معرفی و دانلود کتاب شاه عباس: پادشاه سنگدلی که به افسانه بدل شد

معرفی کتاب شاه عباس: پادشاه سنگدلی که به افسانه بدل شد

کلیساهای شرق گرجستان به فرمان شاه عباس به مسجد تبدیل شدند. پانزده هزار نفر را از قفقاز به مازندران تبعید کرد و شصت هزار نفر را به قتل رساند. کتاب شاه عباس نوشته‌ی دیوید بلو تاریخ سلسله‌ی صفوی در دوره‌ی زمامداری شاه عباس را شرح می‌دهد. این کتاب با نگاهی بی‌طرف کوشیده است تا تمام ابعاد مثبت و منفی شخصیتی، سیاسی و نظامی این امپراتور صفوی را به ما نشان دهد.

درباره‌ی کتاب شاه عباس

مهدعلیا، مادر شاه عباس، به قتل رسیده است. قزلباش‌ها او را خفه کرده‌اند. پس از مرگ شاه تهماسب، تنها کسی که توانست کشور را اداره کند، این زن بود. دوران زمامداری تهماسب دوم که به کمک خواهرش، پری خانم، به سلطنت رسیده بود، پرآشوب بود و اگر مهدعلیا زمام امور را به دست نمی‌گرفت، شیرازه‌ی کشور از هم گسسته می‌شد. سلسله‌ی صفوی در وضعیتی قرار گرفته است که هر آن ممکن است سلسله‌ی صفوی نابود و ایران تجزیه شود. از سمت غرب کشور صوفیان و مدعیان «امامت» سر برآورده‌اند و خود را شاه تهماسب جدید معرفی می‌کنند. در طرف خراسان میان امیران قزلباش جنگ درگرفته و قدرت مرکزی عملاً از بین رفته است.

پادشاهان بی‌قدرت چون محمد خدابنده باعث شده‌اند تا آشوبگران از لحاظ سیاسی و نظامی قدرتمند و دشمنان خارجی برای تصاحب کشور آماده شوند. در این هنگام فقط مرگ پادشاه نالایق و جایگزینی او با ولیعهدی با سیاست و کیاست است که می‌تواند کشور را از خطر نابودی مطلق نجات دهد. خوشبختانه در همان زمان، دست تقدیر با ایران و حکومت صفویه همراه شد و محمد خدابنده را به دیار باقی فرستاد. پس از این حاکم ناتوان و بی‌تدبیر، عباس میرزا، با کمک مرشدقلی‌خان استاجلو به پادشاهی رسید و یکی از باشکوه‌ترین فصل‌های تاریخ ایران را آغاز کرد. کتاب شاه عباس (Shah Abbas: The Ruthless King Who Became an Iranian Legend) نوشته‌ی دیوید بلو (David Blow) ما را با چگونگی به حکومت رسیدن و نحوه‌ی حکومت‌داری این شاه قدرتمند آشنا می‌کند.

امپراتوری که همه‌چیز را زیر و رو کرد

عباس میرزا به سلطنت رسید. وضعیت کشور ویران‌تر از آن است که بتواند جنگ با عثمانی‌ها را ادامه دهد. او چاره‌ای ندارد جز اینکه به صلح با عثمانی تن دهد و ناچاراً بخش‌هایی از آذربایجان و قفقاز را تسلیم کند. او برای سامان‌دادن به وضعیت داخلی کشور باید حکومت خود را از هرگونه حمله‌ی خارجی در امان نگه دارد. عباس میرزا که اکنون به شاه عباس تبدیل شده، باید مطمئن شود تمام بخش‌های کشور تحت تسلط حکومت مرکزی عمل می‌کنند و در خدمت فلان صدراعظم و قزلباش‌ها نیستند؛ به همین منظور نیروهای گرجی، ازبک و... را به خدمت می‌گیرد و مناصب مهم اداری و نظامی را به ایشان می‌سپارد تا نفوذ قزلباش‌ها را به‌مرور از بین ببرد. او مناطق خودمختار شده را به روش قهرآمیز و با سرکوب تحت فرمان دولت مرکزی در می‌آورد و حضور شاهزادگان در حرمسرا را نیز ممنوع اعلام می‌کند. دیوید بلو برای خوانندگان خود شرح می‌دهد که شاه عباس چگونه امنیت را به مسیرها و جاده‌های بین استانی باز می‌گرداند و با ضرب سکه به‌نام خود، امپراتوری صفویه را از خطر تجزیه و هرج‌ومرج نجات می‌دهد. کتاب شاه عباس بر ما نمایان می‌کند که مخالفان حکومت صفوی همچون خان احمد گیلانی چگونه سرکوب شدند و کشتار افرادی چون شاهوردی خان، چطور به افزایش نفوذ حکومت مرکزی در استان لرستان منجر شد.

