معرفی و دانلود کتاب توسعه درون‌زا: نگاه جامعه‌شناختی به امکان توسعه در دوره‌ی صفویه و قاجار

معرفی کتاب توسعه درون‌زا: نگاه جامعه‌شناختی به امکان توسعه در دوره‌ی صفویه و قاجار

کتاب توسعه درون‌زا، نوشته‌ی رضا دهقان‌زاده، مرجعی تاریخی‌ست که رویدادها را از منظر متفاوتی نگریسته است. این کتاب سعی دارد با کنار زدن تصویر ایده‌آلی که از پیشینیان و میراث آن‌ها وجود دارد، به واقعیت‌ها بپردازد و ضعف‌ها و محدودیت‌هایی را که منجربه توسعه‌نیافتگی کشور شد مورد بررسی قرار دهد. در این مسیر تمرکز نویسنده بر رخدادهای دوران صفوی و قاجار معطوف است و سعی دارد با کنار هم قرار دادن بستر فکری مردم و اقدامات حکام، به نتیجه برسد.

درباره‌ی کتاب توسعه‌ی درون‌زا

رضا دهقان‌زاده در کتاب توسعه‌ی درون‌زا با بررسی تاریخ، فرهنگ و منش مردم ایران، از زاویه‌ی متفاوتی به رویدادهای تاریخ ایران نگاه کرده و در تلاش است تا از ضعف‌ و کوتاهی دولت‌ها در زمینه‌ی پیشرفت پرده بردارد. او بر این باور است که تحسین و تمجید از میراث گذشتگان، نگاه واقع‌بینانه را از مردم سلب می‌کند و اجازه نمی‌دهد که آن‌ها به مسئله‌ی توسعه‌نیافتگی توجه نشان دهند. از این رو قصد دارد در کتاب حاضر با سنجش همزمان جنبه‌های مثبت و منفی، نگرشی واقع‌گرایانه نسبت‌به تاریخ داشته باشد.

این کتاب، حول محور دوره‌های صفوی و قاجار می‌چرخد و با نگاهی جامعه‌شناختی، فرصت‌های ازدست‌رفته برای پیشرفت و توسعه را مورد مطالعه قرار می‌دهد. نویسنده معتقد است که نطفه‌ی هر کنش اجتماعی، در ذهن مردم جامعه شکل می‌گیرد. بنابراین هر رویداد تاریخی باید با مطالعه‌ی پیشینه‌ی آن و جریان مسلط بر اذهان عمومی همراه باشد و مسئله‌ی توسعه هم از این قاعده مستثنی نیست. درنتیجه باید توجه داشت که کشور تنها در شرایطی به‌سمت پیشرفت حرکت می‌کند که بستر فکری آن فراهم باشد.

شایان ذکر است که محتوای ذهنی انسان‌ها را عقاید، باورها، عادات، تلقی‌ها و نگرش‌ها تشکیل می‌دهند. این محتویات به‌مرور زمان به الگوهای فکری مسلط بدل می‌شوند و فرهنگی جمعی را پدید می‌آورند. حالا اگر این روحیه‌ی جمعی بر مبنای سخت‌کوشی، آینده‌نگری، شایسته‌سالاری، قانون‌محوری و جمع‌گرایی، بنا شده باشد، پیشرفت جامعه هم محقق خواهد شد. این در حالی است که فقدان هر یک از این‌ موارد، مانعی برای دستیابی به هدف اولیه است.

رضا دهقان‌زاده در کتاب توسعه‌ی درون‌زا، ذهنیت‌ مردم را با رویدادها و فرصت‌های بربادرفته کنار هم قرار می‌دهد تا به علل توسعه‌نیافتگی کشور دست یابد. البته موضوع بحث این کتاب انحصاراً مربوط به دو دوره‌ی صفویه و قاجاریه است. بااین‌حال او باور دارد که الگوهای فکری به نسل‌های بعد منتقل می‌شوند. بنابراین اگر این الگوها بر پایه‌ی محدودیت‌ها بنا شده باشند، در دوره‌های بعد هم محدود خواهند ماند.

لازم به ذکر است که کتاب توسعه‌ی درون‌زا بر اساس اسناد و مدارک به‌جامانده، سفرنامه‌ها، شرح‌حال‌ها و مطالعات گسترده‌ی نویسنده نوشته شده و با صحبت درخصوص پادشاهان صفوی، استبدادها و چهره‌ی قدسی این خاندان آغاز می‌شود. او سپس به سراغ قاجاریان می‌رود و با نگاهی به رفتارهای ناپسند حکام این دوره، به مقایسه‌ی بستر فکری و رفتاری ایرانیان و اروپایی‌ها در یک بازه‌ی زمانی یکسان می‌پردازد. درادامه، از نقش درباریان به‌عنوان واسطه‌ی امرا و مردم صحبت می‌کند و خراب‌کاری‌ها و اصلاحات زمانه را مورد بررسی قرار می‌دهد. درنهایت هم کتاب را با فصلی درباره‌ی ارتباط متقابل اجتماعی مردم به پایان می‌رساند.

