معرفی و دانلود کتاب ریشه تئاتر: مجموعه مقالات پژوهشی، مصاحبه‌ها و یادداشت‌هایی در باب چند و چون تئاتر و مسائل آن

معرفی کتاب ریشه تئاتر: مجموعه مقالات پژوهشی، مصاحبه‌ها و یادداشت‌هایی در باب چند و چون تئاتر و مسائل آن

کتاب ریشه تئاتر: مجموعه مقالات پژوهشی، مصاحبه‌ها و یادداشت‌هایی در باب چند و چون تئاتر و مسائل آن نوشته‌ی ایرج افشاری اصل به برخی از سؤالات مهم در زمینه‌ی تئاتر پاسخی در خور داده است. بدون شک این کتاب برای اصحاب تئاتر مفید خواهد بود.

تئاتر چیست؟

برای این سؤال واحد پاسخ‌های متعدد و گوناگونی را تا به امروز شنیده‌ایم. برخی از قدرت آن، برخی از مؤلفه‌ها و کارکردهای آن و برخی دیگر از چیستی آن سخن‌ها گفته‌اند. یکی از نکات مهم تئاتر، قدرت آن است که ژان لوئی بارو در بخشی از پیام سومین سالروز جهانی تئاتر در سال 1964 چنین اظهار کرد: «قدرت اصلی تئاتر در این است که موجبات جدایی انسان‌ها را کنار زده و در عوض به آن‌ چه که در انسان‌ها مشترک است ارزش می‌بخشد. به عبارتی تئاتر قلب مشترک تمام انسان‌ها را نشان می‌دهد و به همین دلیل مؤثرترین ارابه‌ی صلح محسوب می‌شود.»

بر اساس نظر بیان شده، تئاتر هنری سحرآمیز و شگفت‌انگیز است. هزارتویی از معنا و فرم که برای هر سلیقه‌ای خوراک دارد. تئاتر را باید ابتدا خوب شناخت، اما شناخت زمانی حاصل می‌شود که سؤالی پرسیده شود. برای رسیدن به پاسخ سؤال‌ها باید پژوهش صورت بگیرد. پژوهش باعث عمیق‌تر شدن شناخت و شکل‌گیری نگاه و زیبایی‌شناسی در هر پدیده‌ای می‌شود.

کتاب حاضر حاصل بیش از آن سه دهه فعالیت در تئاتر است که پیش از این در کتب، همایش‌ها، مجلات و ویژه‌نامه‌ها و مجموعه مقالات مختلف از جمله فصلنامه‌ی ‌تئاتر، رادی شناسی، مجله‌ی نمایش، بازیگر، نقش صحنه، پنجره، صدا، بولتن‌های جشنواره‌های تئاتر و ویژه‌نامه‌های جشنواره‌ی بین‌المللی تئاتر فجر و... ارائه شده و جوایزی از جمله رادی‌ شناسی، همایش فرهنگستان هنر (دانشگاه شهید بهشتی)، جایزه‌ی مطبوعات کانون منتقدین خانه‌ی تئاتر، جشنواره‌ی بین‌المللی تئاتر مریوان، مسابقه‌ی مقاله‌نویسی سازمان فرهنگی هنری شهرداری، همایش آئین‌های عاشوارایی و... را به خود اختصاص داده است.

در بخشی از کتاب ریشه تئاتر می‌خوانیم:

گروه عبارت است از مجموعه افرادی که با هم ارتباط متقابل داشته و به خاطر یک مسأله‌ی مشترک گردهم آمده‌اند. به عبارتی «گروه عبارت است از مجموعه اشخاصی که بین خود کنش متقابل و ساخت دارند. کنش متقابل، یعنی این که اعضای گروه یکدیگر را تحت تأثیر قرار می‌دهند. رفتار نفر اول برای نفر دوم محرک و پاسخ نفر دوم برای نفر اول محرک به حساب می‌آید. ساخت، یعنی این که اعضای گروه در داخل یک چارچوب ثابت اجتماعی و سازمان یافته کنش متقابل داشته باشند مثل خانواده. منظور از ساخت، شیوه‌ای است که بر اساس آن اعضای گروه بین خود نظم پیدا می‌کنند و سازمان می‌یابند.

