معرفی و دانلود کتاب بررسی جامع وزن شعر فارسی (مبانی، اصول، انواع، روش‌ها، منشاء و مسائل)

معرفی کتاب بررسی جامع وزن شعر فارسی (مبانی، اصول، انواع، روش‌ها، منشاء و مسائل)

عبدالخالق پرهیزی در کتاب بررسی جامع وزن شعر فارسی (مبانی، اصول، انواع، روش‌ها، منشاء و مسائل)، آواشناسی، واج‌شناسی و علم عروض سنتی را با یکدیگر پیوند می‌زند و همه‌ی اصول و مبانی مرتبط با عروض فارسی را به شما آموزش می‌دهد. نویسنده علاوه بر بررسی وزن اشعار 58 شاعر پارسی‌گو، به شعر معاصر فارسی و اشعار عامیانه نیز می‌پردازد. در انتهای این اثر تمرین‌هایی برای تثبیت‌ آموخته‌هایتان قرار داده شده است.

درباره‌ی کتاب بررسی جامع وزن شعر فارسی (مبانی، اصول، انواع، روش‌ها، منشاء و مسائل)

کتاب بررسی جامع وزن شعر فارسی اوزان شعری را در ادب فارسی بررسی می‌کند و الگوهای وزنی شعر کلاسیک و معاصر فارسی را توضیح می‌دهد. عبدالخالق پرهیزی عضو هیئت‌علمی دانشگاه پیام نور است، در زمینه‌ی عروض و قافیه تخصص دارد و به دو زبان فارسی و کردی شعر می‌گوید. وی در این کتاب از مثال‌های متعدد از دیوان شاعران مختلف بهره می‌گیرد تا خوانندگان‌ بهتر و عمیق‌تر مطالب را درک کنند. پرهیزی از دوران پیش از اسلام تا دوره‌ی معاصر، مثال‌هایی متنوع می‌آورد و تکامل وزن شعر فارسی را در طول زمان نشان می‌دهد.

در بخش اول کتاب بررسی جامع وزن شعر فارسی درباره‌ی مبانی و اصول وزن شعر فارسی می‌خوانید. مفاهیم آواشناختی، واج‌شناختی و ارکان عروضی در این بخش توضیح داده می‌شوند. کسانی که با وزن شعر فارسی هیچ‌گونه آشنایی ندارند، لازم است این فصل را با دقت مطالعه کنند. فصل دوم تا پنجم کتاب برای دانشجویان رشته‌ی زبان و ادبیات فارسی نوشه شده است. در این فصل‌ها عبدالخالق پرهیزی دوایر، بحور و اوزان را معرفی می‌کند و مهم‌ترین زحافات را برمی‌شمارد. در آخرین بخش کتاب که شامل فصل‌های ششم تا هشتم می‌شود، تغییرات وزنی شعر معاصر فارسی مورد بررسی قرار می‌گیرد و به شباهت اشعار نیمایی و دیگر انواع شعر فارسی با وزن‌های کلاسیک پرداخته می‌شود. اگر می‌خواهید درباره‌ی وزن اشعار عامیانه نکات بیشتری بدانید، فصل هشتم را مطالعه کنید.

منشأ وزن شعر فارسی یکی از پربحث‌ترین مسائل ادبیات است که بزرگانی چون پرویز ناتل‌خانلری، تقی وحیدیان‌کامیار، محمدرضا شفیعی‌کدکنی، علی‌اشرف صادقی و ابوالحسن نجفی در کتاب‌های خود به آن پرداخته‌اند. از نظر برخی محققان شعر در زبان پهلوی وزن هجایی داشته است و اشعار فارسی پس از اسلام نیز حاصل تکامل وزن شعر پهلوی هستند. بعضی عقیده دارند که درواقع ایرانیان مفهوم عروض را از شعر عرب وام گرفته‌اند و مانند همه‌ی زمینه‌های دیگر، آن را با فرهنگ خودشان مطابقت داده‌اند. بسیاری از دانشمندانی که در علم عروض آثاری تألیف کرده‌اند، ایرانی هستند: دانشمندانی چون شمس قیس رازی، رشید وطواط و خواجه نصیر طوسی. عبدالخالق پرهیزی در فصل نهم کتاب بررسی جامع وزن شعر فارسی نقبی می‌زند به تحقیقات افرادی که نام‌برده و همچنین از وزن شعر کردی نیز می‌گوید. فصل دهم شامل ضمائم می‌شود و خلاصه‌ای از مباحث کتاب را در جداول متفاوت ارائه می‌دهد. برای تثبیت آموخته‌هایتان، می‌توانید تمرین‌های پایانی کتاب را انجام دهید.

