معرفی و دانلود کتاب خردمند خرابکار: تاریخ مختصر خرابکاری‌های بشر

معرفی کتاب خردمند خرابکار: تاریخ مختصر خرابکاری‌های بشر

کدام موجود عاقلی تصمیم می‌گیرد با استفاده از دام انفجاری در یک نرم‌تن، فیدل کاسترو را حین غواصی ترور کند؟ این ایده که بیشتر به سناریوی کمدی می‌ماند، نقشه‌ی شکست‌خورده‌ی سیا در سال 1961 بود. کتاب خردمند خرابکار، اثری است که هنگام خواندن آن ممکن است به دلیل هم‌نوع بودن با موجودات کاملاً فاقد عقل که خود را باهوش می‌دانند، از خودتان خجالت بکشید. تام فیلیپس در کتاب تاریخی خود، اشتباهات بشر را از هزاران سال پیش تا قرن 21 با بیانی طنز بازگو می‌کند و می‌کوشد ما را از تکرار این خطاها برحذر دارد.

درباره‌ی کتاب خردمند خرابکار

ما انسان‌ها آن‌قدر که تصور می‌کنیم موجودات باهوشی نیستیم. تاریخ بشر مملو از اشتباهات فاحش و مهلک بشر است که اگر گونه‌ای از جانوران آن را انجام می‌داد، قطعاً منقرض شده بود. ما انسان‌ها به‌طور کلی بیشتر از باهوش، خوش‌شانس هستیم و پس از اشتباهات بی‌شمار با یک «انسان جایزالخطاست» خود را قانع می‌کنیم. البته نه ما و نه کتاب خردمند خرابکار (Humans: A Brief History of How We F*cked It All Up) قصد نداریم تا نه‌چندان باهوش بودن بشریت را به رویش بیاوریم و اعتمادبه‌نفس او را بُکشیم، بلکه می‌خواهیم مستقیماً به خطاهای ناتمامش اشاره کنیم؛ خطاهایی که مشخص نیست بشر چه زمان از تکرار آن‌ها خسته می‌شود. تام فیلیپس (Tom Phillips) کوشیده تا با بی‌رحمی تک‌تک اشتباهات هم‌نوعانمان از 13 هزار سال پیش تاکنون را همچون چماقی از جنس فولاد آب‌دیده بر سرمان بکوبد، بلکه به دور باطل ادامه ندهیم و آنچه پیشینیان بر انجامشان اصرار داشتند،‌تکرار نکنیم.

پدرم روضه‌ی رضوان به دو گندم بفروخت

واقعاً خوردن یک وعده غذا به دو روز کشیک دادن و به جان خریدن انواع خطرات نمی‌ارزد. اجداد ما هم باوجوداینکه چندان باهوش نبودند، آن‌قدر عقلشان می‌رسید که بتوانند به‌جای ماه‌ها تعقیب پلنگ و خرس و شکار آن حیوانات بخت‌برگشته، در غار خود بنشینند و به رویش ناگزیر جوانه‌های گندم و بذر گیاهان نگاه کنند. از همین زمان بود که ترجیح دادند رژیم صرفاً گوشت‌خواری (The Lion Diet) را کنار بگذارند و گندم و کربوهیدرات را جایگزین گوشت کنند. البته تام فیلیپس از کشاورزی که بزرگ‌ترین دستاورد و اکتشاف بشر بود هم ایراد می‌گیرد که اگر منصفانه به حرفش گوش دهیم، می‌بینیم واقعاً درست می‌گوید.

کتاب خردمند خرابکار، کشاورزی را سرآغاز جنگ‌ها می‌داند؛ زیرا بشر برای کاشت و برداشت به زمین نیاز دارد. زمینِ بیشتر، زندگیِ بهتر؛ در نتیجه باید غار و خانه و زندگی مردم را تصاحب کند تا غذای بیشتر را برای خودش به وجود آورد، اما به دلیل اینکه باقی آدم‌ها هم دست روی دست نمی‌گذارند تا زمین‌شان را مصادره کنیم، جنگ‌ها آغاز و هر طرفی که قوی‌تر باشد، برنده می‌شود. در جهان امروز «زمین» را به «نفت» تبدیل کنید تا منطق جنگ و کودتاهای صد سال اخیر خاورمیانه برایتان روشن شود.

