معرفی و دانلود کتاب براهین جهان‌شناختی از دیدگاه ابن‌سینا و آکویناس

معرفی کتاب براهین جهان‌شناختی از دیدگاه ابن‌سینا و آکویناس

حمید زکی در کتاب براهین جهان‌شناختی از دیدگاه ابن‌سینا و آکویناس، مطالعه‌ای تطبیقی میان دیدگاه‌های ابن‌سینا فیلسوف ایرانی و توماس آکویناس، قدیس و اندیشمند مسیحی انجام می‌دهد و برهان‌های آن‌ها در حوزه جهان‌شناسی را با یکدیگر مقایسه می‌کند.

شناخت و اثبات خداوند سبحان مهم‌ترین و جذاب‌ترین مسائل فلسفه دین است. تحکیم اعتقاد به آفریدگار جهان؛ براهین خردپذیر و نقش اساسی در شکل‌گیری حیات طیبه فردی و اجتماعی دارد. حکیمان و فیلسوفان در گذر قرن‌ها، با الهام از وحی و شریعت پیامبران علیهم‌السلام نقش خود را در باروری اندیشه یکتاپرستی ایفا کرده‌اند. حکیمانی چون سقراط، افلاطون، ارسطو و دیگران اعم از مسلمان و مسیحی اندیشه وجود مبدأ نخستین را بسط و گسترش داده‌اند. در این راستا، ابن‌سینا هم‌چون خورشیدی در آسمان حکمت و فلسفه درخشیده و شعاع اندیشه او تا غرب نیز بسط یافته است. اندیشمندانی چون آلبرت و توماس با تأثیرپذیری از دستاوردهای فلسفی او توانستند نام و آوازه‌ای در تاریخ حکمت و فلسفه به دست آورند.

در قرن‌های اخیر، بشر شاهد بسط اندیشه‌ها و تأملات فلسفی در مقوله دین و اثبات‌پذیری خداوند بوده است در این میان گروهی هر چند اندک به بیراهه رفتند و راه «الحاد» و دین‌ ستیزی را پیمودند، ولی گروه بسیاری دست‌آوردهای بلند و تحسین برانگیزی برای بشر داشته‌اند.

در باب اثبات‌پذیری و اثبات‌ناپذیری وجود خداوند، مشرب‌های مختلفی به وجود آمده‌ است: گروهی مدعی اثبات‌ناپذیری خداوند شده و خرد آدمی را عاجز از شناخت او خوانده‌اند. عده‌ای هم در غرب مدعی نفی خدا شده، انسان را آفریده طبیعت خوانده‌اند. برخی نیز به اصالت انسان، به جای اصالت خدا، گرایش یافته‌اند. گروه بسیاری هم مدعی اثبات‌پذیری خداوند شده‌اند و در برابر منکران با اقامه براهین محکم و متین ایستاده‌اند.

حکیمان و اندیشه‌وران حوزه فلسفه دین، دلایل بسیاری برای اثبات خداوند بیان کرده‌اند که از جمله آن‌ها برهان‌ «جهان‌شناختی» است. «براهین جهان‌شناختی» تحت عناوینی چون برهان حرکت، برهان حدوث و برهان علت و معلول ریشه در آثار افلاطون، سقراط و ارسطو دارد، ولی برهان صدیقین یا برهان وجوب و امکان، از نوآوری‌های حکمت و فلسفه اسلامی است. فیلسوفان غربی، از راه شارحان نو افلاطونی، چون ابن‌سینا، با این‌گونه مفاهیم آشنا شدند که از جمله آن‌ها توماس آکویناس بوده است.

در بخشی از کتاب براهین جهان‌شناختی از دیدگاه ابن‌سینا و آکویناس می‌خوانید:

براهینی که از انواع «‌براهین جهان‌شناختی» است یا می‌توان آن‌ها را نوعی از آن به حساب آورد به قرار ذیل است:
الف) برهان صدیقین؛ که برای اثبات واجب‌الوجود از طریق احراز وجود، استدلال بشود؛ مثلا در اصل وجود تردیدی نیست، حال اگر این وجود، واجب‌الوجود باشد، مطلوب ثابت است و اگر ممکن‌الوجود باشد، نیز منتهی به اثبات واجب‌الوجود می‌شود.
ب) برهان امکان و وجوب؛ به این معنا که در جهان، موجودات ممکنی وجود دارند و سلسله ممکن‌الوجود‌ها باید منتهی به واجب‌الوجود بشود.
ج) برهان حدوث؛ به این صورت که جهان حادث است و هر حادث علتی دارد که آن را پدید آورده است.
د) برهان حرکت؛ به این بیان که شیء حرکت‌ داری وجود دارد و هر حرکتی باید محرکی داشته باشد.
ه) برهان علت و معلول؛ که شکل ساده آن چنین است: بسیاری از اشیاء در طبیعت معلولند و به دنبال علتی پدید می‌آیند، هر معلولی هم نیازمند علت است و از این‌ که سلسله بی‌پایان علل محال است، باید منتهی به علت نامعلول بشود و آن علتی که معلول نیست، خداوند است.
براهین امکان و وجوب، حرکت و علت و معلول، هم در فلسفه اسلامی و هم در فلسفه غرب معروف و مورد توجه است.
نام‌گذاری آن‌ها به «برهان جهان‌شناختی» نخستین‌ بار در فلسفه غرب ذکر شده است. اما برهان صدیقین که بیان و تقریر آن مخصوص فلاسفه اسلامی است، نیز از مصادیق «برهان جهان‌شناختی» به شمار می‌رود.
5. مدافعان و مخالفان براهین جهان‌شناختی.

فهرست مطالب کتاب

پیش‌گفتار
1: کلیات
2: براهین جهان‌شناختی از دیدگاه ابن‌سینا
3: براهین جهان‌شناختی از دیدگاه آکویناس
4: بررسی تطبیقی براهین جهان‌شناختی ابن‌سینا و آکویناس