گروه یا اولیه است یا ثانویه. گروه اولیه به گروه محدود گفته می‌شود که اعضای آن روابط چهره به چهره دارند مانند اعضای خانواده. گروه ثانویه بسیار گسترده است و اعضاء روابط رو در رو ندارند مثل افراد یک کشور.» (گنجی، 195:1378)

ارتباط متقابل اجتماعی زمانی حاصل می‌شود که دو یا چند نفر برای یک دیگر منشاء تاثیر شوند و «حالات روانی خود را با وسایلی به یکدیگر انتقال دهند. تکلم و تلقین و تقلید از عوامل ارتباط اجتماعی متقابل هستند. تلقین تأثیری است کمابیش عاطفی و بی‌واسطه که شخصی در شخصی می‌گذارد و تقلید رفتاری است کمابیش عمدی که مطابق نمونه‌ای معین صورت می‌گیرد.» (آریان پور، 137:1353)

فهرست مطالب کتاب

مقدمه
یادداشت
بررسی جایگاه و کارکرد گروه در توسعه‌ی تئاتر
چکیده مقاله
پیشینه‌ی پژوهش
چارچوب نظری
روش پژوهش
مقدمه
گروه
انواع گروه‌های اجتماعی
وظایف و کارکرد گروه
وحدت، انسجام، پویایی و یگانگی گروه‌ها
ارتباط‌های درون گروهی و رهبری گروه
تأثیرات گروه بر افراد
تئاتر به مثابه یک هنر گروهی
گروه‌های تئاتر در ایران
مردمی بودن تئاتر
ارتباط و مخاطب‌پذیری
طرح و پیرنگ
قصه
روایت
ریتم یا ضرب‌آهنگ
جذابیت
اجرا
توسعه یافتگی در عرصه‌ی تئاتر
برنامه‌های ملی توسعه‌ی فرهنگی هنرهای نمایشی کشور
برنامه ملی توسعه‌ی مدیریت هنرهای نمایشی کشور
نتیجه
پی نوشت
فهرست منابع و مآخذ
تعامل و هم‌خونیِ تئاتر و فلسفه
کارکرد تئاتر و فلسفه
حضور فلسفه و تئاتر در زندگی
علم و فلسفه
فلسفه، هنر و تئاتر
مکاتب، فلسفه و تئاتر
مؤخره
بررسی شکل و نوع خانواده درآثار اکبر رادی
چکیده مقاله
مقدمه
خانواده
انواع خانواده
خانواده‌های سنتی و مدرن
رادی، خانواده و اجتماع
خانواده در نمایشنامه‌های رادی
نتیجه
فهرست منابع و ماخذ
زن در آثار رادی
چکیده مقاله
مقدمه
زن در آئینه‌ی زمان
جنسیت تفاوت است نه برتری
نقش زن در خانواده
رادی، خانواده و اجتماع
زنان درنمایشنامه‌های رادی
1 - روزنه‌ی آبی
2 - افول
3 - از پشت شیشه‌ها
4 - ارثیه ایرانی
5 - صیادان
6 - مرگ در پاییز
7 - لبخند باشکوه آقای گیل
8 - در مه بخوان
9 - هاملت با سالاد فصل
10 - منجی در صبح نمناک
11 - پلکان
12 - آهسته با گل سرخ
13 - آمیز قلمدون
14 - شب روی سنگفرش خیس
15 - باغ شب نمای ما
16 - تانگوی تخم مرغ داغ
17 - ملودی شهر بارانی
18 - خانمچه و مهتابی
19 - کاکتوس
20 - شب بخیر جناب کنت
21 - پایین، گذر سقا خانه
نتیجه
