معرفی و دانلود کتاب زندگینامه‌ی سلطان مراد میرزا حسام السلطنه (فاتح هرات)

معرفی کتاب زندگینامه‌ی سلطان مراد میرزا حسام السلطنه (فاتح هرات)

فریده مهرنیا در کتاب زندگینامه‌ی سلطان مراد میرزا حسام السلطنه (فاتح هرات)، سرگذشت یکی از رجال‌ مشهور دوران قاجار را روایت می‌کند و شجاعت‌ها، دلاوری‌ها، فتوحات، جنگ‌ها و ویژگی‌های خاص رفتاری و اخلاقی وی را شرح می‌دهد.

درباره‌ی کتاب زندگینامه‌ی سلطان مراد میرزا حسام السلطنه (فاتح هرات):

بررسی زندگی رجال سیاسی و فرماندهان سیاسی و نظامی در دوره‌ی قاجار از اهمیت خاصی برخوردار است. در این دوره حضور مستقیم و غیرمستقیم کشورهای استعماری روس و انگلیس که از هر سو در جهت غارت و چپاول ایران تلاش می‌نمودند، مشهود است. حسام‌السلطنه یکی از شاهزادگانی است که فعالیت‌های سیاسی و نظامی ارزشمندش قابل‌تقدیر و ضرورت شناخت آن امری مهم است.

در کتاب زندگینامه‌ی سلطان مراد میرزا حسام السلطنه (Biographies of Sultan Murad Mirza Hesam Al-Saltaneh) سعی شده است که بدون پیش‌داوری و تعصب تمام اقدامات او از جمله فتوحات نظامی، دوران حکمرانی در مناطق مختلف و شخصیت وی را مورد تجزیه‌وتحلیل قرار دهد.

نویسنده در این کتاب از زاویه‌ای نه کاملاً قهرمان‌گونه‌ی آرمانی، بلکه دیدی عینی و واقعی نسبت به فردی دارد که در مخاطرات بسیار داخل گشته، شورش‌ها و اغتشاشاتی را که قطعاً به تفکیک بیشتر ایران‌زمین می‌انجامید سرکوب نموده و مملکت را از تجزیه و تفرقه نجات بخشیده است.

سلطان مراد میرزا حسام السلطنه که بود؟

سلطان مراد میرزا حسام‌السلطنه (1223-1300 ه. ق)، پسر سیزدهم عباس میرزا نایب‌السلطنه و عموی ناصرالدین‌شاه، از شاهزادگان معروف قاجار است که خدمات شایانی در جهت استحکام حاکمیت ناصرالدین‌شاه انجام داد. او پنج بار حاکم خراسان، دو بار فارس، یک‌بار اصفهان، یک‌بار یزد، یک‌بار کردستان و کرمانشاهان شد. علت انتخاب او برای حاکمیت این مناطق، اقتدار و توان نظامی وی بود که برای حل مبرم‌ترین مشکلات حکومت، برگزیده شد. اقدامات مهم نظامی وی عبارتند از:

جنگ با بختیاری‌ها، سرکوب فتنه‌ی سالار در خراسان، محاصره و فتح هرات، رفع شورش‌های ترکمانان، سرکوب شورش ایلات فارس و امام مسقط. تسخیر شهر هرات از مهم‌ترین فتوحات وی است و به همین سبب لقب «فاتح هرات» به او اطلاق می‌گردد.

او تقریباً در تمام مأموریت‌های مذکور موفق بود. به‌جرئت می‌توان گفت که اگر اقدامات و فتوحات نظامی وی نبود، بخش‌های مهمی از کشور ایران از دست می‌رفت. هر کاری که به عهده‌ی او سپرده می‌شد به نحو احسن از عهده‌ی آن برمی‌آمد. او در نزد شاه از محبوبیت خاصی برخوردار بود و به همین علت به عضویت «هیئت وزارت جنگ»، «مجلس خاص وزرا»، «مجلس شورای کبری» که بالاترین مرجع تصمیم‌گیری بعد از شاه بود، برگزیده شد. وی در سفر اول ناصرالدین‌شاه به اروپا از همراهان او بود. مهم‌ترین فعالیت سیاسی او، مخالفت با قرارداد رویتر بود و در اعلامیه‌ی لغو قرارداد، امضای وی درج شده است. در اواخر عمر به سفر حج مشرف شد و در این سفر طی‌ مذاکراتی با سلطان عثمانی به شورش شیخ عبیدالله در کردستان خاتمه داد.

