معرفی و دانلود کتاب تعامل اطلاعاتی انسان: رویکردی بوم‌شناختی در رفتار اطلاعاتی

معرفی کتاب تعامل اطلاعاتی انسان: رویکردی بوم‌شناختی در رفتار اطلاعاتی

کتاب تعامل اطلاعاتی انسان: رویکردی بوم‌شناختی در رفتار اطلاعاتی نوشته رایا فیدل، با تجربه‌ای بیش از سه دهه در حوزۀ رفتار اطلاعاتی انسان به رشته تحریر در آمده است که به‌ عنوان یکی از کتاب‌های درسی دوره دکتری بازیابی اطلاعات و برای تمامی کسانی که به مطالعه‌ی تعامل اطلاعاتی انسان علاقمند هستند نگاشته شده.

تمام سعی رایا فیدل (Raya Fidel) این بوده که از اصطلاحات فنی و حرفه‌ای سخنی به میان نیاید و در صورت نیاز آن‌ها را توضیح دهد. نویسنده سعی کرده که کاملا از زبان تعامل اطلاعاتی انسان استفاده کند چرا که چنین زبانی در کتاب‌های دیگر موجود است در نتیجه فهرست منابع با دقت انتخاب شده.

رفتار اطلاعاتی انسان (Human information interaction) بر مطالعه رفتار افرادی تمرکز دارد که به جستجوی اطلاعات می‌پردازند و حدود 40 سال پیش به‌ عنوان شاخه‌ای از علم اطلاعات و دانش‌شناسی به وجود آمد. این موضوع در حال حاضر با رشته‌های نسبتا جدیدی مانند تعامل انسان، رایانه، بازیابی اطلاعات و انفورماتیک اجتماعی مرتبط است. روشن است که تعامل و ارتباط با موضوعات بسیار مهم و اساسی فوق‌ در گسترش رشته استراتژیک رفتار اطلاعاتی انسان مؤثر بوده است.

یکی از موضوعات اصلی این کتاب، این اندیشه ‌است که اگر پژوهشگران بخواهند به درک جامعی از رفتار اطلاعاتی انسان دست یابند، به ویژه اگر بخواهند موجب تغییراتی شوند که کیفیت زندگی انسان‌ را بهبود بخشد، با پیچیدگی‌های خارق‌العاده رفتار انسان‌ روبرو هستند که معمولا در پژوهش‌های علوم اجتماعی سعی می‌شود این پیچیدگی‌ها نادیده گرفته شوند.

با توجه به حجم افزایشی اطلاعات در هزارۀ سوم میلادی و گذار از جوامع صنعتی به سوی جوامع اطلاعاتی و دانش‌محور، ارزش و اهمیت پرداختن به رفتار اطلاعاتی انسان دو چندان شده است. از طرفی توجه به سرفصل جدید دورۀ دکتری علم اطلاعات و دانش‌شناسی که به "بازیابی اطلاعات" تبدیل شده است اهمیت پرداختن به موضوعاتی مانند تعامل انسان، رایانه و بازیابی اطلاعات و سایر رشته‌های مرتبط با رفتار اطلاعاتی انسان را بیشتر و بیشتر کرده است.

زندگی پیچیده است. هر فعالیتی که فرد بر عهده می‌گیرد، چه جسمی و چه ذهنی، با قوانین، قراردادها، سنت‌ها، موقعیت اجتماعی، ترجیحات شخصی، موقعیت ویژه‌ آن فعالیت، و موانع و محدودیت‌های دیگر کنترل می‌شود. به‌ علاوه، تمام این عوامل با یکدیگر در تعامل است. زمانی که این پیچیدگی‌ به زندگی ما رنگ می‌دهد، دستیابی پژوهشگران به درک زندگی انسان را مختل می‌کند. واضح است که پژوهشگران نمی‌توانند تمام شرایط ممکنی را که یک فعالیت تحت آن شرایط رخ می‌دهد و تأثیر عوامل مختلف بر آن فعالیت را شناسایی و تحلیل کنند. در نتیجه، بیشتر پژوهش‌های علوم انسانی تلاش دارند که برای قابل پژوهش کردن موارد تحت مطالعه، این پیچیدگی را نادیده بگیرند.

