معرفی و دانلود کتاب سرگذشت نجوم در ایران

معرفی کتاب سرگذشت نجوم در ایران

آیا می‌دانید نجوم در ایران از گذشته‌های دور تاکنون، چه مسیری را طی کرده است؟ شکوه حاجی نصرالله در کتاب سرگذشت نجوم در ایران در هشت فصل به شرح تاریخچه‌ی نجوم در ایران می‌پردازد. شایان ذکر است که این اثر ذیل مجموعه کتاب‌ «فرهنگ و تمدن ایرانی»، به‌ همت نشر افق منتشر شده است.

درباره‌ی کتاب سرگذشت نجوم در ایران

دانش ستاره‌شناسی در ایران همچون باقی نقاط دنیا قدمتی دیرینه دارد. علم نجوم از نخستین علومی‌ست که توسط ایرانیان مورد توجه قرار گرفت. روز و شب، نخستین نشانه‌ها در طبیعت‌ بودند که توجه انسانِ نخستین را به خود جلب کردند. انسانِ نخستین، برای مدت‌ها خورشید و ماه را نیایش می‌کرد و می‌پرستید.

دو جشن نوروز و مهرگان از آئین‌های مقدس اقوام بومیِ ساکنِ فلات ایران بوده است. برای تعیین آغاز و پایان این دو جشن، گاه‌شماری، یعنی دانش تعیین و نگهداری حساب زمان، لازم بوده است. این گاه‌شماری نشان می‌دهد بومیان فلات ایران، پدیده‌های نجومی مانند حرکت‌های دوره‌ای اجرام آسمانی چون خورشید را مى‌شناخته‌اند. علم و دانش در تمدن‌های شهری، براساس کاربردی که در این جوامع داشته‌اند، رشد می‌کردند. علمِ عملی در تمدن‌های نخستین، پیشگام علم محض بود. فعالیت‌هایی مانند دادوستد، دقت تقویمی، طرح‌های معماری و مهندسی، مدیریت کشاورزی، پزشکی و درمان، مذهب و پیشگویی بر اساس موقعیت ستارگان نمونه‌هایی از علم عملی در تمدن‌های‌ نخستین‌اند.

باید گفت درباره‌ی سرچشمه‌ی نجوم و دانش آن، اطلاعات دقیق و زیادی در دسترس نیست، بااین‌حال شکوه حاجی نصرالله در کتاب سرگذشت نجوم در ایران روند شکل‌گیری این علم در ایران را توضیح داده و اطلاعات جذابی را در اختیار شما می‌گذارد. او در فصل اول به شرح «نجوم در ایران پیش از تاریخ و آغاز تاریخ» می‌پردازد و در فصل دوم «نجوم در ایران باستان» را شرح می‌دهد.

کتاب سرگذشت نجوم در ایران در فصل سوم «نقش ایرانی‌ها در شکل‌گیری نجوم تمدن اسلامی» را توضیح می‌دهد و در فصل بعدی از «تأثیر آزادی افکار بر پیشرفت علم و ادب» صحبت می‌کند. فصل پنجم و ششم این اثر مباحث جذابی در مورد «ابوریحان بیرونی»، «رصدخانه‌ی مراغه» و «رصدخانه‌ی سمرقند» مطرح می‌کند. همچنین دو فصل پایانی کتاب حاضر، در مورد «دوران صفویه نقطه‌ی پایان نجوم دوران اسلامی» و مبحث «نجوم جدید در ایران» است.

در نهایت، اثر پیش‌ رو برخی از سایت‌های نجوم در ایران و جهان را معرفی می‌کند و شما را با برخی از گروه‌های ستاره‌شناسی فعال در ایران آشنا می‌سازد. اگر به ستاره‌شناسی، نجوم و البته تاریخ ایران علاقه‌ دارید، خواندن کتاب سرگذشت نجوم در ایران را از دست ندهید.

کتاب سرگذشت نجوم در ایران مناسب چه کسانی است؟

مطالعه‌ی این کتاب به نوجوانان علاقه‌مند به نجوم و افرادی که مایل‌اند با تاریخچه‌ی این علم در ایران بیشتر آشنا شوند، پیشنهاد می‌شود.

در بخشی از کتاب سرگذشت نجوم در ایران می‌خوانیم

‌ گسترش نجوم در دوره‌ی هخامنشیان

هخامنشیان مراکز علمی گوناگونی در داخل و خارج سرزمین ایران از جمله در اکباتان، تخت‌جمشید، آذربایجان، ری، بلخ و دیگر شهرهای ایران تأسیس کردند. مطالعه و پژوهش در پزشکی و اختر‌شناسی‌ در سراسر کشور گسترش یافت. (31: 16) اما نجوم احکامی همچنان اهمیت داشت چون در این دوران هم مانند گذشته مردم ساکن سرزمین ایران اعتقاد داشتند ستارگان در تعیین سرنوشت نیک و بد جهان و جهانیان مؤثرند.

در این دوران رصد و شناختن ستارگان، دانستن دقیق هنگام طلوع و غروب هر یک از مجموعه‌ ستارگان در دوازده برج آسمانی و تعیین زمانی‌که هر سیاره‌ پس از یک دور کامل به مکان اول خود برمی‌گردد، اهمیت یافت. زیرا با تنظیم دوره‌های‌ نجومی، هزاره‌ها، کبیسه‌ها و تقسیم‌های مختلف زمان، اوقات مناسب برای نیایش، لحظه‌ی بشارت‌ها، ساعت‌های ‌نیک و بد و زمان کاشت و برداشت و پرداخت مالیات تعیین می‌شد. (20: 9 دیباچه) در این دوران با رصد دقیق ستارگان و تنظیم گاه‌شماری دقیق می‌توانستند آغاز سال خورشیدی و زمان آغاز عیدهای نوروز و مهرگان را تعیین کنند.

در این دوران در سرزمین ایران کشتی‌های بزرگ مى‌ساختند و به آب مى‌انداختند. برای دریانوردی تعیین مسیر کشتی از میان امواج آب اهمیت داشت. دریانوردها هنگام روز با کمک خورشید، مسیر جنوب و هنگام شب با کمک ستارگان، راه شمال را در میان امواج پیدا می‌کردند.

فهرست مطالب کتاب

فصل اول: نجوم در ایران پیش از تاریخ و آغاز تاریخ
فصل دوم: نجوم در ایران باستان
فصل سوم: نقش ایرانی‌ها در شکل‌گیری نجوم تمدن اسلامی
فصل چهارم: تأثیر آزادی افکار بر پیشرفت علم و ادب
فصل پنجم: سده‌ی‌ پنجم قمری عصر بیرونی
فصل ششم: از رصدخانه‌ی مراغه تا رصدخانه‌ی سمرقند
فصل هفتم: دوران صفویه نقطه‌ی پایان نجوم دوران اسلامی
فصل هشتم: نجوم جدید در ایران
واژه‌نامه
برخی از سایت‌های نجوم در ایران
برخی از سایت‌های نجوم در جهان
برخی از گروه‌های ستاره‌شناسی فعال در ایران
منابع کتاب