سر‌سپردگی حسام‌السلطنه به شاه و مملکت شایان توجه است. هر خدمتی به مملکت را وظیفه‌ی خود می‌دانست، گرچه او نیز به‌مانند دیگر شاهزادگان و حکّام این دوره، فردی مستبد بود؛ اما شخصیت وی دچار فساد و رذایل اخلاقی نگردید. با دوستان مهربان و رئوف و با دشمنان سخت‌گیر و قسیّ‌القلب بود. همواره به فکر استقلال، امنیت و آبادانی ایران بود و آثاری از وی در شهر‌های مختلف به یادگار مانده است. او فردی با سواد و آگاه بود و تنها اثر مکتوبش «سفر‌نامه‌ی مکه» است. مقبره‌ی او در مشهد مقدس‌ دارالحفاظ حرم مطهر امام رضا (ع) ‌می‌باشد.

کتاب زندگینامه‌ی سلطان مراد میرزا حسام السلطنه (فاتح هرات) برای چه کسانی مناسب است؟

اگر به مطالعه تاریخ ایران و یا زندگینامه افراد مشهور و تأثیرگذار علاقه‌مند هستید، این کتاب برای شماست.

در بخشی از کتاب زندگینامه‌ی سلطان مراد میرزا حسام السلطنه (فاتح هرات) می‌خوانیم:

حسام‌السلطنه ابتدا به سبزوار رفت و این شهر قبلاً توسط پسر سالار سنگربندی و اشغال شده بود. آن جا را محاصره نمود؛ اما پس از مدتی زدوخورد، نتیجه‌ای حاصل نشد؛ بنابراین حسام‌السلطنه آن جا را پشت سر گذاشت و به سمت قوچان رهسپار گردید و در سَرِ راه آذوقه فراوان جمع‌آوری نمود. او به کمک سران محلی پیغامی برای سالار فرستاد. کم‌کم بعضی از متحدین سالار از او کناره گرفتند و به نیروهای دولتی پیوستند به‌این‌ترتیب قدرت سالار رو به ضعف رفت.

در این زمان حمزه میرزا از هرات به نیشابور آمد و نیروهای تحت امرش را به حسام‌السلطنه سپرد و خود به تهران آمد. فرماندهی بخشی از نیروهای حسام‌السلطنه به عهده «سام خان ایلخانی زعفرانلو» بود. سام خان بر اثر اشتباهات پدرش چندی گرفتار بود و منتظر فرصتی بود که لیاقت و کاردانی خود را نشان دهد و اشتباهات پدرش را جبران کند. همین‌که خبر شورش سالار را شنید در سبزوار به خدمت سلطان مراد میرزا رسید و بر اثر خدماتی که نمود؛ مورد اعتماد واقع شد. او در دفع فتنه‌ی سالار شجاعانه خدمت نمود و به همین سبب از شاه لقب «شجاع‌الدوله» گرفت. وی از لحاظ نظامی، فرمانده‌ای با کفایت و مطلع بود و در بسیاری از شهرها نقشه‌های او، باعث فتح قلعه‌ها و استحکامات دشمن شد.

پس از چندی، جعفرقلی خان شادلو -حاکم بجنورد- از سالار جدا شد و ضربه‌ی شدیدی از لحاظ روحی به سالار وارد ساخت. بین این دو که روزگاری متحد هم بودند، جنگی درگرفت. جعفرقلی خان از شاه طلب عفو نمود، ندامت او مورد پذیرش شاه قرار گرفت و از سوی دولت قوایی برای یاری او فرستاده شد.