نجات دهنده قطعاً در آینه نیست

برخلاف فیلم‌های غیرارزشمند و تجاری هالیوود که بزرگ‌ترین مشکل بشر را آدم فضایی‌ها و اجنه و هوش مصنوعی معرفی می‌کنند، تنها مشکل بشر «خودش» است؛ نه فقط در آن زمان‌هایی که هیتلر ظهور می‌کند و با برنامه‌ریزی دقیق به کشتن میلیون‌ها نفر همت می‌گمارد، نه؛ انسان حتی زمانی که می‌خواهد کار مفیدی انجام دهد هم معمولاً افتضاح به بار می‌آورد؛ مثلاً در سال 1859، یک آدم پول‌دار استعمارگر به نام توماس آستین از انگلستان، به مستعمره‌ی استرالیا آمد. او دوست داشت مثل اشراف‌زاده‌ها حیوانات تزئینی و خاص را در خانه‌ی خود داشته باشد؛ به همین دلیل ده‌ها قرقاول، کبک، کانگورو و چند خرگوش را با کشتی به استرالیا آورد. این کار او که ما را به یاد نوح نبی می‌اندازد، یک افتضاح به بار آورد. خرگوش‌ها با زاد و ولد بیش از حد، جمعیت خود را از تعداد آدم‌ها بیشتر کرده و در سال 1920، به 10 میلیارد رساندند! تأکید می‌کنیم «10 میلیارد خرگوش»!! اگر خرگوش‌ها کمی باهوش‌تر بودند، قطعاً می‌توانستند حکومت استرالیا و حتی سلطنت انگلستان را سرنگون کنند، اما نکردند و بشر که کلاً بلد نیست مشکلاتش را مثل انسان حل و فصل کند، با سلاح بیولوژیک به جنگ خرگوش‌ها رفت. انسان با این کار موجب پدیدآمدن انواع بیماری‌های ویروسی شد که مگس‌ها این ویروس را از فردی به فرد دیگری منتقل می‌کردند. کتاب تاریخی خردمند خرابکار ما را با سایر افتضاحاتی که بشر با دست‌کاری در اقلیم و محیط‌زیست، موجب پدیدار شدن آن‌ها شده است نیز مواجه می‌کند.

تام فیلیپس از انتقال ماهی غول‌پیکر «لوتی نیل» به دریاچه‌ی ویکتوریای بریتانیا که یک خرابکاری به‌تمام‌معنا بود نیز سخن می‌گوید که توصیه می‌کنیم شرح این کار نابخردانه را در کتاب خردمند خرابکار بخوانید.

مسیر «شکست امپراتوری‌ها» از مسکو می‌گذرد

می‌دانیم خیلی عجیب است، اما روسیه در جنگ‌ها نمی‌بازد (به جز زمان مغول). دو امپراتوری ناپلئون و هیتلر دقیقاً زمانی که تصور می‌کردند دیگر اروپا مال آن‌هاست و می‌توانند کارهای اداری تسخیر مریخ را آغاز کنند، به روسیه حمله کردند و به یک خاطره‌ی تاریخی تبدیل شدند. از این عجیب‌تر، آن زمان‌هایی است که روسیه احساس می‌کند در حال شکست خوردن است؛ این اتفاق یک‌بار در سال 1905 رخ داد که روسیه از ژاپن شکست خورد و نتیجه‌اش انقلابی نصفه و نیمه، استعفای تزار و قدرت گرفتن احزاب مخالفش بود. بار دیگر در 1917، چیزی نمانده بود که روسیه از آلمان شکست بخورد و واکنش مردم روسیه در این موقعیت، انقلابی تمام‌عیار و اعلام پایان جنگ بود.

البته کتاب خردمند خرابکار بیشتر از اینکه قصد داشته باشد از شکست نخوردن روسیه سخن بگوید، قصد دارد به حماقت هیتلر و ناپلئون اشاره کند. تام فیلیپس می‌تواند تا حدی از گناه ناپلئون بگذرد، زیرا او در این زمینه آینه‌ی عبرتی نداشت و نمی‌دانست «زمستان روسیه» دقیقاً یعنی چه؛ اما هیتلر که ناپلئون بناپارت همچون درس عبرت پیش چشمانش بود چرا به شوروی حمله و خود را به شکستی مفتضحانه محکوم کرد؟ این‌طور که تاریخ نشان می‌دهد، کلاً درس گرفتن از اشتباهات پیشینیان برای ارتش فرانسه و به‌خصوص ارتش آلمان نازی چیزی جز یک شوخی نبوده. این دو بزرگوار اگر یک بار دقیق و درست به نقشه‌ی جغرافیا نگاه می‌کردند و وسعت روسیه و نزدیکی آن به قطب شمال را می‌دیدند، قطعاً ترجیح می‌دادند به همان مریخ هجوم ببرند، اما آدولف هیتلر که دیگر تصور می‌کرد موجودی شکست‌ناپذیر و ابرقهرمان است، به شوروی حمله و به پایان سلام کرد. او به این نکته نیندیشید که اگر ارتش سرخ کلاً از بین برود و استالین بر فرض محال، مسکو را برای آلمانی‌ها آب و جارو کند، باز هم زمستان‌های غیرقابل توصیف روسیه ارتش نازی را به یک تکه یخ تبدیل می‌کند. واقعاً اشتباه هیتلر در حمله به روسیه آن‌قدر مضحک است که می‌توان هر روز آن را به مردم آلمان یادآوری کرد.

کتاب خردمند خرابکار با ترجمه‌ی سارا حسینی‌معینی در انتشارات کتاب کوله‌پشتی منتشر شده است.

