معرفی و دانلود کتاب انسان کژگونه: دمکراسی؛ برآیند پانزده قرن کژدیسی جوامع غربی

معرفی کتاب انسان کژگونه: دمکراسی؛ برآیند پانزده قرن کژدیسی جوامع غربی

در کتاب انسان کژگونه، به چند سؤال مهم پاسخ داده می‌شود: چرا فرهنگ غربی به چنین شکوفایی و موفقیتی در جهان رسیده است؟ چرا ملل گوناگون از لحاظ رفاه اقتصادی با یکدیگر تفاوت دارند؟ چرا انقلاب صنعتی در اروپا رخ داد؟ و بسیاری پرسش دیگر. ژوزف هنریچ در این کتاب برنده‌ی جایزه‌ی هایِک و منتخب نیویورک تایمز، از چندین جنبه به این مسائل نگاه می‌کند: زیست‌شناسی، جامعه‌شناسی، اقتصاد، مردم‌شناسی، روان‌شناسی و تاریخ.

درباره‌ی کتاب انسان کژگونه

چرا اروپا و غرب چنین نقش مهمی در تاریخ بشر دارد و پس از مدتی، کشورهای آسیایی و شرق، به انزوا کشیده شدند؟ جرد دایموند در کتاب «اسلحه، میکروب و فولاد» به این سؤال پاسخی جالب می‌دهد: اروپایی‌ها باهوش‌تر از دیگر مردم جهان نبودند؛ بااین‌حال جغرافیا و منابع طبیعی اروپا، باعث توسعه‌ی سریع این قاره شد. ژوزف هنریچ (Joseph Henrich)، استاد مردم‌شناسی دانشگاه هاروارد، رویکردی متفاوت در پاسخ به این سؤال دارد. داروین سال‌ها پیش متوجه شد که چگونه انتخاب طبیعی مسیر زندگی بشر را تعیین کرد. حال کتاب انسان کژگونه (The WEIRDest People in the World) به سراغ تکامل فرهنگی می‌رود و توضیح می‌دهد که ارزش‌ها و فرهنگ انسانی در طی سال‌ها چطور انتقال پیدا کرده و توسعه یافته است. برای درک بهتر جهان و تأثیر اروپا بر آن، باید بدانیم که فرهنگ اروپایی weird یا همان عجیب است: غربی (western)، فرهیخته (educated)، صنعتی (industrialised)، غنی (rich) و دموکراتیک (democratic).

هیچ مورخی نقش محوری مسیحیت در توسعه‌ی جامعه‌ی اروپایی را نادیده نمی‌گیرد. هنریچ فکر می‌کند که نظر کلیسا درباره‌ی ازدواج و زندگی خانوادگی همه‌چیز و از جمله فرهنگ را تحت‌تأثیر قرار داد. او عقیده دارد جامعه‌ی مسیحی در قرون وسطی، به طرزی غیرعادی و نامعقول، ازدواج میان دخترعمو و پسرعمو (و به‌طورکلی ازدواج فامیلی) را منع کرده بود. این امر باعث ایجاد تغییری عمیق درساختار اجتماعی و فرهنگی اروپا شد. ژوزف هنریچ در کتاب انسان کژگونه دلایل بسیاری ارائه می‌دهد تا ثابت کند کلیسا بین سال‌های 1000 تا 1500 پس از میلاد، روابط خویشاوندی را تا حدی زیادی در اروپا از بین برد. مردم مجبور بودند که ازدواج فامیلی را نادیده بگیرند و با کسانی زندگی مشترک خود را شروع کنند که به‌نوعی با آن‌ها غریبه بودند. او شاهدهایی جذاب و مملو از استدلال‌های مختلف ارائه می‌دهد تا ثابت کند چنین قانونی چهره‌ی جهان و به‌ویژه اروپا را به‌کلی تغییر داد. این قاعده‌ی به‌ظاهر ساده، جای قبیله را با دولت، خرافات و افسانه‌ها را با علم و سرانجام ارزش‌ها و عرف‌ها را با قانون عوض کرد و مسیری دیگر در تاریخ به وجود آورد.