فهرست منابع و مآخذ
اقتصاد، شهر، تئاتر، شهروندی، زنجیره‌ی رشد و توسعه‌یافتگی
چکیده مقاله
پیشینه‌ی پژوهش
چارچوب نظری
روش پژوهش
مقدمه
حضور فلسفه و تئاتر در زندگی
اقتصاد و تئاتر
شهر و شهروندی
طبقه‌بندی مسؤولیت‌های شهروندی
فرهنگ شهروندی
هنر و اخلاق
فرایند توسعه در ایران
توسعه‌ی تئاتر در ایران
جمع بندی و راه‌کارها
توسعه یافتگی در عرصه‌ی تئاتر
برنامه‌های ملی توسعه‌ی فرهنگی هنرهای نمایشی کشور
نتیجه
فهرست منابع و مآخذ
ظرفیت‌های نمایشی عاشیق‌های آذربایجان
چکیده مقاله
مقدمه
پیشینه‌ی پژوهش
چارچوب نظری
روش پژوهش
خنیاگران در گذر تاریخ
سیر موسیقی و آواز در بستر زمان
عاشیق
عاشیقی به مثابه گونه‌ای از اجرای نمایشی
فهرست منابع و مآخذ
مواجهه و ارتباط تماشاچی در تئاتر خیابانی
چکیده مقاله
پیشینه‌ی پژوهش
چارچوب نظری
روش پژوهش
مقدمه
مردمی بودن تئاتر خیابانی
ارتباط و مخاطب‌پذیری
طرح و پیرنگ
قصه
روایت
ریتم28 یا ضرب‌آهنگ
جذابیت
اجرا
نتیجه
فهرست منابع و مآخذ
پی‌نوشت‌ها
اقتصاد ‌در تئاتر ایران
عوامل مؤثر در تئاتر
علم اقتصاد
نگاهی به آمار جامعه‌ی تئاتری ایران
فرایند توسعه در ایران
روند تاریخی تئاتر در ایران
اقتصاد و هنر
بودجه‌ریزی تئاتر ایران
اقتصاد توسعه
خصوصی سازی تئاتر
توسعه‌ی تئاتر در ایران
جمع‌بندی و راه‌کارها
نتیجه
فهرست منابع و مآخذ
تئاتردانشگاهی، هدایتگر تئاتر آوانگارد و مدرن
چکیده ‌مقاله
روشنفکری و اندیشه‌ورزی در ایران
دانشجو و جنبش‌های دانشجویی
خلاقیت و نوآوری
تئاتر تجربی و دانشگاهی در جهان
تئاتر تجربی و دانشگاهی در ایران
تئاتر تجربی و دانشگاهی در ایران
نتیجه
فهرست منابع و مآخذ
ب-ررسی عنصر روای-ت در اسطوره‌ی گیلگمش
چکیده‌ مقاله
مقدمه
زمینه‌ی تاریخی گیلگمش
داستان و داستان‌گویی
روایت
الف) پیرنگ
ب) شخصیت
ج) مکان رویداد
د) زاویه دید
1- توصیف
2- توضیح
3- گفتار یا گفت‌وگو
هرم فریتاگ
مؤخره
پی‌نوشت‌ها
فهرست منابع و مآخذ
بررسی مؤلفه‌های دینی در شکل‌گیری آئین‌ها و نمایش‌گونه‌های ایرانی
چکیده‌ مقاله
مقدمه
دین و هنر
دین، آئین و تئاتر
مراسم و جشن‌های ملی ایرانیان
جشن نوروز
جشن مهرگان
جشن شب یلدا
جشن تیرگان
جشن قیام هوشیدر
مغ‌کشی
کوسه‌برنشین
امیر نوروزی
یادگار زریران
دین و آئین میترا و مهرپرستی
دین و آئین مانوی
دین و آئین مزدک
دین و آئین اسلام
نتیجه‌گیری
فهرست منابع و مآخذ
کارکرد فرهنگ عامه در نمایش‌نامه‌های کودکان
فولکلور چیست؟