به‌این‌ترتیب نیروهای دولتی توانستند شهر سبزوار و بجنورد را به تصرف درآورند. تقریباً همه‌ی شهرها به‌جز مشهد در اشغال نیروهای دولتی بود و سالار داخل شهر مشهد مستقر شده بود، به همین سبب نیروهای دولتی در بیرون شهر مشهد سنگر گرفتند و این شهر را از همه سو محاصره نمودند. تنها یک‌راه از سوی ترکمانان به روی سالار باز بود و از همان راه آذوقه و مایحتاج به شهر داخل می‌شد. محاصره‌ی مشهد هجده ماه طول کشید. به حسام‌السلطنه دستور دادند که نهایت کوشش خود را جهت اتمام محاصره به کار برد و این امر را با موفقیت به اتمام رساند.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه‌ی مؤلف
پیشگفتار
مقدمه
فصل اول: زندگی‌نامه‌ی حسام‌السلطنه
شجره‌نامه‌ی سلطان مراد میرزا حسام‌السلطنه
زندگی‌نامه حسام‌السلطنه
فصل دوم: اقدامات نظامی
نبرد با بختیاری‌ها
حسام‌السلطنه و قیام حسن خان‌سالار
زمینه‌های ایجاد قیام سالار در خراسان
مأموریت نظامی حسام‌السلطنه در خراسان
حسام‌السلطنه و بحران هرات
اوضاع هرات و نقش انگلیس و روسیه
لشکرکشی حسام‌السلطنه به هرات و فتح آن
جنگ ایران و انگلیس
حکومت ناصری و بحران هرات
قرارداد صلح پاریس
متن معاهده پاریس
حسام‌السلطنه و طغیان ترکمانان
نبرد با ترکمانان سرخس و خوارزم
نبرد با ترکمانان مرو
نبرد با ترکمانان در قوچان و شیروان
حسام‌السطنه و ناآرامی‌های فارس
شورش ایلات فارس
امام مسقط و بحران بندرعباس
فصل سوم: سیاست و نحوه‌ی حکمرانی در مناطق مختلف
سیاست حسام‌السلطنه در خراسان
سیاست حسام‌السلطنه در فارس
سیاست حسام‌السلطنه در هرات
سیاست حسام‌السلطنه در کرمانشاهان و کردستان
فصل چهارم: شخصیت اجتماعی
رابطه‌ی حسام‌السطنه با میرزاحسین‌خان مشیرالدوله
دیدگاه رجال و شخصیت‌ها در مورد حسام‌السلطنه
حسام‌السلطنه و شعرای روزگارش
فصل پنجم: خدمات اجتماعی و فرهنگی
تحلیلی بر «سفرنامه‌ی مکه» اثر حسام‌السلطنه و اعتقادات و اندیشه وی
اعتقادات دینی و مذهبی
نشان‌ها و مدال‌های افتخاری حسام‌السلطنه در طول زندگی
بازماندگان حسام‌السطنه و مناصب حکومتی آنان
ابوالفتح میرزا مؤیدالدوله
ابوالنصر میرزا حسام‌السلطنه
جهانگیر میرزا (حسام‌السلطنه ثالث)
نتیجه‌گیری
نقد منابع و مآخذ
ناسخ‌التواریخ (تاریخ قاجاریه)
تاریخ منتظم ناصری
«المآثر والآثار» (چهل سال تاریخ ایران در دوره‌ی ناصرالدین‌شاه)
مرآت‌البلدان ناصری
مجموعه اسناد و مدارک فرخ‌خان امین‌الدوله
تاریخ فارس‌نامه‌ی ناصری
تاریخ ایران دوره‌ی قاجار
وقایع اتفاقیه
شرح‌حال رجال ایران
روضۀ الصفای ناصری
تاریخ عضدی
روزنامه‌ی خاطرات اعتمادالسلطنه
جنگ انگلیس در ایران در سال 1273 ه. ق
ژنرال سمینو و جنگ هرات
کتاب‌نامه
روزنامه و مجلات
اسناد
پیوست‌ها
نام‌نامه