عبدالخالق پرهیزی مطالب کتاب بررسی جامع وزن شعر فارسی را میان سال‌های 75 تا 77 گردآوری کرد؛ در پی تدریسش به دانشجویان ادبیات فارسی دانشگاه کردستان و درخواست آنان برای چاپ جزوه‌ی درسی‌شان به صورت یک کتاب مدون و ساختاریافته. پرهیزی در ابتدا نام کتاب را «عروض نوین فارسی» می‌گذارد و انتشارات ققنوس را برای چاپ این اثر انتخاب می‌کند. وی بعد از سه سال، فرصت نمی‌کند که بازبینی این اثر را به انجام برساند و کتاب با اغلاط متعدد روانه‌ی بازار می‌شود. پرهیزی پس از سال‌ها در این اثر بازنگری می‌کند، مطالبی را به آن می‌افزاید و اصلاحات لازم را انجام می‌دهد. انتشارات فردوس چاپ دوم کتاب بررسی جامع وزن شعر فارسی را بر عهده گرفته است.

کتاب بررسی جامع وزن شعر فارسی (مبانی، اصول، انواع، روش‌ها، منشاء و مسائل) برای چه کسانی مناسب است؟

کتاب بررسی جامع وزن شعر فارسی برای دانشجویان و استادان رشته‌ی زبان و ادبیات فارسی تألیف شده است.

در بخشی از کتاب بررسی جامع وزن شعر فارسی (مبانی، اصول، انواع، روش‌ها، منشاء و مسائل) می‌خوانیم

وسیله‌ی نگارش و ثبت سخن خط است. برای نگارش هر زبانی خط خاصی بکار می‌رود که از یک مجموعه نشانه‌های وشتاری تشکیل می‌یابد. این نشانه‌ها را حروف الفبای آن خط می‌نامند. از لحاظ نظری حروف الفبای هر زبان باید یک به یک با واج‌هایی آن زبان مطابقت کند؛ یعنی به ازای هر واج یک حرف در الفبای زبان وجود داشته باشد که نشانه‌ی آن واج باشد؛ ولی این مطابقت عملاً همیشه دقیق نیست؛ چرا که اولاً حروف الفبای بیشتر زبان‌های دنیا در اصل برای خود آن زبان‌ها وضع نشده؛ بلکه از زبان‌های دیگر گرفته شده است و اقتباس‌کنندگان این خط‌ها چندان کوششی برای تطبیق آنها با زبان‌های خود به عمل نیاورده‌اند و چون نظام آوایی زبان‌های مختلف متفاوت است، الفباهای اخذ شده، در بیشتر موارد با واج‌های زبان وام‌گیرنده مطابقت نکرده است. ثانیاً واضعین خط و دانشمندان قدیم به اندازه زبان‌شناسان امروز در شناخت آواهای زبان و در نتیجه در وضع نشانه برای ثبت آنها دقت نداشته‌اند. و سرانجام یک عامل مهم دیگر نیز در ایجاد این عدم مطابقت‌ها دخالت داشته و آن هم اینست که زبان به مرور ایّام تغییر می‌کند ولی خط به همان صورت اولیه‌ی خود باقی می‌ماند و در نتیجه مطابقت خود را با آواهای زبان از دست می‌دهد.

