معرفی و دانلود کتاب دفترهای زندان: دفتر چهارم

معرفی کتاب دفترهای زندان: دفتر چهارم

زندان فاشیستی با دیوارهای سردش هم نتوانست شعله‌ی اندیشه‌ی آنتونیو گرامشی را خاموش کند. کتاب دفترهای زندان: دفتر چهارم، ادامه‌ای است بر جدال بی‌پایان او با فلسفه‌های مدرن و فرهنگ توده‌پسند. در این جلد، نویسنده بیش از پیش نشان می‌دهد که مارکسیسم نه یک ابزار اقتصادی، بلکه افقی تازه برای فهم جهان و جامعه است. او با دقتی بی‌مانند، به نقد فیلسوفانی می‌پردازد که کوشیده‌اند ماتریالیسم تاریخی را به یک قانون تجربی ساده تقلیل دهند و از معنای انقلابی تهی سازند.

درباره‌ی کتاب دفترهای زندان: دفتر چهارم

آنتونیو گرامشی (Antonio Gramsci) با صراحت، بر ضرورت پاسداری از اصالت نظری مارکسیسم تأکید دارد؛ در حالی که هم‌زمان به وظیفه‌ی بزرگ آن در روشنگری توده‌ها می‌پردازد. او می‌داند که برای ارتباط با مردم، اندیشه‌ی سیاسی باید با زبانی ساده‌تر بیان شود؛ اما هشدار می‌دهد که این ساده‌سازی نباید به سطحی‌نگری و «اکونومیسم تاریخی» فرو کاسته گردد. جستار سیاسی دفترهای زندان: دفتر چهارم (Prison Notebooks)، تصویری روشن از کشاکش میان ژرفای فلسفی و نیازهای عامه ارائه می‌کند. آنتونیو گرامشی این تنش را با استعاره‌ای گویا توضیح می‌دهد: «رودخانه‌ای پرخروش که برای رسیدن به دشت‌های وسیع ناچار است از کانال‌های کم‌عمق عبور کند؛ مسیری که هرچند آب را به مردم می‌رساند، اما بخشی از عمق و قدرت خود را از دست می‌دهد.».

نقش روشنفکران در جامعه؛ خوانشی از اندیشه‌ی آنتونیو گرامشی

آنتونیو گرامشی در کتاب دفترهای زندان: دفتر چهارم، برای روشن ساختن اهمیت همراهی مردم، از مقایسه‌های تاریخی بهره می‌گیرد. او از جنبش رنسانس می‌گوید که هرگز به فرهنگ مردمی بدل نشد، در حالی که اصلاح دینی و انقلاب فرانسه توانستند فرهنگ عمومی را دگرگون کنند و پایه‌های دولت مدرن را بسازند. مارکسیسم نیز اگر بخواهد به نیرویی واقعی در جامعه بدل شود، باید از سطح اشرافیت روشنفکری فراتر رود و به فرهنگ مردمی دست یابد، بی‌آنکه به ساده‌سازی مکانیکی و بی‌مایه سقوط کند. نقش روشنفکران در این فرآیند بسیار برجسته است. آنان وظیفه دارند میان طبقه‌ی مسلط و توده‌ها پل بزنند و اجماعی اجتماعی بسازند که قدرت حاکم را مشروعیت ببخشد.

روشنفکران در نگاه آنتونیو گرامشی، نه صرفاً نظریه‌پردازان، بلکه سازمان‌دهندگان هژمونی‌اند؛ کسانی که فرهنگ و اندیشه را به خدمت می‌گیرند تا قدرت موجود را مشروع و طبیعی جلوه دهند. او در کتاب سیاسی دفترهای زندان: دفتر چهارم، روشنفکران را به دو دسته‌ی سنتی و ارگانیک تقسیم می‌کند. روشنفکران سنتی کسانی هستند که خود را مستقل از طبقات اجتماعی می‌پندارند، اما در عمل در خدمت نظم موجود قرار دارند. در مقابل، روشنفکران ارگانیک، مستقیماً از دل یک طبقه‌ی اجتماعی برمی‌خیزند و وظیفه دارند اندیشه و فرهنگ آن طبقه را سامان داده و به نیرویی تاریخی بدل کنند. این دسته از روشنفکران، به‌ویژه در طبقه‌ی کارگر، نقشی حیاتی در ایجاد بلوک تاریخی و کسب هژمونی دارند.

بله هژمونی در اندیشه‌ی آنتونیو گرامشی تنها یک مفهوم سیاسی نیست، بلکه چارچوبی جامع برای فهم چگونگی شکل‌گیری و تثبیت قدرت در جوامع مدرن است. او در کتاب دفترهای زندان: دفتر چهارم نشان می‌دهد که قدرت، صرفاً از طریق زور و اجبار دولتی به دست نمی‌آید؛ بلکه در لایه‌های عمیق‌تر جامعه یعنی در فرهنگ، آموزش، رسانه، دین و حتی عادات روزمره، بازتولید می‌شود. به همین دلیل، هژمونی به معنای توانایی یک طبقه‌ی اجتماعی برای کسب رضایت و رهبری فکری و اخلاقی جامعه است؛ فرایندی که از دل جامعه‌ی مدنی می‌گذرد و به دولت مشروعیت می‌بخشد.