جوایز و افتخارات خردمند خرابکار

• از پرفروش‌ترین کتاب‌های بین‌المللی که به سی زبان ترجمه شده
• از آثار پرفروش Waterstones
• از پرفروش‌ترین‌های Hatchards

نکوداشت‌های کتاب خردمند خرابکار

• تام فیلیپس به ما نشان می‌دهد که زنده ماندنمان بر روی زمین چیزی جز خوش‌شانسی محض نیست. ما برای حفظ بقای نوع بشر کار چندانی نمی‌کنیم جز نوشتن همین کتاب‌های هشداردهنده و دلنشین. اگر نمی‌خواهید در زندانی فضایی مملو از زباله‌های ساخت دست بشر که به دور زمین می‌چرخند گرفتار شوید، کتاب خردمند خرابکار را بخوانید. (سارا نایت)
• کتاب خردمند خرابکار با لذتی شرور و شوخ‌طبع، حماقت‌های بشر در دوران مختلف را روایت می‌کند؛ این اثر خنده‌دار و جذاب است. (بیزنس استاندارد)
• اگر از خود می‌پرسید که بشر چگونه تا این حد همه‌چیز را به اشتباه انجام داده و تصمیماتش نادرست از آب درآمده‌اند، کتاب خردمند خرابکار، پاسخی خنده‌دار است به این پرسش شما. (مارک واتسون)

کتاب خردمند خرابکار برای شما مناسب است اگر

• دوست دارید از هم‌نوع بودن با موجوداتی که اشتباهاتی غیرقابل جبران انجام می‌دهند و آبروی بشریت را به یغما می‌برند، آگاه شوید.
• به کتاب‌هایی که با زبان طنز تاریخ را روایت می‌کنند علاقه دارید.
• مایل هستید خواننده‌‌ی خطاهای بشر باشید و از خواندن این اشتباهات مهلک تعجب کنید!

در بخشی از کتاب خردمند خرابکار: تاریخ مختصر خرابکاری‌های بشر می‌خوانیم

«عصر اکتشاف» به‌وضوح پُر است از اثر دانینگ‌–‌کروگر. سلسله‌ای به‌ظاهر بی‌پایان از مردانی به‌شدت بی‌صلاحیت، بی‌تجربه و گاهی دیوانه که مسئول رهبری یا ادارۀ مستعمرات می‌شدند به این دلیل که کمی بیشتر از این حرف‌ها اعتمادبه‌نفس داشتند و آدم مناسبی به نظر می‌رسیدند.

برای نمونه بریتانیایی‌ها رهبری مأموریتِ یافتن منابع پرطرف‌دار رود نیجر را به جان لِدیارد محول کردند، بااینکه تنها تجربۀ او از آفریقا توقفی کوتاه در جنوبی‌ترین نقطۀ آن حین سفری دریایی بود. او که در مستعمرۀ انگلیسی کنتیکت متولد شده بود و روزی از خدمۀ کاپیتان کوک به ‌شمار می‌آمد به لطف کتابی که دربارۀ سفرهای دریایی‌اش با کاپیتان کوک نوشت، همچون کاوشگری بزرگ شهرت پیدا کرد. اگرچه ماجراجویی‌های فردی او چنگی به دل نمی‌زد.

بی‌شک یکی از مهارت‌های لدیارد برقراری رابطۀ دوستانه با افراد مهم بود. او به‌خوبی می‌دانست چگونه باید آن‌ها را متقاعد کند پول در اختیارش بگذارند. در اولین اقدام، یک شرکت تجارت خز تأسیس کرد که در راه‌اندازی آن بارها شکست خورد؛ اما زمانی که در پاریس دنبال شریک تجاری می‌گشت، حمایت بسیاری از شخصیت‌های برجسته را برای سفر اکتشافی کاملاً متفاوتی جلب کرد. در بین این افراد توماس جفرسون و مارکی دو فایت به چشم می‌خوردند. نقشه این بود که از روسیه بگذرند و به تنگۀ برینگ بروند، از آن جا به آلاسکا سفر کنند و کل سواحل غربی قارۀ آمریکا را بگردند. جفرسون که طراح این ایده بود لدیارد را «مردی صاحب نبوغ، نترس و بلندهمت» توصیف می‌کرد.

لدیارد در سفر به سن‌پترزبورگ به مشکل مالی برخورد، اما مقداری پول قرض کرد و موفق شد خودش را به ایرکوتسک برساند. آن جا سفرش به پایان رسید، چون به‌ اتهام جاسوسی دستگیر شد!

فهرست مطالب کتاب

یادداشت مترجم
گاه‌شمار
مقدمه: آغاز خرابکاری‌ها
فصل اول: چرا مغزتان کودن است
فصل دوم: چه محیط‌زیست خوبی روی زمین ساخته‌اید!
فصل سوم: موجودات زنده را نمی‌شود یک جا بند کرد
فصل چهارم: از رهبرت پیروی کن
فصل پنجم: قدرت مردم
فصل ششم: جنگ! به چه دردی می‌خورد؟
فصل هفتم: بزم فوق‌العاده شاد و سرگرم‌کنندۀ استعمار
فصل هشتم: راهنمای دیپلماسی برای ابله‌ها و/ یا رئیس‌جمهورهای فعلی
فصل نهم: تب‌وتاب فناوری
فصل دهم: تاریخچۀ مختصری از نداشتن آینده‌نگری
ختم کلام: به‌ گند کشیدن آینده