشاغل شهری و در نظرگرفتن مردان به‌عنوان تأمین‌کنندگان اصلی نیازهای خانوار
روند فزایندۀ زنان سرپرست خانوار در شهرها
نیاز به اشتغال و مهاجرت به شهرها
جدایی و تفکیک بین کار خانواده، تعارض و فشار نقش و به حاشیه رانده‌شدن زنان در مشاغل شهری
پیامدهای تعارض و فشار نقش و کاهش کیفیت زندگی زنان در مناطق شهری
تعاریف آسیب‌زای نقش‌های جنسیتی و فشار نقش
شهر، اشتغال زنان و افزایش کیفیت زندگی
انباشتگی نقش‌های اجتماعی و خانوادگی و افزایش کیفیت زندگی زنان
عدالت جنسیتی توزیعی، اشتغال و کیفیت فراگیر زندگی زنان
اشتغال، تأمین نیازهای استراتژیک، قابلیت انسانی و کیفیت زندگی زنان
نیاز استراتژیک زنان به بازتعریف عادلانه نقش‌های خانوادگی و شغلی و ارتقا کیفیت زندگی زنان
نیاز به بازتعریف عادلانۀ نقش‌های جنسیتی در خانواده و کار
بازتعریف نقش‌های اجتماعی و خانوادگی و افزایش مطلوبیت فرهنگی نقش‌های اجتماعی و شغلی زنان
نیاز به بازتعریف مفهوم کار زنان و کیفیت زندگی زنان
نیاز به بازتعریف کار بازتولیدی زنان
نیاز به بازتعریف زمان کار زنان و انطباق آن با چرخۀ زندگی خانوادگی
نتیجه‌گیری
شهر، اقتصاد و دوگانگی‌های جنسیت
اشتغال زنان دوروی یک سکه
به حاشیه رانده‌شدن زنان در اشتغال شهری و کاهش کیفیت زندگی زنان
اشتغال و افزایش کیفیت زندگی زنان
منابع
فصل پنجم: شهر، مهاجرت و کیفیت زندگی زنان
توسعه و روند توازن جنسی مهاجرت
روند جهانی زنانه‌شدن مهاجرت
مهاجرت، تغییر نقش‌ها و تبعیضات جنسیتی و کیفیت زندگی
مهاجرت، افزایش عاملیت و کیفیت زندگی زنان
مهاجرت، آموزش و نیاز زنان به گسترش افق فکری
فقر، اشتغال و مهاجرت زنان به مناطق شهری
نقش‌های سنتی و اشتغال زنان مهاجر در مشاغل کم درآمد شهری
آسیب‌های اجتماعی و مهاجرت زنان به شهرها
توانمندسازی زنان و نیازهای گروه‌های مختلف زنان مهاجر
لزوم سیاست‌گذاری مطلوب برای مهاجرت زنان
افزایش روند مهاجرت زنان ایرانی به شهرها در دهه‌های اخیر
آغاز تحرک و جابه‌جایی زنان جوان از روستاها به شهرها از دهۀ 1360-1355: اهمیت عوامل اشتغال و تحصیل برای زنان
افزایش درجۀ تحرک و جابه‌جایی زنان جوان به مناطق شهری در فاصلۀ سال 65 تا 90
انگیزه‌های تحصیلی و افزایش سرمایۀ فرهنگی زنان برای مهاجرت به مناطق شهری (در طی سال‌های 1390- 1385)
افزایش مهاجرت زنان ایرانی در جست‌وجوی اشتغال و بهبود وضع اقتصادی در سال‌های اخیر (1385 تا 1390)
افزایش مهاجرت زنان در جست‌وجوی کار سرپرست خانوار به مناطق شهری (سرشماری 1390)
زنان وامانده از مهاجرت مردان: بیوه‌های خشک‌سالی
نتیجه‌گیری
افزایش عاملیت زنان، بهبود کیفیت زندگی و مهاجرت زنان به شهر
تغییر ساختارها و نقش‌های اجتماعی و مهاجرت زنان به شهرها
مهاجرت زنان دورویه یک سکه: تأمین نیازهای اساسی، افزایش کیفیت زندگی، در برابر فقر و آسیب‌های اجتماعی
منابع