معرفی و دانلود کتاب مسائل بوطیقای داستایفسکی

معرفی کتاب مسائل بوطیقای داستایفسکی

میخائیل باختین در کتاب مسائل بوطیقای داستایفسکی، از مفاهیم مهمی همانند چندصدایی و کارناوال‌گرایی صحبت می‌کند. این کتاب از مهم‌ترین آثار قرن بیستم به شمار می‌رود که به مطالعات ادبی پیرامون آثار فئودور داستایفسکی پرداخته است. باختین با ارائه‌ی مفاهیم مذکور و همچنین «دوصدایی»، «هجو منیپوسی» و «پایان‌ناپذیری»، بدعت و توانایی این نویسنده‌ی روس را در آثارش واکاوی می‌کند.

درباره‌ی کتاب مسائل بوطیقای داستایفسکی

میخائیل باختین (Mikhail Bakhtin) یکی از مهم‌ترین منتقدان و فلاسفه‌ی روس به شمار می‌رود که تمرکزش بر فلسفه‌ی زبان و نظریه‌ی ادبی منعطف بود. این فیلسوف شهیر و برجسته، مفاهیم بسیار مهمی را در طول زندگی خود ارائه داده که از بارزترین آن‌ها می‌توان به «کارناوال‌گرایی» (Carnivalism) و «چندصدایی» (Polyphony) اشاره کرد. دورانی که باختین در لنینگراد بود، تمرکزش را از خصوصیات فلسفی آثار ابتدایی خود به‌سمت مفهوم گفت‌وگو (Dialogue) سوق داد. در همین زمان بود که فعالیتش را با آثار داستایفسکی آغاز کرد. کتاب مسائل بوطیقای داستایفسکی (Problems of Dostoevsky's Poetics) که نخست تحت عنوان مسائل هنر داستایفسکی (Problems of Dostoevsky's Creative Art) چاپ و منتشر شده بود، یکی از کارهای بدوی باختین به حساب می‌آید. باختین در این اثر فلسفی و تحلیلی خود، سه مفهوم حائز اهمیت را معرفی می‌کند.

آرای بررسی شده‌ی باختین در بوطیقای داستایفسکی

میخائیل باختین ابتدا مفهوم پایان‌ناپذیری را ارائه می‌کند؛ مفهومی که می‌گوید «افراد» پایان ناپذیر هستند. بدان معنا که فردی را نمی‌توان به طور کامل درک کرد، شناخت یا به آن برچسبی زد. سپس به‌عنوان دومین مفهوم، از ایده‌ی رابطه بین خود و دیگری یا جماعتی دیگر صحبت می‌کند. طبق نظر باختین، هر فرد تحت تأثیر دیگران است و راه گریزی از آن ندارد و متعاقباً می‌توان گفت که هیچ صدایی منفرد نیست. بدین ترتیب، فلسفه‌ی باختین به تأثیر دیگران بر شیوه‌ی تفکر و نوع نگرش فرد اهمیت بسیاری می‌داد.

باختین، در وهله‌ی سوم نیز به کشف پُلیفونی یا همان چندصدایی می‌رسد. تک تک شخصیت‌ها در آثار داستایفسکی بیانگر صدایی هستند که به‌جای یک فرد واحد صحبت می‌کند و از دیگران متمایز است. ایده‌ی چندصدایی، که به آن چندآوایی هم گفته می‌شود، به مفاهیم «پایان‌ناپذیری» و «خود و دیگری» ارتباط دارد، زیرا این پایان‌ناپذیری افراد است که چندصدایی حقیقی را خلق می‌کند.

باختین و مفهوم پلیفونیِ حقیقت

باختین به‌صورت مختصر به مفهوم پلیفونیکِ حقیقت اشاره کرده و این فرضیه را نقد می‌کند که اگر دو شخص با یکدیگر سر موضوعی هم‌نظر نباشند، دست‌کم یکی از آن‌ها باید اشتباه و خطا کرده باشد. ازاین‌رو، باختین فلاسفه‌ای را که تکثر ذهن برای ایشان اتفاقی و زائد است، به چالش می‌کشد. حقیقت در نظر باختین، یک جمله یا یک عبارت نیست؛ بلکه تعدادی گفته‌ی مشترک و البته متناقض و به‌لحاظ منطقی ناسازگار است. حقیقت به کثرت صداها نیاز دارد و نمی‌توان آن را در یک ذهن نگه داشت، همچنین نمی‌توان آن را از زبان یک فرد شنید. پلیفونیک حقیقت مستلزم چند صدای هم‌زمان است، ولی منظور باختین این نیست که صداها حاوی حقایقی جزئی هستند که یکدیگر را کامل می‌کنند. تعدادی چند صدای متفاوت، به خودی خود حقیقت را پدید نمی‌آورند و صرف اینکه کنار همدیگر باشند، کفایت نخواهد کرد. حقیقت، باید برخاسته از گفت‌وگو، مورد خطاب قرار دادن یکدیگر (Addressivity) و تعهد به اتفاقات زندگی واقعی باشد؛ این عوامل است که حقیقت را از غیرحقیقت متمایز می‌کند.

