معرفی و دانلود کتاب تغییرات، چالش‌ها و آینده خانواده ایرانی

معرفی کتاب تغییرات، چالش‌ها و آینده خانواده ایرانی

کتاب تغییرات، چالش‌ها و آینده خانواده ایرانی نوشته‌ی تقی آزاد ارمکی، به بررسی و واکاوی مباحث جامعه‌شناسی خانواده در بستر فرهنگ ایرانی می‌پردازد.

در این اثر سعی شده است که در کنار بیان مهم‌ترین نظریات مرتبط با خانواده، به وضعیت کنونی خانواده‌ی ایرانی در ابعاد مختلف و چالش‌ها و مسائل جاری و آتی آن پرداخته شود تا به تصویر روشن‌تری از وضعیت کنونی نهاد خانواده دست یابید و در پی آن بتوانید چشم‌انداز دقیق‌تری برای آینده‌ی خانواده ایرانی متصور شوید. این کتاب پاسخگوی برخی از چالش‌های عمده در حوزه‌ی خانواده‌ی ایرانی در زمانه‌ی حال است.

نویسنده در ابتدا از مروری بر نظریات خانواده بحث را آغاز می‌کند. در ادامه مهم‌ترین تغییرات، چالش‌ها و مسائل خانواده‌ی ایرانی را شناسایی و تحلیل نموده و سپس چشم‌اندازی از آینده‌ی خانواده‌ی ایرانی در ابعاد مختلف ارائه می‌دهد. این اثر می‌تواند برای فهم مسائل جدید خانواده‌ی ایرانی گام مؤثری بردارد و مقدمه‌ای برای حل مسائل آن در آینده باشد.

هر یک از شما به عنوان عضوی از خانواده‌ی پدری یا خانواده‌ای که در آن به عنوان همسر (زن یا شوهر) زندگی می‌کنید، شاهد مجموعه‌ای از مشکلاتی چون کاهش نرخ ازدواج، افزایش نرخ طلاق، ظهور اشکال گوناگون از روابط خارج از خانه (قبل و بعد از ازدواج)، کاهش میل به فرزندآوری، تعارضات بین نسلی و انزوای اجتماعی هستید.

هر کدام از این مسائل به تنهایی می‌تواند زمینه‌ی بروز مجموعه‌ای از مشکلات برای اعضای خانواده و جامعه‌ی بزرگ‌تر شود. به طور مثال کاهش نرخ ازدواج عاملی برای بقای تجرد از یک طرف و کاهش نرخ باروری و افزایش روابط جنسی خارج از خانه می‌شود که نتیجه‌ی آن کاهش قدرت خانواده است. همین‌طور در صورت افزایش نرخ طلاق، افراد و گروه‌های درگیر با بروز اشکال گوناگون نابسامانی‌های اجتماعی روبه‌رو خواهند شد.

به همین علت شناخت ماهیت حرکت خانواده‌ی ایرانی و آسیب‌ها و تغییرات پیش روی آن در شرایط جدید از مهم‌ترین وظایف جامعه‌شناسان است. در صورت تأخیر در شناخت ابعاد خانواده و ماهیت مشکلات و چالش‌های آن، تصمیم‌گیری در سطح زندگی خانوادگی برای اعضای خانواده، مدیران فرهنگی و اجتماعی در سطح کلان کشور در آینده سخت و غیر ممکن خواهد شد. شناخت علمی از وضعیت خانواده ایرانی؛ تغییرات، چالش‌ها و آینده‌ی آن، شرایط بهبود زندگی خانوادگی را فراهم ساخته و زمینه‌ی مداخله‌گری نادرست دولت، گروه‌ها و نهادهای اجتماعی در خانواده را از بین می‌برد.

در این میان، مفهوم مرکزی که در کل اثر به اشکال گوناگون طرح شده، تغییرات بنیادی خانواده‌ی ایرانی تا فروپاشی آن است. اگر خانواده‌ی ایرانی در معرض فروپاشی را به بیان‌های متعددی چون خانواده‌ی در بحران، خانواده‌ی کوتاه مدت، خانواده‌ی وارونه، خانواده‌ی در احتزار و غیره بدانید، باید بیشتر در پی فهم فرایندهای حادثه آفرینی آن تا آسیب‌ها و مشکلات و در نهایت چالش‌های آن باشید.

در بخشی از کتاب تغییرات، چالش‌ها و آینده خانواده ایرانی می‌خوانیم:

خانواده ایرانی در دوره جدید دچار تحولات عمده‌ای شده است. این تحولات در سطوح متعدد قابل بررسی است. نخستین نوع تغییرات را می‌توان در روابط درونی نهاد خانواده دید. به طور قطع خانواده ایرانی به لحاظ روابط درونی یک شکل مانند روابط عمودی ندارد. روابط عمودی در کنار روابط افقی و ترکیبی در خانواده ایرانی دیده می‌شود. دومین نوع و سطح تغییرات در شکل خانواده است. ما تاکنون زندگی جمعی در قالب خانواده را که بر اساس ازدواج بین زوجین (زن و مرد) صورت می‌گرفت، می‌شناختیم. این شناخت همچنان باقی است، ولی به دلیل مجموعه شرایط و عوامل موجود در زندگی جمعی تغییرات عمده‌ای صورت گرفته است.

