معرفی و دانلود کتاب کاوش در مبانی اخلاق

معرفی کتاب کاوش در مبانی اخلاق

دیوید هیوم در کتاب کاوش در مبانی اخلاق، قدمی بزرگ در جهت پیشرفت علم اخلاق مدرن برداشته است. او در این اثر با رویکردی تجربه‌گرایانه اذعان می‌کند که مبنای اخلاقیات نه از عقل، بلکه از احساسات ما و مسئله‌ی سودمندی اجتماعی سرچشمه می‌گیرد. ما خصلت‌های نیکی مانند عدالت را می‌ستاییم، چراکه حسی بهتر در یک جامعه برمی‌انگیزد. آرای هیوم در این اثر مهم، زمینه‌ساز فلسفه‌ی اخلاق مدرن و فایده‌گرایی بوده است.

درباره‌ی کتاب کاوش در مبانی اخلاق

چرا بخش‌های زیادی از اصول اخلاقی میان تمام انسان‌ها مشترک هستند؟ با وجود تمام تنوع نژادی و شرایط اجتماعی و جغرافیایی در سرتاسر جهان، همه از دروغ‌گویی و خیانت گریزانند. برخی می‌گویند این اشتراک ریشه در عقلانیت دارد. اما با این پاسخ بخش مهم دیگری را نادیده می‌گیرند: احساسات.

دیوید هیوم (David Hume) در شرایطی زندگی می‌کرد که مبنای اخلاقیات ریشه در دین و فرمان الهی داشت و خوب و بد را به امری مطلق و متکی بر عقل الهی بدل می‌کرد. از دیگر سو عقل‌گرایی مدرن، اخلاقیات را نوعی اصول منطقی و قیاسی می‌دانست. اما سنت تجربه‌گراییِ هیوم در کتاب کاوش در مبانی اخلاق (An Enquiry Concerning the Principles of Morals)، ریشه‌ی اخلاق را نه چیزی قدسی یا عقلانی، بلکه امری نشئت گرفته از احساسات می‌داند. به زعم او، اخلاق اصولاً امری جمعی است و مبنای آن نیز براساس فوایدی است که عاید افراد یک جامعه می‌شود و به این ترتیب، وفاداری خود را به نظریه‌ی فایده‌گرایی نشان داد.

در واقع، دیوید هیوم در کتاب کاوش در مبانی اخلاق، رویکردی انسان‌گرایانه را برگزیده است که در آن، انسان نه موجودی وابسته به جبر الهی است، نه بخشی از طبیعت بی‌جان، بلکه موجود زنده‌ای است که احساسات او، رابطه‌ی مستقیمی با نحوه‌ی اندیشیدن و ادراک او از جهان پیرامون دارد. از سویی دیگر، روش این فیلسوف برای اثبات این ادعا، نه بر مبنای قیاس، که بر مبنای روشی تجربه‌گرایانه است. او مثال‌های واقعی، مشاهدات تاریخی و بررسی کردن عواطف انسانی را بر استدلال‌های انتزاعی مقدم می‌شمارد و به نوعی نیز نظریه‌ی اخلاقی وظیفه‌محور فیلسوفی مانند کانت را هم زیر سوال می‌برد.

کتاب کاوش در مبانی اخلاق، ساختاری با نه فصل و چهار پیوست دارد و دیوید هیوم در ابتدا از اصول کلی اخلاق یاد می‌کند و پس از آن به بررسی دو فضیلت بنیادین، یعنی خیرخواهی و عدالت می‌پردازد. او نشان می‌دهد که بین فضایل طبیعی و قراردادی تفاوت‌هایی وجود دارد. پس از آن، مدعی می‌شود که اخلاق صرفاً یک امر فردی نیست بلکه خودش را در بستر زندگی جمعی و سیاسی معنادار می‌کند و در فصل بعدی به نقش سودمند بودن در داوری اخلاقی می‌پردازد. در نهایت او نتیجه می‌گیرد که اخلاق هم در احساسات وجود دارد هم در سودمندی.

کتاب کاوش در مبانی اخلاق را می‌توان نقطه‌ی عطفی مهم در تاریخ فلسفه‌ی اخلاق قلمداد کرد. این اثر با ترجمه‌‌ی مرتضی مردیها در بنگاه نشر و ترجمه‌ی کتاب پارسه به چاپ رسیده است.