عدم مطابقت حروف الفبای فارسی با واج‌های این زبان نسبتاً شدید است؛ زیرا اولاً این الفبا از زبان عربی گرفته شده و آواهای زبان عربی با آواهای زبان فارسی تفاوتی زیاد دارند، ثانیاً این الفبا از بیش از یک هزار سال پیش تا کنون برای نوشتن زبان فارسی بکار می‌رود و در طی این مدت زمان طولانی آواهای زبان فارسی تغییراتی فراوان کرده‌اند ولی الفبای خط فارسی به همان صورت اولیه‌ی خود باقی مانده است. مسلّم است که این امر باعث می‌شود که اجزای این دو دسته نشانه (واج‌ها و حروف) هرچه بیشتر از هم فاصله بگیرند و مطابقت خود را با یکدیگر از دست بدهند.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه‌ی چاپ دوّم
پیشگفتار: سخنی با مدرسین عروض فصل‌ اوّل: مبانی آواشناختی عروض فارسی
چگونگی مطابقت حروف الفبای فارسی با واج‌های این زبان
اقسام هجای فارسی از لحاظ امتداد
آواهای زبرزنجیری
دگرگونی‌های آوائی زنجیره‌ی گفتار موزون فارسی (قواعد تقطیع عروضی)
یک‌ فرآیندهای آوایی
علائم تقطیع هجایی
نقش آواهای زبرزنجیری در وزن شعر فارسی
دو - اختیارات شاعری
سه - ناچاری‌های وزن
گونه‌های زبان و تصرف در لفظ
قواعد بعضی از دوگونگی‌های زبان فارسی
فصل‌ دوّم: مبانی سنّتی عروض فارسی
ارکان عروضی
اجزای عروضی
بحور شعر فارسی
بحور متفق‌الارکان
بحور مختلف‌الارکان
زحافات
فصل سوّم: پرکاربردترین اوزان شعر فارسی
طبقه‌بندی اوزان عروضی شعر فارسی
اوزان پرکاربرد
اوزان متوسط‌ْکاربرد
اوزان کم‌کاربرد
اوزان مهجور
فهرست اوزان نادر
ازاحیف مستعمل در اوزان پرکاربرد و رایج
چندگونگی در تقطیع و نامگذاری بعضی از اوزان
فهرست اوزان چندوجهی
میزان کاربرد بحور شعر فارسی
وضعیت بحور پرکاربرد شعر عربی در شعر فارسی
فصل چهارم: دوایر عروض فارسی
فواید طبقه‌بندی بحور در دوایر
فصل‌ پنجم: چند مبحث دیگر از علم عروض
وزن رباعی و دوبیتی (ترانه)
انشعابات و گونه‌های مختلف وزن رباعی
تقطیع وزن رباعی
شجره‌ی اخرب
نمودار شجره‌ی اخرب
شجره‌ی اخرم
نمودار شجره‌ی اخرم
فرمول کلّی وزن رباعی
اوزان دوری
اوزان دوری مکرّر
ذوبحرین و ملوّن
فصل ششم: وزن شعر نو فارسی (وزن نیمایی)
فصل هفتم: انواع وزن شعر
تحوّل در وزن شعر یک زبان
فصل هشتم: وزن شعر عامیانه‌ی فارسی
وزن شعر عامیانه‌ی فارسی در شعر رسمی معاصر
فصل نهم: منشأ وزن شعر فارسی
وزن شعر کردی
مبانی و اصول و قواعد وزن هجایی
فصل دهم: ضمائم
ضمیمه‌ی شماره 1: فرایندهای آوایی ناشی از تلاقی دو مصوت
ضمیمه‌ی شماره 2: جدول ازاحیف عروضی و طرز تهیه و تلخیص آن
جدول ازاحیف عروضی
ضمیمه‌ی شماره 3: فهرست بسامدی اوزان عروضی در مجموعه‌ی اشعار شاعر پارسی‌گو
ضمیمه‌ی شماره 4: تمرینات
شواهد و امثله جهت تمرین بیشتر
شواهد اوزان پرکاربرد
شواهد اوزان متوسط‌ْکاربرد
شواهد اوزان نادر
فهرست اهم منابع و مآخذ