معرفی و دانلود کتاب داستان راستان (جلد 1)

معرفی کتاب داستان راستان (جلد 1)

یکی از مهم‌ترین آثار اخلاقی، مذهبی و پندآموز فارسی در دوران معاصر، کتاب داستان راستان (جلد 1) نوشته‌ی استاد شهید مرتضی مطهری ​​است. نویسنده در این کتاب، هفتادوپنج داستان تاریخی کوتاه را از میان گنجینه‌ی فرهنگ اسلامی انتخاب کرده و با پروراندن آن‌ها و روایتشان به زبان ساده، مجموعه‌ای جذاب و خواندنی از داستان‌های اخلاقی را در اختیار علاقه‌مندان قرار داده است.

درباره‌ی کتاب داستان راستان (جلد 1)

کتاب داستان راستان (جلد 1) به قلم مرتضی مطهری، در قالب هفتادوپنج داستان نوشته شده و توسط موسسه انتشارات صدرا (مرکز پخش آثار شهید مرتضی مطهری) به چاپ رسیده است. مطهری که در حوزه‌های فلسفه، کلام و تفسیر قرآن متخصص بود، در زمره‌ی روشنفکران دینی و مذهبی دهه‌های چهل و پنجاه شمسی در ایران به‌شمار می‌رود. وی تألیفات و نظریات بسیار تأمل‌برانگیز و بعضاً متفاوتی در مباحث دینی داشت که در زمان حیاتش دریچه‌ای نو را به مفاهیم و مسائل دینی گشودند. شهید مرتضی مطهری را می‌توان یکی از تأثیرگذارترین روحانیون معاصر درحوزه‌ی اندیشه‌ی اسلامی تلقی کرد.

کتاب داستان راستان نوشته‌ی مرتضی مطهری، دو جلد دارد که جلد اول آن، با هفتادوپنج داستان در سال 1339 خاتمه یافته و جلد دومش با پنجاه داستان در سال 1343 تمام شده است. انتشار این کتاب در دهه‌ای که اکثر قریب به اتفاق نویسندگان، متفکران و روشنفکران، چپ‌گرا بودند و خط و مسیری متفاوت با مطهری را دنبال می‌کردند، جسارت بسیاری به حساب می‌آمد. او که در آثار دیگرش به نقد آرا و تفکرات کمونیستی، ماتریالیستی و ضددینی روشنفکران آن زمان پرداخته بود و یکی از مبارزان علیه این‌گونه تفکرات به حساب می‌آمد، کتاب داستان راستان را در این محیط به نگارش درآورد تا از طرفی ظرفیت‌های اخلاقی، اجتماعی و انسانی تفکر اسلامی را پیش روی منتقدان و مخالفان قرار دهد و از طرفی خوراکی فکری برای خوانندگان مسلمانی تهیه کرده باشد که در دوران بروز و ظهور مکاتب غیراسلامی زندگی می‌کردند.

مسئله‌ی محوری کتاب داستان راستان، اخلاقیات است. مرتضی مطهری مفاهیم اخلاقی، اجتماعی و انسانی را در این کتاب، در قالب داستان‌های کوتاه و تأثیرگذاری که ریشه در فرهنگ اسلامی دارند، ریخته و به خوانندگان عرضه کرده است. مطهری به‌خوبی درک کرده بود که عرضه‌ی مفاهیم آموزنده‌ی اخلاقی به صورت مستقیم و در قالب سخنرانی و توصیه و پند و نصیحت، تأثیر بسیار اندکی بر مخاطبان خواهد گذاشت. از این رو به دنبال راه دیگری بود تا مفاهیم اخلاقی را به‌واسطه‌ی آن به مردم عرضه کند؛ راهی تأثیرگذارتر و کارآمدتر. او به‌درستی ادبیات و قالب داستان را انتخاب کرد و به این وسیله آنچه که می‌خواست را به خوانندگان انتقال داد.

روش مرتضی مطهری در کتاب داستان راستان این است که داستان‌هایی را که غالباً مضامین اخلاقی و انسانی دارند و از منابع اسلامی سرچشمه گرفته‌اند را صرفاً نقل می‌کند. در متن این کتاب چیزی با عنوان نتیجه‌گیری اخلاقی مطرح نشده و همین مسئله، بعضاً مورد انتقاد قرار گرفته است. اما حقیقت آن است که نتیجه‌گیری‌های اخلاقی از تأثیر داستان خواهند کاست و مطهری به‌خوبی این نکته را درک کرده است. خواننده با خواندن داستان اخلاقی، منظور نویسنده را درخواهد یافت و نیازی به این نیست که نویسنده در پایان صراحتاً او را از مقصود خود آگاه کند. در واقع این کار به نوعی نقض غرض است، زیرا اگر بنا به صراحت بود، دیگر چرا نویسنده باید قالب داستان را انتخاب می‌کرد؟