کتاب توسعه‌ی درون‌زا را انتشارات اندیشه احسان منتشر کرد ه است.

کتاب توسعه‌ی درون‌زا برای چه کسانی مناسب است؟

علاقه‌مندان به تاریخ و مباحث جامعه‌شناختی، مخاطبان اصلی کتاب توسعه‌ی درون‌زا هستند.

در بخشی از کتاب توسعه درون‌زا: نگاه جامعه‌شناختی به امکان توسعه در دوره‌ی صفویه و قاجار می‌خوانیم

تمامی مسائل و بلاهای مطرح‌شده در زمانی رخ می‌دهد که ایران در بدترین و در‌عین‌حال در حساس‌ترین دوره‌های تاریخی جهان به سر می‌برد. درست زمانی‌که بخش زیادی از جهان با عرابۀ بیداری به پیش می‌رود، ایران در معرض تجاوز به خود به سر می‌برد. این تجاوز را از درون حاکمان خودی انجام می‌دهند و البته حکام و سران نیز دستاورد نادانی فاجعه‌بار اجتماعی و فکری مردم هستند.

در زمان حکومت‌های صفویه، زندیه، افشاریه، قاجاریه و پهلوی اروپاییان دانش متراکم‌شدۀ قرن‌ها حیات فکری زمین را به‌مثابۀ ذخیره‌ای انباشته‌شده در چارچوب منشی متناسب با دانش توسعه‌ای به کار بستند و با یک تحوّل عظیم در رویه‌های فکری و سبک‌های منشی تحوّلی عظیم در تکنیک، فن و صنعت به دست آوردند. آنان از تمام ابزارهای فکری برای دستیابی به ابزارها و فنون و سیطره بر زمین و زمان بهره گرفتند و چنان پیش رفتند که گویی زمین را برای تفحّص و کشف کوچک می‌دیدند و بهره‌گیری از توان و ظرفیت‌های فکری و نظری و منشی در حدّی بود که ادبیاتشان رنگ‌و‌بوی کنجکاوی و کشف نادانسته‌ها می‌داد و با سرودن اشعار و نوشتن رمان‌هایی چون «دن ‌کیشوت» دن‌کیشوت‌وار در سخت‌ترین شرایط با آرزوهایی بزرگ، شجاعانه و فداکارانه در پی دستیابی به آمال و آرزوهای خود بودند.

ساعت‌ها کار در صنایع، کارگاه‌ها و کارخانه‌ها، ذهن‌سوزی شبانه‌روزی اندیشمندان، برقراری یک نظم و انضباط همه‌گیر، توجّه و بهره‌گیری از تمام ظرفیت‌های انسانی و مادی همگی نشان از چهرۀ کنجکاو و توسعه‌خواه اروپا می‌داد. اروپاییان عناصر طبیعت را یکی پس از دیگری مسحور تلاش، نظم و منفعت جمعی کرده بودند. تفکّرات آنان رنگ‌و‌بوی آتی گرفته و درنتیجه منفعت آنی کوتاه‌مدّت را مسخ منافع جمع کرده بودند.

فهرست مطالب کتاب

سخنی کوتاه
مقدّمه
شمای کلّی (از گذشتۀ دور تا گذشتۀ نزدیک و حال)
1- پادشاهان و حکّام
آغاز با صفویان
چهرۀ قدسی صفویان
دنباله‌های استبداد
هشتاد سال احتضار روحی ایران
حکومت قاجاریان
زن‌بارگی و اخلاق جنسی قاجار
حکومت قاجار در یک نگاه
آخرین پادشاهی
تحفۀ حکّام ایران
هم‌زمان در اروپا چه می‌گذرد؟
فقدان علوم‌انسانی
2- درباریان؛ رابطین امرا و مردم
جریان درباریان ایران
کوتاهی اصلاحات و دوام خراب‌کاری‌ها
از القاب‌گرایی تا ملّی‌گرایی
یک واقعیت ساده؛ یک توصیۀ سخت
3- روابط متقابل اجتماعی مردم
مقدّمه (تمام توسعه‌)
مردم به دل مردم است
بینش‌ها، منش‌ها و کنش‌های ایرانیان
استبداد زاییدۀ استبداد خواهی است
فرجام سخن
پیوست
منابع
منابع پیوست