تثبیت قدرت به قیمت کشتار

نمی‌توانیم او را قضاوت کنیم. شاید اگر هر حاکم دیگری نیز در موقعیت او بود و بقای سلطنت و تمامیت کشورش را در خطر می‌دید، هر فرد مشکوکی را از دم تیغ می‌گذراند و برای تمام افرادی که به آن‌ها سوءظن داشت، حکم اعدام صادر می‌کرد. شاه عباس نیز پس از مدت‌ها نبرد و جنگ با عثمانی‌ها، پرتغالی‌ها، آشوبگران داخلی و سرکوب استقلال‌طلبان، دیگر نمی‌توانست حدس بزند چه کسی برای حکومتش خطر محسوب می‌شود و چه فردی نه. کتاب تاریخی شاه عباس روند تغییر و تحول شخصیت و خط‌مشی این امپراتور را به ما نشان می‌دهد. دیوید بلو کشتار شاهزادگان و برخی از نظامیان به دست این پادشاه صفوی را از عوامل و دلایلی می‌داند که موجب شدند سلسله‌ی صفوی پس از مرگ شاه عباس، به سمت ضعف و زوال قدم بردارد و شکوه و عظمت خود را از دست بدهد.

کتاب شاه عباس با ترجمه‌ی شهبانو صارمی در انتشارات ققنوس منتشر شده است.

نکوداشت‌های کتاب شاه عباس

• زندگی‌نامه‌ای که دیوید بلو آن را نگاشته، پر جنب‌وجوش و گیراست. این اثر خوانندگان علاقه‌مند به تاریخ صفوی را به خود جذب و میان روایت‌های شخصی و تاریخی تعادل برقرار می‌کند. (رودى متی)
• زندگی‌نامه‌ی شاه عباس صفوی هم مهم است و هم جذاب. این اثر خلأ بسیار بزرگی را پر می‌کند و از یک زندگی‌نامه‌ی معمولی فراتر می‌رود تا به پژوهشی تازه تبدیل شود. (جین گارت‌ویت)

کتاب شاه عباس برای شما مناسب اگر

• به خواندن زندگی‌نامه‌ی تحقیقی و مطلع شدن از شیوه‌ی حکومت شاه عباس صفوی علاقه‌مندید و در پی کسب اطلاعات دقیق و درست از این پادشاه بی‌رقیب هستید.
• از خواندن تاریخ ایران و وقایع عصر صفوی لذت می‌برید.
• می‌خواهید روند دگردیسی یک حاکم با تدبیر و درایت به دیکتاتوری قاتل را نظاره کنید.

در بخشی از کتاب شاه عباس: پادشاه سنگدلی که به افسانه بدل شد می‌خوانیم

پرى خان خانم مطمئن بود مى‌توان خدابنده ضعیف‌النفس را آلت دست قرار دهد و دوباره قدرت را به چنگ آورد. اما او خیرالنساء بیگم، همسر محمد خدابنده و مادر عباس را به حساب نیاورده بود که حال به عنوان «مهد علیا»، لقبى که غالبا به بانوان خاندان سلطنتى اعطاء مى‌گشت، شناخته مى‌شد. این زنِ بااراده براى جبران نقایص همسرش بسیار آماده بود و به محض آشکار شدن این امر، از تعداد حامیان پرى خان خانم اندک‌اندک کاسته شد. یکى از اولین کسانى که خدمت به او را رها کرد میرزا سلمان بود که از هر طرف باد مى‌آمد بادش مى‌داد. او به مهد علیا و سلطان محمد شاه در شیراز ملحق شد (محمد خدابنده حال به این اسم نامیده مى‌شد) و به آن‌ها هشدار داد تا وقتى پرى خان خانم زنده است فرمانروایى آن‌ها چندان به درازا نخواهد کشید. امراى قزلباش نیز بدون توجه به فرامین خشم‌آلود پرى خان خانم مبنى بر ماندن در قزوین شروع به ترک شهر کردند.

آن‌ها دسته‌دسته عازم ملاقات با شاه جدید و مهد علیا شدند که در حال پیش آمدن به سوى پایتخت بودند و روز یازدهم فوریه 1578 وارد شهر شدند. مهد علیا براى عزل رقیبش وقت را تلف نکرد، او را از حرم سلطنتى ربودند و خفه کردند. یک امیر قزلباش، که در صحنه واقعه حاضر بود، بعدها به یاد مى‌آورد که سر شاهزاده خانم بر سر دروازه‌هاى قزوین به نمایش گذاشته شد، «خون‌آلود و ژولیده، بر سر یک نیزه، به این ترتیب در معرض دید عموم قرار گرفت، منظره‌اى بود بسیار غم‌انگیز و هولناک.» (12) پسر نوزاد شاه اسماعیل دوم نیز به قتل رسید.

فهرست مطالب کتاب

پیشگفتار
مقدمه
1: میراث شاه عباس: زایش دولتى شیعه
2: کودکى پرآشوب و مصادره قدرت
3: شاه عباس زمام امور را در دست مى‌گیرد
4: بازپس‌گیرى خراسان از ازبک‌ها
5: ماجراجویان انگلیسى در خدمت شاه عباس
6: حملات مداوم: خراسان، خلیج فارس و چالش با عثمانى
7: شاه عباس عثمانى‌ها را بیرون مى‌راند
8: در پى همپیمانان اروپایى
9: پیشروى به سوى خلیج فارس، تبعید جمعى و قتل فرزند
10: پیروزى انگلو ایرانى: تسخیر هرمز
11: پیروزى‌هاى نهایى: تصرف قندهار و بغداد
12: کشمکش ایلچیان
13: سفیر انگلیس و مرگ شاه عباس
14: شاه عباس، انسان و پادشاه
15: دربار شاه عباس
16: پیوند میان دولت و دین
17: اصفهان، نصف جهان
18: پادشاه تاجر
19: شاه عباس و هنر
20: پادشاهان بعدى صفویه
نتیجه
یادداشت‌ها
نمایه