معرفی و دانلود کتاب سخنی در نافرمانی

معرفی کتاب سخنی در نافرمانی

کتاب سخنی در نافرمانی مجموعه‌ای کوتاه از نوشته‌های تأمل‌برانگیز اریک فروم است که در آن به رابطه‌ی فرد با قدرت، آزادی و اهمیت گفتن «نه» به اقتدار می‌پردازد. او به عنوان یکی از فیلسوفان اجتماعی و روان‌شناسان بزرگ قرن بیستم، نشان می‌دهد که نافرمانی فقط مخالفتِ کورکورانه نیست، بلکه امری ضروری برای بقای انسانیت و حفظ استقلال و هویت فردی است.

درباره‌ی کتاب سخنی در نافرمانی

«نافرمانی» یکی از مفاهیم کلیدی در فلسفه‌ی اخلاق و سیاست است که در اندیشه‌ی اریک فروم (Erich Fromm) جایگاه ویژه‌ای دارد. او در آثار خود نشان می‌دهد که نافرمانی تنها یک واکنش سیاسی یا اجتماعی نیست، بلکه امری فلسفی، اخلاقی و وجودی است که به انسان امکان می‌دهد هویت و آزادی خود را حفظ کند. اریک فروم معتقد است اطاعت صرف و بی‌چون‌وچرا از دستورات قدرت‌ها، چه در نظام‌هایی دیکتاتوری و چه در نظام‌های دموکراتیک با فشارهای نامرئی، موجب از دست رفتن خودِ فرد می‌شود. وی «وجدان اقتدارگرا» و «وجدان بشردوستانه» را از هم متمایز می‌کند و معتقد است وجدان اقتدارگرا فرد را به پیروی کور از قدرت وا می‌دارد؛ درحالی‌که وجدان بشردوستانه آن صدای درونی است که به تشخیص درست و نادرست کمک می‌کند و به فرد اجازه می‌دهد در مواجهه با اقتدار «نه» بگوید. آنچه اریک فروم در کتاب سخنی در نافرمانی (On Disobedience) مطرح می‌کند، پرخاشگری یا شورش صرف نیست، بلکه شرط ضروری آزادی انسانی و خودآگاهی است.

از انسان سازمانی تا انسان درحال رشد: ضرورت نافرمانی

اریک فروم در کتاب سخنی در نافرمانی توضیح می‌دهد که چگونه نظام‌های اقتدارگرا در قرن بیستم «انسان سازمانی» ساخته‌اند؛ کسانی که بدون توانایی مخالفت و تفکر مستقل دستورات را اجرا می‌کنند. سپس نشان می‌دهد که مصرف‌گرایی گسترده، تبلیغات، رسانه‌ها و فشارهای فرهنگی می‌توانند افراد را به پیروی بی‌چون‌وچرای هنجارها و اقتدار سوق دهند، حتی بدون آنکه به شکلی آشکار اجباری در کار باشد.

اریک فروم معتقد است فرد باید توانایی نه گفتن به قدرتمندان را داشته باشد. این نه فقط برای مخالفت نیست؛ بلکه تلاشی است برای ابراز حقیقت و وجدان خویشتن. این توانایی برای بیداری فرد، حفظ هویت انسانی و جلوگیری از تبدیل شدن انسان به ابزاری در دست اقتدار کاملاً ضرورت دارد. او میان اطاعت از خود و اطاعت از غیر نیز تفاوت قائل می‌شود و اطاعت را زمانی معنادار می‌داند که از وجدان و اختیار خود فرد باشد، نه از سر ترس یا اجبار قدرت خارجی یا داخلی‌شده.

آزادی و نافرمانی؛ دو روی یک سکه

اریک فروم که یکی بزرگ‌ترین متفکران قرن بیستم در عرصه‌ی فلسفه‌ی اجتماعی و روان‌شناسی است، در آثار خود بر مفاهیمی چون آزادی، مقاومت در برابر اقتدارگرایی و پاسداشت هویت فردی تأکید می‌کند. او در کتاب‌هایی چون گریز از آزادی بیشتر به بررسی علل و ساختارهایی می‌پردازد که انسان را به اطاعت یا تسلیم سوق می‌دهند؛ اما در کتاب سخنی در نافرمانی، بر اهمیت نافرمانی آگاهانه تأکید ویژه دارد و عمل نه گفتن و حفظ استقلال فردی را در مواجهه با اقتدار لازم و ضروری می‌داند. به عبارت دیگر، این اثر نگاهی عملی‌تر به کاربرد نافرمانی در زندگی روزمره، سیاست و فرهنگ می‌اندازد و آزادی و نافرمانی را دو روی یک سکه می‌داند.

