معرفی و دانلود کتاب فرهنگ‌نامه واژگان قرآن در آثار دکتر شریعتی

معرفی کتاب فرهنگ‌نامه واژگان قرآن در آثار دکتر شریعتی

کتاب فرهنگ‌نامه واژگان قرآن در آثار دکتر شریعتی، دربرگیرندهٔ تمام یادداشت‌برداری‌هایی است که حیدر شجاعی در هنگام مطالعهٔ مجموعه آثار دکتر علی شریعتی جمع‌آوری کرده است.

رسالۀ فکری شریعتی، شامل متدها، معانی شگفت، قاموس فهم واژه‌های کلیدی و اصطلاحات و تعبیرات قرآنی است. این کتاب یک فلش است برای دو گروه: گروهی که با آثار شریعتی آشنایند و می‌توانند این کتاب را به عنوان راهنما و مرجع کار فکری قرار دهند و گروه دیگر، آن‌هایند که هنوز فرصت مطالعه مجموعه آثار شریعتی را نیافتند. لذا می‌توانند با استفاده از آن با تسلسل فکری او آشنا شوند و دنبال مطالبی و موضوعاتی بروند که مورد علاقه و نیازشان باشد. به هر حال امیدواریم این کتاب برای گروه دوّم الهام‌بخش ایمان و اندیشه و برای گروه اوّل، سرچشمه تحلیل و برّرسی‌های سازنده و مرجعی اثربخش برای فردایی روشن باشد. این فرهنگ‌نامه بر اساس حروف الفبا تنظیم شده است.

متفکّر روشن‌بینی چون دکتر علی شریعتی، به یک زمان یا جامعه و محیط خاصّی تعلّق ندارد. همۀ شخصیّت‌هایی مانند وی که کار فکری و تولید فکری کردند و از خودشان رسالۀ فکری به جای گذاشتند، از چنین صفتی برخوردار هستند؛ و کلام شریعتی که رسالۀ فکری اوست، بیدار دهنده و حرکت آفریننده و رسوا کننده است! شریعتی یک رهبر فکری و سازندۀ فرهنگ و فکر جامعه‌ای که به صورت رستاخیز عینی سازنده و تغییر دهنده، نه تنها در دوران خویش بلکه در آینده نیز تجلّی خواهد کرد. اگر چه در طول راه، دشمنان عقیده و ایمان مردم او را به شدّت می‌کوبیدند و فکر او را بدنام می‌کردند و انواع تهمت‌ها و افتراها و دروغ‌ها را به او می‌دادند، اما او همواره فریاد می‌زد و همه را از فاجعه خبر می‌داد.

سیّد جمال‌الدین اسدآبادی صد سال پیش از شریعتی اوّلین گام را برداشت و شریعتی دوّمین گام را... اگر چه او به وضع زمانه خویش بسیار نگران بود، اما علیرغم آن همه دلهرۀ وجودی، نسبت به آینده و فردایی روشن امید داشت. زمان خویش را به شب قدر توصیف نمود که مطلع آن نزدیک است. شریعتی با کاری پیامبرگونه در میان قوم و در عصر و نسل خویش، رسالتش را ابلاغ نمود و با سلاح آتشین کلمه و قلم به آگاه ساختن پرداخت.

در بخشی از کتاب فرهنگ‌نامه واژگان قرآن در آثار دکتر شریعتی می‌خوانیم:

آیه چیست؟ همۀ پدیده‌ها آیه هستند. مادی یا معنوی، جسمانی یا روحانی، لاهوتی یا ناسوتی، فیزیکی یا متافیزیکی، در تقسیم‌بندی قرآن نمی‌گنجد؛ این‌ها فلسفه است... آیه، یک واقعیّت در بینش توحیدی، یک نمود است. و در بینش علمی امروز، یک پدیده، یک پدیدار، فنومن. آیه «فنومن Phenomene» است. نومن (nomene) به معنای جوهر و ذات است که می‌گویند در جهان یک «نومن» بیشتر نیست و بقیه همه «فنومن» هستند. یعنی «نمود» ‌های آن «بود» است. بنابراین هستی فقط خداوند است و تمام اشیاء، نمودهای او هستند؛ و همین تعبیر آیه است.

آیه به چه معانی در قرآن آمده؟ به عقیده من در قرآن به دو معنا آمده: یکی به معنای پدیده‌های طبیعی (فنومن). یکی هم به معنای واقع (فت: واقعه)... وقتی می‌گوید: «وارسلنا الریاح لواقح»، یکی از آیات خدا فرستادن بادها برای لقاح است، این یک فنومن است یعنی بادها سبب آفرینش گیاهان می‌شوند. و بعد می‌گوید: «ولکلّ امّۀ اجل مُسمّی». یعنی هر جامعه دارای مدّت مشخصّی از حیات است. این آیه همان حرف اشپینگلر و تاین‌بی است که می‌گویند: تمدّن‌ها موجودات زنده‌ای هستند که در تاریخ متولّد می‌شوند، رشد می‌کنند؛ و می‌میرند. پس این آیه یک فت اجتماعی است.

در جهان‌بینی توحیدی، طبیعت یعنی عالم شهادت عبارت است از مجموعۀ آیه‌ها و سنّت‌هاست. انتخاب کلمۀ آیه برای بیان هر پدیدۀ طبیعی بسیار عمیق و شگفت‌انگیز است. دریا، درخت، شب و روز، زمین و آفتاب، زلزله و مرگ و بیماری، حادثه و قانون و حتی خود انسان، آیه‌اند؛ و در عین حال، آیه و خدا دو اقنوم، دو ذات و دو جهان و دو قطب جدا و ناهماهنگ نیستند. آیه به معنای نشانه و اشاره است، مظهر است. و این اصطلاح مترادف همان اصطلاحی است که نه تنها علم فیزیک، بلکه همۀ علوم دیگر، امروز، همه چیز را در جهان محسوس با آن می‌نامند: فنومن. همان که در فارسی پدیده یا پدیدار ترجمه کرده‌اند؛ و در عربی: ظاهره. البته فکر می‌کنم که نمود یا نمودار در فارسی معنای فنومن را دقیق‌تر می‌رساند و با فلسفۀ فنومن شناسی نزدیک‌تر است... . پس آیه عبارت است از نشانه‌ای از ذات حقیقی و واقعی. آیه خود ذاتاً مستقلاً معنایی ندارد. اشاره و سایه‌ای است از یک ذات غیر محسوس غیبی. پس تمام جهان آیه است؛ و آیه یعنی یک ذات واقعی بالذات که برای ما غیب است، وجود را می‌سازد و تشکیل می‌دهد؛ و اما هر چه در این جهان می‌بینیم، خود ذات مستقل و جدا و بیگانه با آن اقیانوس ابدی وجود غیبی نیستند، بلکه هر کدام اشاره‌ای و نشانه‌ای از آن ذات مطلق‌اند...