کتاب دفترهای زندان: دفتر چهارم را می‌توانید با ترجمه‌ی روان علی اکبر معصوم‌بیگی بخوانید که توسط نشر چرخ چاپ و منتشر شده است.

نکوداشت‌های کتاب دفترهای زندان: دفتر چهارم

• جالب است؛ علت اصلی علاقه‌ی من به این نوع کتاب‌ها در زمینه‌ی فلسفه‌ی سیاسی، این است که توضیح می‌دهند چگونه می‌توان در سخت‌ترین شرایط، دستاوردهای بزرگی داشت. بیشتر مردم باور دارند که همه چیز باید بی‌دردسر و روان پیش برود تا کاری انجام شود. اما آنتونیو گرامشی، به نظر من، در امتداد خطی از انسان‌ها قرار دارد (پولس رسول، جورج جکسون، کارل مارکس و بسیاری دیگر) که توانستند بر انواع سختی‌ها غلبه کنند و همچنان به هدف و رسالت خود ادامه دهند. (کاربر گودریدز)
• با خواندن دفترهای زندان: دفتر چهارم درمی‌یابیم که آنتونیو گرامشی چگونه در زندان می‌اندیشید و مطالعه می‌کرد. این متن پایه‌های نظریه‌ی «هژمونی» را بنا می‌گذارد و نمونه‌هایی از «جنگ موضعی» و «جنگ حرکتی» ارائه می‌دهد. قطعاً ارزش خواندن دارد، حتی اگر مارکسیست نباشید. (کاربر گودریدز)

کتاب دفترهای زندان: دفتر چهارم برای شما مناسب است اگر

• به فلسفه‌ی مدرن و نقد مارکسیسم علاقه دارید.
• مطالعه‌ی جستارها و کتاب‌های حوزه‌ی فلسفه‌ی سیاسی را در برنامه‌ی خود گنجانده‌اید.
• مخاطب اندیشه‌های آنتونیو گرامشی هستید و به دنبال درک عمیق‌تری از هژمونی و نقش فرهنگ در سیاست هستید.
• پژوهشگر یا دانشجوی علوم انسانی هستید و به فهم رابطه‌ی بین قدرت، فرهنگ و جامعه علاقه دارید.

در بخشی از کتاب دفترهای زندان: دفتر چهارم می‌خوانیم

مهم‌ترین مسئله‌ی مربوط به علم مسئله‌ی هستی عینی واقعیت است. در خصوص عقل سلیم، حتی این مسئله وجود ندارد. اما چه‌ چیز است که به عقل سلیم چنین ایقانی می‌بخشد؟ این چیز از بیخ‌وبنیاد دین است (به‌ویژه دین‌های مغرب‌زمین، خاصه مسیحیت): بنابراین، {دین} ایدئولوژی است، یعنی گسترده‌ترین و ژرف‌ترین و ریشه‌ای‌ترین ایدئولوژی. معتقدم خطاست که بخواهیم علم به معنای دقیق کلمه عینیت امر واقع را اثبات کند؛ یعنی برداشتی از جهان، یک فلسفه و نه داده‌ای علمی را. علم در راستای این خطوط چه‌ چیزی می‌تواند فراهم آورد؟ علم از میان دریافت‌های حسی، از میان اساسی‌ترین عناصر دانش {= شناخت} دست به گزینش می‌زند، برخی احساس‌ها را گذرا، وهمی و فریب‌آمیز می‌شمرد، زیرا این احساس‌ها صرفاً وابسته به اوضاع‌واحوال یگانه‌ی خاصی هستند، و دیگر احساس‌ها را پایدار، دائمی و فراگذرنده از شرایط یگانه‌ی خاص در شمار می‌آورد. کار علمی دو وجه دارد: یک وجه به نیرویی خستگی‌ناپذیر روش دانش را تصحیح می‌کند، و به تصحیح یا تقویت اندام‌های حسی می‌پردازد؛ وجه دیگر این روش و این اندام‌های بیش‌ازپیش پالوده را به این منظور به کار می‌بندد تا آن‌چه را از بنیاد در احساس‌ها حضور دارد در تقابل با آن‌چه اختیاری و گذران است به اثبات برساند. بدین‌گونه، یک وجه آن‌چه را وجه مشترک همه‌ی انسان‌هاست، آن‌چه همه‌ی انسان‌ها می‌توانند به همان نحوه ببینند و احساس کنند، به ‌شرطی که از شرایط علمی راستی‌آزمایی واحدی پیروی کنند، اثبات می‌کند. تا جایی که این عینیت به اثبات برسد، موردتصدیق است. آن‌چه تصدیق می‌شود هستی فی‌نفسه است، هستی پایدار است، هستی‌ای مشترک میان همه‌ی انسان‌هاست، هستی‌ای که مستقل از همه‌ی دیدگاه‌های صرفاً خاص است. اما این نیز برداشتی از جهان است؛ ایدئولوژی است.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه ی مترجم
پیش گفتار
دفتر چهارم (1932 1930)
بند 10 دوزخ (1)
توصیف دست نوشته
یادداشت‌ها
نمایه