در هر صورت، یکی از موضوعات اصلی در کتاب تعامل اطلاعاتی انسان، این اندیشه‌ است که اگر پژوهشگران بخواهند به درک جامعی از انسان‌ها برسند، به‌ ویژه اگر بخواهند باعث تغییراتی شوند که کیفیت زندگی انسان‌ را بهبود بخشد، این پیچیدگی قابل چشم‌پوشی نیست. تعامل اطلاعاتی انسان، رشته مطالعاتی که چگونگی تعامل انسان را با اطلاعات بررسی می‌کند از این قاعده مستثنی نیست. طراحی نظام‌ها و خدمات، برای پشتیبانی از تعامل اطلاعاتی انسان نیاز به درک تعامل انسان با تمام پیچیدگی‌هایش دارد. در حالی که رسیدن به این درک به اندازه کافی مشکل است، چالش اصلی دیگر، از مشکلات ذاتی برگرداندن زندگی واقعی و پیچیدگی ساختار نیافته تعامل اطلاعاتی انسان به ساختارهای خطی و رسمی مورد نیاز طراحی نظام‌ها نشأت می‌گیرد. در صورتی که چنین تبدیلی ممکن باشد، خود فرآیند پیچیده‌ای است.

این کتاب تحلیل کارشناختی را به عنوان رویکردی که این چالش را بررسی می‌کند ارائه می‌دهد. به جای اجتناب از پیچیدگی، آن را می‌پذیرد، و هم‌زمان چارچوبی مفهومی و ابزاری در جهت مهار آن برای خلق الزامات طراحی فراهم می‌آورد. تحلیل کارشناختی، رویکرد بوم‌شناختی در طراحی است رویکردی که نیروهایی را تحلیل می‌کند که در محیط، تعامل انسان با اطلاعات را شکل می‌دهد.

روشن‌ترین کاربرد رویکرد بوم‌شناختی در مطالعات رفتار اطلاعاتی انسان و این تحقیق، توجه به نقش محوری بافت در رفتار اطلاعاتی و چگونگی پیدایش این رفتارهاست. این رویکرد در پژوهش‌های عمده‌ی رفتار اطلاعاتی انسان خیلی نادر است، هر چند مطالعه رفتار اطلاعاتی گروه‌های مختلف افراد در بافت‌های مجزا از اواخر دهه‌ی 90 متداول شده است؛ اما این پژوهش‌ها هرگز به طور خودکار و نظام‌مند این بافت‌ها را بررسی نکردند و پژوهشگران به ندرت به دنبال کشف ارتباط میان رفتار و بافت بوده‌اند.

این کتاب حاوی تحلیل منتقدانه پژوهش‌های رفتار اطلاعاتی انسان از منظر بوم‌شناختی است تا نشان دهد که تحلیل شناختی چگونه می‌تواند منجر به افزایش نقش مطالعات رفتار اطلاعاتی انسان در به کارگیری نظام‌های اطلاعاتی شود و به‌ طور مشخص در طراحی نظام‌های اطلاعاتی نقش داشته باشد.

اکثر پژوهشگران تعامل اطلاعاتی انسان، جدا از موضع فلسفی خود امیدوارند که تعامل انسان و اطلاعات را بهبود بخشند، چه با طراحی نظام‌هایی که به این تعامل کمک می‌کنند، چه با پیش بردن بعد خاصی از این فرآیند، و یا از طریق توسعه نظریاتی که می‌تواند موجب هدایت چنین پیشبردها و طرح‌هایی شود. هدف این کتاب آن است که رویکردی تاثیرگذار در اختیار پژوهشگران فعلی و آینده قرار دهد، رویکردی که در پژوهش‌های فعلی تعامل اطلاعاتی انسان چندان متداول نیست. پژوهشگران، با وجود این رویکرد بوم‌شناختی قادرند تنوع ابزارهای تحلیلی خود را افزایش دهند که این خود، نقطه‌نظر دیگری را در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد تا طرح‌های پژوهشی خود را طراحی کنند.

این کتاب با مجموعه‌ای از مباحث و موضوعات مختلف که با پژوهش تعامل اطلاعاتی انسان و طراحی سیستم‌ها ارتباط دارد، تنظیم شده است. این مباحث به ارائه تحلیل‌ شناختی می‌انجامد که رویکردی بافت‌مدار به طراحی سیستم‌های اطلاعاتی دارد طراحی که بر پایه‌ی فهم عمیق رفتار اطلاعاتی و رابطه‌ی آن با مجموعه موجود پایه‌گذاری شده است. فصل‌های کتاب با هم مرتبط‌اند و به ترتیب مناسبی ارائه شده‌اند. با این وجود هر فصل مستقل از فصل‌های دیگر است و به تنهایی می‌توان آن‌ها را مطالعه کرد.