میخائیل باختین کتاب مسائل بوطیقای داستایفسکی را ابتدا در چهار فصل نگاشته بود که پس از ترجمه‌ی آن به انگلیسی، فصلی دیگری به کتاب افزود و در آن من‌باب مفهوم کارناوال سخن گفت. فصل اول کتاب، درباره‌ی «رمان چندصداییِ داستایفسکی و بازتاب آن در ادبیات انتقادی» است. باختین در این فصل، پلیفونی را به‌مثابه‌ی ویژگی بارز آثار داستایفسکی شناسایی می‌کند. در فصل دوم، تحت عنوان «قهرمان و موضع مؤلف در خصوص قهرمان در هنر داستایفسکی»، باختین اذعان می‌دارد که داستایفسکی علاقه‌ای به کاراکترها به‌عنوان افراد یا تیپ‌های اجتماعی، ندارد و قهرمان داستان، علاقه‌ی داستایفسکی را به‌عنوان «نقطه‌نظری خاص به جهان و خود» جلب می‌کند. ازاین‌رو، داستایفسکی با خلق فردیت و خودآگاهی در داستان، نوعی «انقلاب کوپرنیکی» را بیان می‌کند. در فصول سوم، چهارم و پنجم نیز به ترتیب با «ایده در آثار داستایفسکی»، «ویژگی‌های ژانر و ترکیب‌بندی پیرنگ در آثار او» و «گفتمان در داستایفسکی» آشنا خواهیم شد که به تفصیل شرح داده شده‌اند.

کتاب مسائل بوطیقای داستایفسکی از میخائیل باختین، فیلسوف برجسته، را انتشارات بیدگل با ترجمه‌ی نصراله مرادیانی منتشر کرده و اکنون در اختیار شما مخاطبان علاقه‌مند به فلسفه قرار دارد.

در نکوداشت کتاب مسائل بوطیقای داستایفسکی

• یکی از مهم‌ترین نظریه‌های رمان در این قرن. (Bloomsbury Review)

کتاب مسائل بوطیقای داستایفسکی برای شما مناسب است اگر

• به نقد ادبی، تحلیل و بررسی آثار نویسندگان بزرگ مانند فئودور داستایفسکی علاقه دارید.
• با میخائیل باختین و مفاهیمی مثل چندصدایی (پلیفونی)، کارناوال‌گرایی، هجو منیپوسی و... آشنایی دارید و مایلید این مفاهیم را در آثار داستایفسکی بجویید.
• دانشجوی فلسفه، ادبیات، فلسفه‌ی هنر هستید و به خلط ادبیات و فلسفه علاقه دارید.

در بخشی از کتاب مسائل بوطیقای داستایفسکی می‌خوانیم

این ایمان به خودبسندگی آگاهی تکین در همۀ عرصه‌ها و زندگی ایدئولوژیک نظریه‌ای نیست که ساخته‌وپرداختۀ فلان اندیشمند باشد؛ نه، این ایمان خصیصۀ عظیم ساختاری کنش ایدئولوژیک نوآورانه در عصر مدرن است، خصیصه‌ای که تعیین‌کنندۀ همۀ فرم‌های برونی و درونی آن است. البته توجه ما منحصراً معطوف به جلوه‌های آن در هنر ادبی است.

براساس مشاهداتمان، غالباً در ادبیات اظهارِ ایده به شیوه‌ای سراپا تک‌گوگرایانه صورت می‌گیرد. ایده یا تأیید یا رد می‌شود. جملگی ایده‌های تأییدشده در وحدتِ آگاهیِ نظاره‌گر و بازنمایی‌کنندۀ مؤلف ادغام می‌شوند؛ ایده‌های تأییدنشده، نه به‌منزلۀ ایده‌هایی معنادار، بلکه به‌منزلۀ جلوه‌های سرشت‌نمای تیپ اجتماعی یا فردیِ تفکر، در میان قهرمان‌ها تقسیم می‌شوند. آن کسی که پیش از همگان می‌داند، می‌فهمد و می‌بیند خود مؤلف است. تنها اوست که ایده‌پرداز است. [در اثر] ایده‌های مؤلف با مُهر علایق فردی او علامت‌گذاری می‌شوند. بنابراین مؤلف در شخص خود قدرت معنارسانی مستقیم و سراپا کارآمدی را با فردیت ترکیب می‌کند، به‌طرزی که این دو یکدیگر را تضعیف نکنند. ولی این اتفاق تنها در شخص او می‌افتد. در شخصیت‌ها، علایق فردی قدرت معنادهی ایده‌هایشان را می‌کُشد یا اگر این ایده‌ها قدرتشان در معنادهی را حفظ کنند، از فردیت شخصیت جدا شده و با فردیت مؤلف ادغام می‌شوند؛ و آهنگِ تکینِ ایدۀ اثر نیز از همین روست؛ در چنین وضعیتی پدیدارشدن آهنگی دیگر بی‌تردید تعارضی ساده‌دلانه در جهان‌بینی مؤلف تلقی می‌شود.

فهرست مطالب کتاب

یادداشت مترجم فارسی
مقدمه
دیباچۀ ویراستار
یادداشت نویسنده
فصل اول: رمان چندصداییِ داستایفسکی و بازتاب آن در ادبیات انتقادی
فصل دوم: قهرمان و موضع مؤلف درخصوص قهرمان در هنر داستایفسکی
فصل سوم: ایده در داستایفسکی
فصل چهارم: ویژگی‌های ژانر و ترکیب‌بندیِ پیرنگ در آثار داستایفسکی
فصل پنجم: گفتمان در داستایفسکی
نتیجه‌گیری
ضمائم
ضمیمۀ اول
ضمیمۀ دوم
ضمیمۀ فارسی
فهرست اسامی خاص، اصطلاحات و آثار