ژوزف هنریچ پس از بحث درباره‌ی نظریه‌اش، می‌کوشد تا تکامل فرهنگی جامعه‌ی غرب را بازسازی کند و تصویری بزرگ‌تر از این جامعه به دست دهد. او در کتاب انسان کژگونه سه کارکرد را توضیح می‌دهد: گردآورنده‌ی شکارچی، کشاورز و سرانجام صنعتی. او استدلال می‌کند که هر یک از این کارکردها در کنار شکل مشخصی از سازمان‌دهی اجتماعی بودند. شکارچی‌ها جامعه‌ی خود را حول ارتباط خویشاوندی به وجود آوردند. با کشاورزی، انسان‌ها قبیله‌هایی به وجود آوردند که براساس روابط خونی بود. و با صنعتی شدن، انسان‌ها گروه‌های بسیار بزرگ‌تری ساختند که بر سازماندهی «داوطلبانه» و غیرخویشاوندی استوار بود.

ژوزف هنریچ در زمینه‌های مختلف مانند اقتصاد، روان‌شناسی، جامعه‌شناسی و زیست‌شناسی فعالیت می‌کند. البته او بیشتر به‌عنوان مردم‌شناس شناخته می‌شود و سال‌ها در جزایر و سرزمین‌های دورافتاده، کار میدانی کرده است. وی با این پیشینه‌ی تحصیلی و علمی متوجه شد که بسیاری از مطالعات آکادمیک در حوزه‌ی روان‌شناسی و اقتصاد رفتاری، فقط روی مردم آمریکا و اروپا انجام شده‌اند. او استدلال کرد که نظریه‌های به‌دست‌آمده از این مطالعات در چین یا کره‌ی جنوبی متفاوت خواهد بود. هنریچ سعی کرد به سؤال تفاوت غرب با شرق در کتاب انسان کژگونه پاسخ دهد؛ اما این اثر هم در کنار دیگر کتاب‌ها، فقط مطالعات را یک قدم به جلو می‌برد. شاید هنوز هم راه زیادی برای پیدا کردن دلیل تمایز غربی‌ها در پیش داشته باشیم.

کتاب انسان کژگونه را نشر نیماژ با ترجمه‌ی محسن عسکری جهقی منتشر کرده است.

جوایز و افتخارات کتاب انسان کژگونه

• کتاب برجسته‌ی سال 2020 به انتخاب نیویورک تایمز
• بهترین کتاب غیرداستانی بلومبرگ در سال 2020
• کتاب منتخب دانشمندان رفتارشناسی در سال 2020
• کتاب منتخب سال 2020 در زمینه‌ی تکامل
• برنده‌ی جایزه‌ی کتاب هایِک در سال 2023

نکوداشت‌های کتاب انسان کژگونه

• یک شاهکار. کتاب انسان کژگونه گستردگی حیرت‌انگیزی دارد و شامل جزئیاتی پیچیده می‌شود. این کتاب بلندپروازانه‌ی ژوزف هنریچ نقطه‌عطفی در اندیشه‌ی اجتماعی به حساب می‌آید و او را به یکی از تأثیرگذارترین دانشمند علوم اجتماعی نیمه‌ی اول قرن بیست‌ویکم تبدیل می‌کند. (متیو سید، نویسنده‌ی کتاب «تفکر به شیوه‌ی جعبه سیاه»)
• اثری عظیم و جاه‌طلبانه که دوره‌ی گذار جامعه‌ی مدرن را نشان می‌دهد. (فرانسیس فوکویاما، نویسنده‌ی کتاب «نظم و زوال سیاسی»)
• جذاب‌ترین و تفکربرانگیزترین کتابی که در این مدت خوانده‌ام. ژوزف هنریچ تنوع و تکامل فرهنگی را بسیار عالمانه توضیح می‌دهد. بعد از کتاب انسان کژگونه دیگر به ارزش‌های «به‌ظاهر» جهانی خود، به همان شکل نگاه نخواهید کرد. (یوتا فریت، استاد بازنشسته‌ی علوم شناختی و نویسنده‌ی کتاب «اوتیسم»)
• هیچ‌چیز به اندازه‌ی تحلیل یک مردم‌شناس از دنیا جذاب نیست. ژوزف هنریچ نشان می‌دهد که جامعه‌ی غربی در مقایسه با دیگر نقاط جهان چقدر عجیب به نظر می‌رسد. (جان بارتون، نویسنده‌ی کتاب «تاریخ کتاب مقدس»)
• هنریچ عمیق‌تر از هر کس دیگری تکامل فرهنگی را بررسی کرده است. او درباره‌ی عجیب بودن سبک زندگی غربی و پیامدهای آن برای دنیا، نظرات جالب‌توجه و شگفت‌انگیزی دارد. (مت ریدلی، نویسنده‌ی کتاب «خوش‌بین خردگرا»)
• دستاوری درخشان و علمی که روش‌های معمول تاریخی را به کنار می گذارد و با روشی جدید جامعه را مطالعه می‌کند. (سایمون سیبگ مانتفیوری،‌ نویسنده‌ی کتاب «استالین، دربار تزار سرخ»)