بنابراین شهید مطهری در این کتاب نتیجه‌گیری از هر داستان و فهم معنای ضمنی آن را بر عهده‌ی خود خوانندگان می‌گذارد. او در این باره می‌گوید: «فکری که باید به عهده‌ی خواننده باشد، فکر در نتیجه است. هر چیزی تا خود خواننده درباره‌ی آن فکر نکند و از فکر خود چیزی بر آن نیفزاید، با روحش آمیخته نمی‌شود و در دلش نفوذ نمی‌کند.» مرتضی مطهری برای اینکه راه را برای تفکر خواننده در معنای اخلاقی داستان باز کند، از شیوه‌ی ساده‌نویسی بهره برده است. او روایت را به ساده‌ترین نوع آن ارائه می‌کند تا فکر مخاطب درگیر رمزگشایی‌ها و حل پیچیدگی‌های داستان نشود و او را مستقیماً به معنای اخلاقی هدایت کند. از این جهت او معتقد است «کتاب هم باید بار فکر کردن را از دوش خواننده و مخاطب بردارد، هم خواننده و مخاطب را وادار به فکر کردن بکند.»

مرتضی مطهری در کتاب داستان راستان، داستان‌هایی واقعی را از دل فرهنگ اسلامی بیرون کشیده و آن‌ها را با زبان و بیانی ساده و روان به مخاطبان عرضه کرده است. چنان‌که از آثار این نویسنده برمی‌آید، وی علاقه‌ای به نقل روایات خیال‌پردازانه، نامستند و بدون ریشه‌ی حقیقی ندارد و معتقد است که باید داستان‌ها و روایاتی در جامعه نقل شوند و رواج یابند که واقعی و حقیقی باشند. نقدهای او به نقل داستان‌های خیال‌پردازانه، در کتاب «حماسه‌ی حسینی» مشهور است. به عقیده‌ی او، انتخاب و نقل داستان‌های حقیقی موجب خواهد شد تا خوانندگان روح تعلیمات اسلامی را درک کنند و با واقعیت تفکر اسلامی آشنا شوند.

می‌توان گفت مرتضی مطهری در کتاب داستان راستان به سراغ داستان‌هایی حقیقی و تاریخی رفته، اما برای جذاب‌تر شدن و به‌روز کردن آن‌ها، با استفاده از تکنیک‌های ادبی داستان ها را پرورانده و با زبانی ساده بیان کرده است. البته این پرورش داستانی از طرف او، در اصل داستان تغییر و تبدیلی ایجاد نکرده و صرفاً موجب جذاب‌تر و شنیدنی‌تر شدن داستان‌ها شده است. نکته‌ی مهم دیگری که مرتضی مطهری در این کتاب رعایت کرده، کوتاهی داستان‌هاست. این مسئله به جذابیت کتاب افزوده و موجب شده است افرادی که آن‌چنان کتاب‌خوان نیستند هم، به کتاب داستان راستان علاقه‌مند شوند و بتوانند بدون کسالت و خسته شدن آن را بخوانند.

او در کتاب داستان راستان با روایت داستان‌هایی حقیقی از بزرگان دین و علم آغاز می‌کند و به بیان ویژگی‌ای اخلاقی می‌رسد. نثر این کتاب به قدری ساده و صمیمی است که مخاطب گاهی فکر می‌کند کنار شخصیت‌های داستان‌ها نشسته و درحال گفت‌وگو و مکالمه با آنان است. مرتضی مطهری شخصیت‌های داستان‌هایش را به علما و بزرگان مذهب شیعه محصور نکرده و از علمای مذاهب دیگر نیز داستان‌هایی را نقل کرده است. این مسئله در رویکرد تقریبی او به جوامع مسلمین ریشه دارد. او در کتاب داستان راستان، رفتارهای بزرگان دین را در زندگی شخصی و اجتماعی‌شان برجسته کرده و در برابر خواننده گذاشته است. همین مسئله می‌تواند، امکانی برای الگوبرداری از آنان در جهت زیست سالم و مفید باشد.

شهید مطهری معتقد است که فساد، غالباً از طبقه‌ی خواص به عموم مردم جامعه منتقل می‌شود و برعکس، صلاح از عوام به خواص. از این رو، کتاب داستان راستان برای عوام نوشته شده است، اما با توجه به ویژگی‌هایی که ذکر شد، می‌تواند برای خواص نیز قابل استفاده باشد. جالب است بدانید که بسیاری از اطرافیان این شهید، او را از انتشار این کتاب منع کرده بوده‌اند. آنان معتقد بودند مرتضی مطهری باید آثار علمی بنویسد و خود را در ردیف و سطح یک فیلسوف نگه دارد و وارد دنیای کتاب‌های عوامانه نشود. اما وی که به‌خوبی نیاز اجتماعی زمانه‌ی خود را دریافته بود، این کتاب را با جرئت و جسارتی ستودنی منتشر کرد.

