معرفی و دانلود کتاب هشت سفرنامه ترکمن صحرا، گرگان و مازندران

معرفی کتاب هشت سفرنامه ترکمن صحرا، گرگان و مازندران

کتاب هشت سفرنامه ترکمن صحرا، گرگان و مازندران اثر سید مهدی سیدقطبی، به سفرنامه‌های مناطق شمالی ایران در دوره پهلوی پرداخته است.

مناطق شمالی ایران همیشه به دلیل آب و هوای معتدل از نخستین گزینه‌های مردم برای گذران اوقات فراغت بوده است اما این امر در دورۀ رضاشاه (1304-1320 ش.) به علت وجود فضای اختناق شدید در کشور ممکن نبوده است.

این کتاب سفرنامه‌ی عده‌ای از روزنامه‌نگاران برجستۀ کشور به خطۀ مازندران که چند تن از آنها شرح سفر خود را در روزنامه منتشر نموده‌اند است که علاوه بر مطالب جالب و خواندنی، این سفرنامه از نظر تاریخی بسیار ارزشمند و مهم است.

در دوره پهلوی عبور و مرور معمولی مردم هم به سایر مناطق کشور دشوار بود به طوری که هر کسی برای ورود به هر شهری باید از کلانتری محل پروانه دریافت می‌کرد. اما ورود به خطه شمال ایران (استان‌های گلستان و مازندران) نسبت به سایر نقاط بسیار سخت و تشریفات اداری خاصی داشت؛ به عبارت دیگر به همه کس اجازۀ ورود نمی‌دادند مگر شهربانی کل کشور و اداره سیاسی تأیید کند و تشریفات اداری خاص شامل پرسش دربارۀ علت سفر، مشخصات مسافران و مسیر دقیق سفر بود که البته در صورت تأیید موارد خواسته شده، مسافران به «عدم ارتباط با افراد محلی» و «عدم عکس‌برداری» نیز متعهد می‌شدند.

دلیل سختگیری عوامل حکومتی در سفر به شمال مخصوصاً گلستان، وجود املاک اختصاصی رضاشاه در گرگان و علی‌آباد کتول بود. به همین علت در عصر پهلوی اول شمال ایران را املاک اختصاصی و راه چالوس را هم راه مخصوص می‌گفتند و ورود به آن حدود اختصاصی، پروانه مخصوص از ادارۀ سیاسی شهربانی لازم داشت.

در این کتاب برای نخستین بار یادداشت‌های سفر به ترکمن صحرا، گرگان و مازندران عباس مسعودی؛ مدیر مسئول و صاحب امتیاز روزنامۀ اطلاعات، علی هاشمی حائری؛ مدیر مسئول و صاحب امتیاز روزنامۀ طلوع، محمد جناب‌زاده سردبیر روزنامۀ کوشش و مدیر مسئول روزنامه ندای آسمانی، احمد ملکی مدیرمسئول و صاحب امتیاز روزنامۀ ستاره و یادداشت‌های سفروارِ تاریخ‌گونۀ غلامعلی وحید مازندرانی؛ مورخ، مترجم و نویسندۀ مازندرانی و دو نفر ناشناس گردآروی و تصحیح شده است. نگارنده برای تهیه یادداشت‌های سفر بیشتر روزنامه‌های منتشره سال‌های 1340-1300 را صفحه به صفحه مطالعه و بررسی نموده تا مطالب مرتبط بدست آمد.

در بخشی از متن کتاب هشت سفرنامه ترکمن صحرا، گرگان و مازندران می‌خوانیم:

تاریخچۀ مازندران از گذشته تا اواسط عصر پهلوی اول»، سلسله یادداشت‌هایی است که به قلم غلامعلی وحید مازندرانی نویسنده، مورخ و مترجم مازندرانی که پس از سال‌ها سفرها و مطالعه در خطۀ مازندران نگاشته است.
وحید مازندرانی این یادداشت‌ها را طی سفرهای مختلف در زمان‌های مختلف و مطالعۀ منابع اطلاعاتی موجود دربارۀ مازندران کسب نموده و با عنوان «مازندران» در روزنامۀ اطلاعات طی 7 قسمت در آذر-دی سال 1312 منتشر کرده است. نویسندۀ این یادداشت‌ها که خود از نویسندگان شاخص و متجدد آن سال‌ها بوده در نوشته‌های خود سعی دارد مشاهداتش را از راه، وسایل نقلیه، شیوه زندگی و شرایط عمرانی و اعتبار اجتماعی شهرهایی که مورد مطالعه قرار داده است به شکل اجمالی به مخاطبان روزنامه منعکس کند.

نویسنده در بررسی‌ها و سفرهای خود به تجربه حضور در شهرهای اشرف (بهشهر)، ساری، شاهی (قائم‌شهر)، فرح‌آباد، ده‌نو (نوشهر)، بابل، مشهدسر (بابلسر)، و آمل اشاره کرده و به مقایسه برخی از این شهرها با یکدیگر می‌پردازد. در میان این نقاط جغرافیایی، شهر اشرف و ساری بیشتر مورد توجه و تحسین وحید مازندرانی بوده و شهرهای فرح‌آباد و بابل کمتر از بقیه نقاط مورد بررسی قرار گرفته است.

آنچه بیشتر از هر چیز توجه وحید مازندرانی را در بررسی‌های شهرهای خطه مازندران به خود جلب نموده، بهبود زندگی اجتماعی مردم، شهر یا روستا و ده در سال‌های آینده است. نکته‌ای که وی در یادداشت‌های حاضر چندبار با صراحت به آن اعتراف دارد.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه
تاریخچه مازندران از گذشته تا اواسط عصر پهلوی اول
اشاره
مازندران
سفرنامه عباس مسعودی به ترکمن صحرا در آبان 1310 ش.
اشاره
یادداشت‌های صحرا
سفرنامه م. ح. به مازندران در خرداد 1312 ش.
اشاره
یک هفته در کنار دریا
سفرنامه عباس مسعودی به مازندران در مرداد 1312ش
اشاره
مسافرت مازندران
سفرنامه م. س. دادپور به مازندران در شهریور 1312
اشاره
رو به مازندران
سفرنامه عباس مسعودی به مازندران در اردیبهشت 1315
اشاره
یادداشت‌های مسافرت
سفرنامه علی هاشمی حائری به مازندران در اسفند 1316
اشاره
مسافرت مازندران
سفرنامه محمد جناب‌زاده به گرگان در اسفند 1320-فروردین 1321
اشاره
از تهران تا گرگان
سفرنامه احمد ملکی به مازندران در نوروز 1323
اشاره
یادداشت‌های مسافرت روزهای نوروز
کتابنامه