کتاب انسان کژگونه برای چه کسانی مناسب است؟

اگر کتاب انسان خردمند از آثار موردعلاقه‌ی شماست، پیشنهاد می‌کنیم کتاب انسان کژگونه را نیز بخوانید. این کتاب برای علاقه‌مندان به دانش مردم‌شناسی مناسب است.

در بخشی از کتاب انسان کژگونه: دمکراسی؛ برآیند پانزده قرن کژدیسی جوامع غربی می‌خوانیم

دیپلمات‌های صدوچهل‌ونه کشور حاضر در سازمان ملل متحد تا نوامبر سال ۲۰۰۲ از پرداخت هرگونه جریمه‌ی پارک خودرو در رانندگی معاف بودند و با برخورداری از مصونیت دیپلماتیک، می‌توانستند بی‌آنکه جریمه‌ای بپردازند، خودروی خود را هرجا می‌خواهند، مقابل در ورودی مراکز خرید، کنار خیابان‌های باریک منهتن پارک کنند. حتی راه‌بندان کنند. تبعات مالی و اجتماعی این مصونیت گزاف بود. هیئت‌های دیپلماتیک سازمان ملل متحد بین نوامبر ۱۹۹۷ تا پایان سال ۲۰۰۲ بالغ بر صدوپنجاه هزار برگ جریمه‌ی پرداخت‌نشده داشتند که ارزش آن از صدوپنجاه میلیون دلار هم فراتر می‌رفت.

هرچند این رویداد برای مردم نیویورک خوشایند نبود، برای دو اقتصاددان به نام‌های تد میگوئل و رای فیسمنفرصت مطالعاتی مناسبی فراهم آورد. بالغ بر نود درصد نمایندگان سیاسی سازمان ملل در محدوده‌ی یکصدمایلی این سازمان ساکن‌اند. بنابراین، بیشتر آن‌ها شاهد روزهای برفی و بارانی و خیابان‌های پرازدحام و شلوغ منطقه هستند. این وضعیت دو اقتصاددان را بر آن داشت تا برگه‌ی جریمه‌های نمایندگان سیاسی کشورهای گوناگون را جمع‌آوری و مطالعه کنند.