داستان‌های کتاب داستان راستان، با روندی جلو می‌روند که اکثراً جنبه‌های مثبت در آن‌ها غالب است. اگر هم داستانی جنبه‌ای منفی را برجسته کند، قرار است به شیوه‌ی «ادب از که آموختی؟ از بی‌ادبان» عمل کند. خود مرتضی مطهری در جملاتی که در رابطه با نام کتاب نگاشته، به این موضوع اشاره می‌کند و شخصیت‌ها و قهرمانان کتاب را «راست‌رو» می‌خواند. البته وجه دیگر نام‌گذاری کتاب به عقیده‌ی او، این است که طالبان و خوانندگان آن می‌خواهند در راه راست گام بردارند.

جوایز و افتخارات کتاب داستان راستان (جلد 1)

• برنده‌ی جایزه‌ی یونسکو در سال 1344 شمسی
• ترجمه‌شده به زبان‌های انگلیسی، ژاپنی، صربستانی و ...

کتاب داستان راستان (جلد 1) برای چه کسانی مناسب است؟

این کتاب از مرتضی مطهری برای افرادی که به مسائل دینی و اخلاقی علاقه‌مندند و داستان‌های کوتاه‌ دارای مفاهیم عمیق و والا را می‌پسندند، مناسب است.

در بخشی از کتاب داستان راستان (جلد 1) می‌خوانیم

ابوعلی بن سینا هنوز به سن بیست نرسیده بود که علوم زمان خود را فرا گرفت و در علوم الهی و طبیعی و ریاضی و دینی زمان خود سرآمد عصر شد. روزی به مجلس درس ابوعلی بن مسکویه، دانشمند معروف آن زمان، حاضر شد. با کمال غرور گردویی را به جلوی ابن‌مسکویه افکند و گفت: «مساحت سطح این را تعیین کن.»

ابن‌مسکویه جزوه‌هایی از یک کتاب که در علم اخلاق و تربیت نوشته بود (کتاب طهاره‌الاعراق) به جلوی ابن‌سینا گذاشت و گفت: «تو نخست اخلاق خود را اصلاح کن تا من مساحت سطح گردو را تعیین کنم. تو به اصلاح اخلاق خود محتاج‌تری از من به تعیین مساحت سطح این گردو.»

بوعلی از این گفتار شرمسار شد و این جمله راهنمای اخلاقی او در همه‌ی عمر قرار گرفت.

فهرست مطالب کتاب

رسول اکرم و دو حلقه جمعیت
مردى که کمک خواست
خواهش دعا
بستن زانوى شتر
همسفر حج
غذاى دسته‌جمعى
قافله‌اى که به حج مى‌رفت
مسلمان و کتابى
در رکاب خلیفه
امام باقر و مرد مسیحى
اعرابى و رسول اکرم
مرد شامى و امام حسین
مردى که اندرز خواست
مسیحى و زره على علیه‌السلام
امام صادق و گروهى از متصوفه
على و عاصم
مستمند و ثروتمند
بازارى و عابر
غزالى و راهزنان
ابن‌سینا و ابن مسکویه
نصیحت زاهد
در بزم خلیفه
نماز عید
گوش به دعاى مادر
در محضر قاضى
در سرزمین منا
وزنه‌برداران
تازه مسلمان
سفره خلیفه
شکایت همسایه
درخت خرما
در خانه امّ سلمه
بازار سیاه
وامانده قافله
بند کفش
هشام و فرزدق
بزنطى
عقیل، مهمان على
خواب وحشتناک
در ظلّه بنى‌ساعده
سلام یهود
نامه‌اى به ابوذر
مزد نامعین
بنده است یا آزاد؟
در میقات
بار نخل
عرق کار
دوستیى که بریده شد
یک دشنام
شمشیر زبان
دو همکار
منع شرابخواره
پیراهن خلیفه
جوان آشفته‌حال
مهاجران حبشه
کارگر و آفتاب
همسایه نو
آخرین سخن
نُسَیبه
خواهش مسیح
جمع هیزم از صحرا
شراب در سفره
استماع قرآن
شهرت عوام
سخنى که به ابوطالب نیرو داد
دانشجوى بزرگسال
گیاه‌شناس
سخنور
ثمره سفر طائف
ابواسحق صابى
در جستجوى حقیقت
جویاى یقین
تشنه‌اى که مشک آبش به دوش بود
لگد به افتاده
مرد ناشناس