در شهرهای بزرگی چون تهران اکنون ما با زندگی افراد (زن و مرد) بدون ازدواج رسمی نیز روبه‌رو هستیم؛ الگویی از زندگی که به لحاظ قانونی در جایی ثبت نشده است و شناسنامه دختر و پسر سفید است، ولی در عمل آن‌ها با یکدیگر زیر یک سقف زندگی می‌کنند. این نوع زندگی را «ازدواج سفید» یا «هم‌خانگی» نامیده‌اند. اینکه گفته می‌شود ازدواج سفید به معنی وجود روابط جنسی بین دختر و پسر بدون انجام مراسم ازدواج به طور رسمی است و اینکه بیان می‌شود هم‌خانگی نیز به دلیل جمع شدن آن‌ها در یک خانه و زندگی مشترک در خانه است.

پس حضور دو فرد (دختر و پسر) در یک خانه و داشتن روابط جنسی دو مشخصه عمده‌ این ازدواج است؛ اما برخلاف ازدواج رسمی و قانونی دیگر قواعد و الزام‌های آن را ندارد. در خانواده رسمی افزون بر به رسمیت شناختن روابط بین زوجین اموری چون مراسم متعدد، قوانین ازدواج، قوانین طلاق و امور مربوط به فرزند و ارث و میراث محوریت دارد، در حالی که در خانواده سفید با بی‌اعتنایی به این امور زندگی جمعی شروع شده است.

فهرست مطالب کتاب

پیشگفتار
مقدمه
فصل یکم: خانواده در نگاه جامعه‌شناسان کلاسیک
مقدمه
بزرگان جامعه‌شناسی و خانواده
خانواده از نظر دورکیم
مراحل دگردیسی خانواده از نگاه دورکیم
خانواده و دیگر نهادهای اجتماعی
خانواده از دیدگاه ماکس وبر
ادیان جهانی و جماعت‌های مذهبی
خانواده؛ ماهیت و جایگاه آن در نگاه وبر
خلاصه مباحث
فصل دوم: تحولات جدید خانواده
مقدمه
«تطور اجتماعی» نهاد خانواده در «ایران»
موج بی‌مهار تغییرات در نهاد خانواده
1. مرحله آغازین خانواده
2. مرحله ایران باستان
3. مرحله تمدن اسلامی
4. مرحله اهمیت‌یافتن زن
5. ظهور خانواده به عنوان نهاد مستقل
ویژگی‌های خانواده در ایران معاصر
1. اهمیت خانواده
2. نوع خانواده
3. بقای کارکرد عاطفی خانواده ایرانی
4. اهمیت روابط خانوادگی
5. وضعیت ترکیبی خانواده
6. خانواده و نظام خویشاوندی
7. بعد خانوار
8. تغییر نگاه به فرزند
9. ازدواج
زمینه‌های تغییر خانواده در ایران
جامعه‌شناسی و مشکلات خانواده در ایران
خانواده سفید؛ چالشی بنیادی برای خانواده سنتی ایرانی
خلاصه مباحث
فصل سوم: مسائل و چالش‌های اساسی خانواده در ایران
مقدمه
چالش‌های اساسی خانواده ایرانی
1. چالش بی‌معنایی
2. چالش تربیت و فرزندآوری
عوامل مؤثر بر ظهور چالش فرزندآوری
1. رواج فردگرایی
2. افزایش سن ازدواج
3. کاهش میزان ازدواج
4. افزایش آمار طلاق
5. افزایش سطح تحصیلات و اشتغال زنان
3. چالش حقوق والدین
4. چالش ازدواج و طلاق
5. چالش مداخله‌گری در خانواده
الف) نتایج به‌دست‌آمده از پاسخ‌های زنان چادری
ب) نتایج به‌دست‌آمده از پاسخ‌های زنان بدحجاب
6. چالش حجاب
خلاصه مباحث
فصل چهارم: خانواده و رسانه
مقدمه
خانواده و رسانه ملی
بازنمایی سبک زندگی و الگوهای مصرف در خانواده ایرانی
تطور پوشش زنان؛ از قاجار تا دوره پهلوی
بازنمایی رسانه‌ای از پوشش زنان در دهه 1370
بازنمایی رسانه‌ای از پوشش زنان در دهه 1380 و 1390
پوشش و مصرف در خانواده؛ چشم‌انداز راهبردی
بازنمایی رسانه‌ای از روابط بین‌نسلی در خانواده ایرانی
1. وفاق نسلی
2. گسست نسلی
3. تغییر نسلی
خانواده و سینما
خلاصه مباحث
فصل پنجم: روابط بین‌نسلی در خانواده ایرانی
مقدمه
امکان یا امتناع بین نسلی
مطالعات نسلی در ایران
رویکردهای نسلی
1. توافق نسلی
2. گسست نسلی
3. تفاوت نسلی
وضعیت نسلی در ایران
1. تفاوت نسلی
2. ارتباط و همگرایی بین‌نسلی
مناسبات بین‌نسلی در بین خانواده‌های مهاجران ایرانی
خلاصه مباحث
فصل ششم: آینده خانواده ایرانی
مقدمه
آینده تغییرات خانواده؛ از تداوم تا مرگ
الگوهای تغییرات در خانواده ایرانی
بحران کاهش ازدواج و بحران افزایش طلاق
نقش دولت در خانواده
خانواده و ازدواج سفید
نوع نگاه به مسائل خانواده
بحران برای جوانان در خانواده
تغییرات در خانواده؛ فروپاشی یا انطباق؟
تصویر امروز و فردای خانواده ایرانی
نفوذ سیاست در خانواده
خانواده ایرانی، نیازمند عدم مداخله‌گری مستقیم
خلاصه مباحث
کتابنامه