قلمرو فرهنگ عامه
محققین چه چیزهایی را فولکلور می‌دانند؟
موضوعات فرهنگ عامه
دنیای کودکان
تقسیم بندی دوران کودکی
بازی و ارتباط آن با فولکلور
ادبیات عامیانه کودکان در ایران
فرهنگ شفاهی و افسانه در ادبیات کودکان
الف) دنیای ادبیات شفاهی
ب) جایگاه افسانه در ادبیات کودکان
اما افسانه چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟
مهم‌ترین انواع افسانه‌ها
افسانه‌های کودکان
افسانه‌های جن و پری
ویژگی‌های تئاتر کودکان
ظرفیت‌یابی ریختارهای فولکلوریک برای خلق نمایشنامه‌های کودکان
فولکلور و کودکان
شعر و ترانه
افسانه‌ها
بازی‌های نمایشی
فهرست منابع و مآخذ
شیوه‌های اقتباس در تئاتر
چکیده مقاله
مقدمه
اقتباس
متن
نهضت اقتباس در ایران
1- تئاتر حماسی
2- تئاتر فولکلوریک
3- تئاتر ملی مدرن
شیوه‌های اقتباس متن نمایشی
تلخیص یا کوتاه کردن رمان برای نمایشنامه
مراحل تلخیص
گسترش یا بسط و توسعه داستان کوتاه
چگونگی بسط و توسعه داستان کوتاه
اجرا
نتیجه
فهرست منابع و مآخذ
جریان‌سازی در سه دهه جشنواره‌ی‌تئاتر فجر
چکیده مقاله
مقدمه
اهداف جشنواره‌ها
ویژگی‌های شاخص یک جشنواره
نقاط قوت جشنواره‌ی فجر
1- دوره‌ی یکم 1361: «خانات»
2- دوره‌ی دوم 1362: «مظلوم پنجم»
3- دوره‌ی سوم 1363: «آوخ»
4- دوره‌ی چهارم 1364: «بازی نامه‌ی قانون»
5- دوره‌ی پنجم 1365: «نامیرا»
6- دوره‌ی ششم 1366: «آب، باد، خاک»
7- دوره‌ی هفتم: 1367 «قو‌های وحشی»
8- دوره‌ی هشتم 1368: «وُل»
9- دوره‌ی نهم 1369: «معرکه در معرکه»
10- دوره‌ی دهم 1370: «مرگ یزدگرد»
11- دوره‌ی یازدهم 1371: «یادگار سالهای شن»
12- دوره‌ی دوازدهم 1372: «معرکه در معرکه» و «شنا در آتش»
13- دوره‌ی سیزدهم 1373: «چند و چون به چاه رفتن چوپان»
14- دوره‌ی چهاردهم 1374: «سرخ سوزان»
15- دوره‌ی پانزدهم 1375: «شعبده و طلسم»
16- دوره‌ی شانزدهم 1376: «زمستان 66»
17- دوره‌ی هفدهم 1377: «نیلوفر آبی»
18- دوره‌ی هیجدهم 1378: «شب‌های آوینیون»
19- دوره‌ی نوزدهم 1379: «سعادت لرزان مردمان تیره روز»
20- دوره‌ی بیستم 1380: «سبز، سهراب، سرخ»
21- دوره‌ی بیست و یکم 1381: «خواب در فنجان خالی»
22- دوره‌ی بیست و دوم 1382: «تیغ کهنه»
23- دوره‌ی بیست و سوم 1383: «دن کیشوت»
24- دوره‌ی بیست و چهارم 1384: «فنز»
25- دوره‌ی بیست و پنجم 1385: «خیال روی خطوط موازی»
26- دوره‌ی بیست و ششم 1386: «ماچیسمو»