کتاب سخنی در نافرمانی چکیده‌ی مهمی است از آموزه‌های اخلاقی-سیاسی اریک فروم. او در این کتاب، اطاعت بدون تفکر و نافرمانی کورکورانه از اقتدار را، توأمان، تهدیدی بر آزادی و انسانیت فرد می‌داند و نشان می‌دهد که نافرمانی تنها یک انتخاب فردی نیست؛ بلکه نیازی وجودی است برای جوامع انسانی تا در آن قدرت فقط از بالا تحمیل نشود؛ بلکه از جانب وجدان و اختیار انسانی نیز پاسخی داشته باشد. انتشارات مروارید کتاب سخنی در نافرمانی را با ترجمه‌ی محمدرضا مکوندی منتشر کرده است تا مخاطبان را نسبت به نافرمانی آگاهانه و مسئولانه هشیار کند و آن را به عنوان ابزاری برای حفظ آزادی فردی و هویت انسانی معرفی کند.

کتاب سخنی در نافرمانی برای شما مناسب است اگر

• به دنبال فهم عمیق‌تر رابطه فرد و اقتدار هستید.
• به مباحث فلسفه اخلاق و روانشناسی اجتماعی علاقه‌مندید.
• می‌خواهید یاد بگیرید چگونه در برابر فشارهای اجتماعی، فرهنگی یا سیاسی مقاومت کرده و استقلال فکری خود را بازیابید.

در بخشی از کتاب سخنی در نافرمانی می‌خوانیم

بدون گزافه‌گویی می‌توان گفت که هرگز شناخت از اندیشه‌های بزرگ نژاد بشر در سراسر دنیا به گستردگی امروز نبود، و هرگز این اندیشه‌ها کم‌اثرتر از امروز نبودند. عقاید افلاطون و ارسطو، مسیح، اسپینوزا و کانت، در میان میلیون‌ها دانش‌آموخته‌ی اروپا و آمریکا شناخته شده‌اند. این اندیشه‌ها در هزاران مؤسسه و نهاد آموزش عالی تدریس می‌شوند، برخی از این اندیشه‌ها همه‌جا، در کلیساهای همه‌ی فرقه‌های مذهبی، موعظه می‌شوند. و همه‌ی این‌ها در دنیایی [رخ می‌دهد] که از اصول خودخواهی نامحدود پیروی می‌کند، دنیایی که ناسیونالیسم افراطی را به‌وجود می‌آورد، و آماده‌ی یک کشتار دسته‌جمعی دیوانه‌وار می‌شود. چگونه می‌توان این تناقض را تشریح کرد.

اندیشه‌ها تا هنگامی که فقط به‌عنوان اندیشه و تفکر تدریس می‌شوند انسان را عمیقاً تحت تأثیر قرار نمی‌دهند. اندیشه‌ها همیشه، وقتی به این طریق ارائه می‌شوند، فقط اندیشه‌های دیگر را تغییر می‌دهند؛ اندیشه‌های تازه جای اندیشه‌های کهنه و قدیمی را می‌گیرند. کلمات جدید جای کلمات قدیمی را می‌گیرند. آنچه که اتفاق افتاده است فقط تغییری در مفاهیم و کلمات است. چرا باید نحوه‌ی ارائه‌ی اندیشه‌ها تأثیر متفاوت داشته باشد. بسیار دشوار است که انسان تحت تأثیر نظرات جدید قرار گیرد و حقیقت را دریابد. برای چنین کاری، او نیاز دارد که بر محافظه‌کاری‌های ریشه‌دار ناخودآگاه، ترس از اشتباه کردن، طرد شدن از گروه خود غلبه کند. تنها آشنا شدن با اندیشه‌های دیگر کافی نیست، حتی اگر این اندیشه‌ها در حقیقت درست و قانع‌کننده باشند. اما اندیشه‌ها اگر به‌وسیله‌ی کسی که آن‌ها را تدریس می‌کند، در زندگی به‌کار گرفته شوند؛ اگر این اندیشه‌ها در کسی که آن‌ها را تبلیغ و تدریس می‌کند متجلی شوند، اگر به عینیت درآیند، آن‌گاه بر دیگران تأثیر خواهند داشت. اگر کسی که فروتنی را شرح می‌دهد، خود افتاده و فروتن باشد، آن‌گاه مخاطبان او مفهوم فروتنی را درمی‌یابند. آن‌ها نه‌تنها خواهند فهمید بلکه باور خواهند کرد او درباره‌ی یک واقعیت حرف می‌زند، و حرف‌های بیهوده نمی‌زند. آن‌ها همان‌طور همه‌ی اندیشه‌هایی را که یک شخص، یک فیلسوف، و یا یک مُبلّغ مذهبی بیان می‌کند درست می‌پندارند.

فهرست مطالب کتاب

پیش‌گفتار
نافرمانی به‌عنوان یک مسئله‌ی اخلاقی و روانشناختی
پیشگامان و کشیشان
بگذار انسان حاکم شود
سوسیالیسم انسان‌گرای