کتاب کاوش در مبانی اخلاق برای چه کسانی مناسب است؟

این کتاب برای هر کسی که می‌خواهد مبانی فلسفه‌ی اخلاق را از دریچه‌ی نگاه دیوید هیوم مطالعه کند، مناسب است.

در بخشی از کتاب کاوش در مبانی اخلاق می‌خوانیم

هیوم را عادتاً با لاک و برکلی در یک مجموعه قرار می‌دهند از این حیث که هر سه سهامدار عمدۀ فلسفه‌ای بوده‌اند که به فلسفۀ تجربی انگلیسی مشهور است. درعین‌حال او با شافتسبوری و هاچسون هم در یک دسته قرار می‌گیرد، از این حیث که هرسه ریشۀ اخلاق را در احساسات و در طبع آدمی می‌جویند و البته نسبت به آن خوش‌بین هم هستند. هیوم با بنتام و میل هم در یک مجموعه تواند قرار گرفت، چون، گرچه بنا به تعریف دقیق کلمه فایده‌گرا نیست، باری به عنصر فایده در اخلاق اهمیت بسیار می‌دهد، و بنتام، که مشهور است به مؤسس مکتب فایده‌گرایی، گفته است که این هیوم بود که معیارهای مرسوم فلسفی را در نظرش بی‌اعتبار کرد. همچنین می‌توان او را با کانت و دکارت از این حیث که سرمنشأ بزرگ‌ترین تحولات در دنیای فکر فلسفی و شناخت‌شناسی مدرن شدند در مجموعۀ دیگری قرار داد: دکارت بزرگ‌ترین فیلسوف عقل‌گرا، هیوم بزرگ‌ترین فیلسوف تجربه‌گرا و کانت بزرگ‌ترین فیلسوف عقل تجربه‌گرا که به تأثیر تکان‌دهندۀ هیوم بر خود به روشنی اذعان داشته است. حتی داروین هم بر تأثیر جدی هیوم بر خود تأکید کرده است. فرهنگ‌نامه‌های بزرگ گفته‌اند که هیوم بی‌شک بزرگ‌ترین فیلسوف دنیای انگلیسی‌زبان است ولی هستند بزرگانی همچون نلسون گودمن که، در مقدمۀ مقالۀ معروف خود در باب «معمای جدید استقرا»، هیوم را بزرگ‌ترین فیلسوف دنیای مدرن می‌داند.

باوجوداین، هیوم در قیاس با همردیفان بزرگ خود نه محبوب بوده است نه پرخواننده. مورخ مؤمنِ فلسفه، کاپلستون، به این اشاره می‌کند که قیافۀ هیوم به یک کلانتر لاک‌پشت‌خور بیشتر شبیه بوده تا یک فیلسوف فضیلتمند! دیگرانی هم به این اشاره کرده‌اند که تصویر سرد این فیلسوف به‌قدر کافی رماننده بوده است؛ اما این دلیل مهمی نمی‌تواند بود، اگر اصلاً دلیل بوده باشد. دلایل مهم‌تری وجود دارد: نخست این‌که هیوم یک فیلسوف ضد‌فلسفه است؛ یعنی فلسفه برای او در همان معنای قدیمِ علم و دانش است و چون هیچ طریقی جز تجربه را واجد حظی از حقیقت نمی‌داند، فلسفه به‌معنای علم کلی و علم عقلی و متافیزیک و استدلالات انتزاعی برای او معنایی ندارد. او تلاش کرد که برای موضوعاتی چون اخلاق و انسان‌شناسی و سایر موضوعات مشهور به فلسفی، از همان راهی برود که علم و تجربه به آن راه رفته بود.

فهرست مطالب کتاب

مقدمۀ مترجم
فصل نخست: دربارۀ اصول کلی اخلاق
فصل دوم: خیرخواهی
فصل سوم: عدالت
فصل چهارم: جامعۀ سیاسی
فصل پنجم: چرا فایده خوشایند است
فصل ششم: آن خصلت‌ هایی‌ که برای خود ما مفیدند
فصل هفتم: آن خصلت ‌هایی که مستقیماً برای خود ما دلپذیرند
فصل هشتم: آن خصلت ‌هایی که مستقیماً برای دیگران دلپذیرند
فصل نهم: نتیجه
پیوست 1: دربارۀ احساس اخلاقی
پیوست 2: دربارۀ خوددوستی
پیوست 3: ملاحظات بیشتری دربارۀ عدالت
پیوست 4: برخی مجادلات لفظی
یک گفت ‌وگو
نمایه