همچنین این کتاب توصیفی تحلیلی است. کتابی است درباره رفتار اطلاعاتی انسان، و مقدمه‌ای است بر رویکرد بوم‌شناختی به تعامل اطلاعاتی انسان و برای دانشجویان و پژوهشگران رشته‌های مختلفی که با این زمینه‌ها مرتبط‌اند. همچنین پنجره‌ای است برای پژوهشگران طراحی تا وضعیت پژوهش‌ها در رفتار اطلاعاتی را مطالعه کنند و با منافع بالقوه آن در کار خود آشنا شوند.

در بخشی از کتاب تعامل اطلاعاتی انسان می‌خوانید:

تفاوت‌های بسیار بین صفات ذاتی رفتار اطلاعاتی انسان و بازیابی اطلاعات، همچنین موانع و چالش‌های پیش رو برای همکاری بین حوزه‌ها، نشان می‌دهد که مداخله‌ی یک واسطه - یک برنامه‌ریز سیستم - که به رفتار اطلاعاتی انسان و بازیابی اطلاعات تعلق ندارد می‌تواند باروری را تسهیل بخشد. مانند یک طراح، واسطه می‌تواند نیازهایی که توسط پروژه‌های رفتار اطلاعاتی انسان ایجاد شده است را به مشخصاتی که تحقیق بازیابی اطلاعات را بپروراند از طریق گفتگوی با پژوهشگران بر روی لبه‌های موازی شکاف، ترجمه کند. محققان و شرکت‌ کنندگان در یک حوزه از طراحی، کاندیداهای امیدوار کننده برای وظایف یک طراحی سیستم هستند زیرا تخصص آن‌ها تجربیات در نشان دادن پیچیدگی و واقعیت‌های چندوجهی در ساختارهای رسمی دربرمی‌گیرد.

برای ایجاد ملزومات یا مشخصات برای آثار مفید، طراحان باید هم واقعیت و هم ساختار را درک کنند. برنامه‌ریزان سیستم که بین رفتار اطلاعاتی انسان و بازیابی اطلاعات پل می‌زنند ممکن است دانش ایجاد مدل‌ها و الگوریتم‌های بازیابی اطلاعات را نداشته باشند اما می‌توانند چگونگی ایجاد و مفروضات و اصولی که ساخت آن‌ها را هدایت می‌کند درک کنند. به‌ طور مشابه، او ممکن است قادر نباشد که یک مطالعه‌ی عمیق و جامع در رفتار اطلاع‌یابی طراحی کند اما می‌تواند موضوعات اصلی که ظهور کرده و پیچیدگی که کشف‌شده است را ببیند و درک کند.

برنامه‌ریز سیستم بسیار شبیه به یک معمار که یک پل را طراحی می‌کند است (یا هر سازنده دیگر): او ملزومات مهندسان عمران که واقعا پل را می‌سازند فراهم می‌کند. برای ایجاد این ملزومات، او با متخصصان مشورت و گزارش‌هایی که او را در مورد نقشی که پل در اقتصاد منطقه ایفا خواهد کرد، نظر رأی‌ دهندگان در مورد آن، تراکم ترافیک پیش‌بینی شده و درخواست‌های زیبای شناسی همه سهام‌داران را مطالعه می‌کند. معمار به مطالعاتی که توسط متخصصان برای درک تأثیرات اقتصادی پل انجام شده اعتماد می‌کند به‌ جای این‌که خودش یک مطالعه انجام دهد و او می‌داند که مطالعات مربوط به طراحی پل است. به‌ طور مشابه، او درک خوبی از علوم مواد دارد، بنابراین او می‌داند چه ملزوماتی برای مهندس مفید است اما او مواد جدید را ایجاد نمی‌کند یا در مورد این‌که کدام‌ یک برای استفاده بهتر است را تصمیم نهایی نمی‌گیرد.

فهرست مطالب کتاب

فصل 1: مقدمه‌ای بر تعامل اطلاعاتی انسان
فصل 2: تعامل اطلاعاتی انسان چیست؟
فصل 3: مدل‌ها و ساختارهای نظری در رفتار اطلاع‌یابی
فصل 4: نیاز به اطلاعات و نردبان تصمیم‌گیری
فصل 5: پنج راهبرد جستجو
فصل 6: دو نسل از تحقیقات
فصل 7: پژوهش درون‌بافتی
فصل 8: مکتب‌های نظری در رفتار اطلاعاتی انسان
فصل 9: رفتار اطلاعاتی انسان و طراحی نظام
فصل 10: رفتار اطلاعاتی انسان و بازیابی اطلاعات: آیا همکاری علمی امکان‌پذیر است؟
فصل 11: تحلیل کار شناختی: ابعاد تحلیل