27- دوره‌ی بیست و هفتم 1387: «شکار روباه»
28- دوره‌ی بیست و هشتم 1388: «خنکای ختم خاطره» و «مکاشفه در باب یک میهمانی خاموش»
29- دوره‌ی بیست و نهم 1389: «حضرت والا»
30- دوره‌ی سی‌ام 1390: «؟»
نتیجه
فهرست منابع و مآخذ
بهره‌برداری از میزانسن‌های بازی‌های نمایشی
چکیده‌ مقاله
مقدمه
میزانسن
1- اعمال دراماتیک
2- اعمال فنی
آئین، نمایش و بازی
بازی و دنیای کودکان
فولکلور و بازی‌های نمایشی
کارگردان - میزانسن
مدرنیته و سنّت
پلان و پوش‌های میزانسن
نتیجه
پی‌نوشت‌ها
تعزیه به مثابه یک سیستم
چکیده مقاله ‌
مقدمه
تاریخ تعزیه و ریشه‌های آن
سیستم چیست؟
انواع سیستم
ساختار و مؤلفه‌های تعزیه
تعزیه و سیستم
ظرفیت‌های سیستم تعزیه برای اجرا
پی‌نوشت‌ها
تئاتر به مثابه رسانه
پی‌نوشت‌ها
فهرست منابع و مآخذ
آسیب شناسی عنصر قصه و داستان در متون نمایشی دفاع مقدس
چکیده مقاله
مقدمه
پدیده‌ی جنگ و تئاتر دفاع مقدس
اهمیت داستان در متون نمایشی
نتیجه‌گیری
فهرست منابع
جشنواره، هستی‌یافته و هستی‌بخش تئاتر
فهرست منابع
مقایسه‌ی تطبیقی و وجوه افتراق یوسف و زلیخای جامی و نسخه‌ی تعزیه‌ی آن
- خبر از آینده و آینده‌نگری
- تأثیر زمان و زمانه‌ی اجرای اثر... (لباس و پوشش)
آیین‌های نمایشی عید نوروز در آذربایجان
پیشگیری از وقوع جرم در تئاتر
پی‌نوشت‌ها
فهرست منابع
مؤلفه‌های یک برنامه‌ی تلویزیونی سرگرمی‌ساز جهت ارتباط با مخاطب
فهرست منابع
بازیگری در تئاتر گروتوفسکی
فهرست منابع
بازیگری از نظر دیده‌رو
بازیگری در قرن هجده
نظریه‌های دیده‌رو در بازیگری
پی‌نوشت‌ها
فهرست منابع
بازیگری در تئاتر آگوستو بوال
پی‌نوشت‌ها
فهرست منابع
چرا می‌خندیم؟
خنده و انسان
خنده و فرهنگ عامه
خنده در ادیان و آراء بزرگان
مکانیزم خنده
انواع خنده
خنده و شغل
خنده و طنز
خنده و چاپلین
فهرست منابع و مآخذ
تعامل کارگردان و بازیگر
ریتم در نمایش
بازی یا زندگی؟!
کودک و زمان
کودک، بازی و کار
کودکی را در خود نکشیم.
یادداشتی بر نمایش «مانگورت» از جمهوری آذربایجان در جشنواره‌ی میثاق
یاداشتی بر نمایش «یه سینه‌ریز، یه ستاره، یه سلام» کاری از فریدون ولایی
چکیده ‌مقاله «عروسک، عضوِ ‌صمّ‌ و صبورِ ‌خانواده»
تئاتر شهرستان‌های استان تهران در یک نگاه
اردیبهشت فصل عاشقی تئاتر
«بهرام بیضایی از زبان خود و دیگران»
گفتگو با دکتر فرزان سجودی
گفتگو با دکتر حمید امجد
گفتگو با استاد بهرام بیضایی
مصاحبه‌هایی با ایرج افشاری اصل