نتایجی که از رهگذر این مطالعه به دست آمد و تفاوت‌های موجود در آن شگفت‌آور بود. طی پنج سال منتهی به پایان‌یافتن مصونیت مزبور در سال ۲۰۰۲ نمایندگان سیاسی کشورهای بریتانیا، سوئد، کانادا، استرالیا و چند کشور انگشت‌شمار دیگر هرگز برگه‌ی جریمه‌ای درباره‌ی تخلف در محل پارک خودرو دریافت نکرده بودند. این در حالی بود که نمایندگان کشورهای چاد و مصر و بلغارستان با دریافت بیش از یکصد برگ جریمه بیشترین میزان تخلف پارک خودرو در محل نامناسب را به خود اختصاص داده بودند. با نگاهی به فهرست این کشورها مشاهده می‌شود هرچه شاخص فساد بین‌المللی در این کشورها بالاتر می‌رود، تعداد برگه‌ی جریمه‌ای هم که هیئت‌های نمایندگی آن‌ها دریافت کرده‌اند افزایش می‌یابد. رابطه‌ی فساد داخلی کشورها و رفتار رانندگی در خیابان‌های منهتن مستقل از تعداد نمایندگانی است که هر کشور در سازمان ملل دارد. همچنین مستقل از میزان درآمد، نوع تخلف رانندگی (پارک در محل ممنوع و...) ساعت و زمان تخلف است.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه‌ی مترجم
درباره‌ی کتاب
برای مخاطب ایرانی
در باب عنوان کتاب
در حدیث دیگران
مقدمه‌ی نویسنده
دیباچه: مغز انسان تغییر کرده است
اسب سفید: ⽩ ⾺
آنچه خدا می‌خواهد
تاریخ دین، زیست‌شناسی و روان‌شناسی
بخش اول: دگرگونش جامعه و روان‌شناسی
1: روان‌شناسی انسان کژگونه
انسان در جامعه‌ی دمکرات، ثروتمند، روشن‌فکر و تحصیل‌کرده‌ی غربی
تو کیستی؟
من واقعاً کیستم؟
بازنمایی فردباوری
پرورش خودِ کژدیس
غرق در عذاب وجدان اما بی‌خجلت‌زدگی
به من نگاه کنید
صبور باش تا کامروا باشی
دیپلمات‌های سازمان ملل هم جریمه می‌شوند
کژدیسان دوستان بدی هستند
اعتماد به غیر
غرق در نیات
ندیدن جنگل
باقی‌مانده‌ی کوه یخ
2: برساخته‌شدن گونه‌ی فرهنگی
آماده‌ی آموختن
جوامع در حال تطور
قلاب‌های غریزی و نهادهای بنیادین
آیین‌های اشتراکی
رقابت‌های درون‌گروهی و روان‌شناسی اجتماعی هم‌فرگشت
گذرگاه‌هایی به ذهن انسان
نهادها تغییر می‌کنند و روان‌شناسی با آن سازگار می‌شود
3: طایفه‌ها و دولت‌ها؛ چرا نمی‌شود از آن به این رسید؟
قبیله‌ی ایلاهیتا چگونه بزرگ شد؟
فربگی جامعه
فردباوران واقعی
جوامع بشری چه زمانی، چرا و چگونه فربه می‌شوند؟
طایفه‌سازی
به‌هم‌پیوستن طوایف
دولت‌های دوران پیشامدرن
نام‌ربایی از نیاکان
کوره‌راهی باریک
4: بهوش باشید! خدایان ناظرند
اخلاقی‌کردن خدایان و زندگی‌های احتمالی پس از مرگ
خدایان چه می‌خواهند و چرا می‌خواهند؟
اجزای فعال
تطور خدایان و آیین‌ها
خدایان تاریخ‌سازند
دوزخ، اراده‌ی آزاد، جهان‌شمولی اخلاق
شهدایی شوق‌انگیز و آیین‌هایی ملال‌انگیز
سکوی پرش
بخش دوم: ریشه‌های انسان کژگونه
5: خانواده‌ی انسان کژگونه
فروپاشیدن خانواده‌ی سنتی
تا پیش از خط آغاز
آچارشلاقی
گسترش دایره‌ی محارم ازدواج
چرا این ممنوعیت‌ها وضع شد؟
تبارهای روبه‌زوال: فرزندخواندگی، چند‌همسری، تجدید فراش
مالکیت فردی و وصیت شخصی
کارولنژی‌ها، ارباب‌-رعیتی، الگوی ازدواج اروپایی
دگرگونی‌های تبعی: تفاوت‌های روان‌شناختی، خانواده و کلیسا
شدت خویشاوندی و روان‌شناسی
فردباوری، همگان‌گرایی و عذاب وجدان
جامعه‌گرایی بی‌قیدوشرط
جهان‌گرایی برابر وفاداری درون‌گروهی
پول، خون و جای پارک خودرو
انتقام و مجازات بی‌طرفانه (غیرشخصی)
توجه به نیات فرد در قضاوت‌های اخلاقی
شیوه‌ی تفکر تحلیلی
کلیسا جای خویشاوندی نشست و روان‌شناسی را تغییر داد
بازکردن دریچه‌های سیل‌بند
7: اروپا و آسیا
رد پای کلیسا
آخرین بازماندگان خویشاوندی در‌هم‌فشرده
فرزندان مهاجران
تفاوت‌های روان‌شناختی در چین و هندوستان
زمین حاصلخیز
8: تک‌همسری انسان کژگونه
یک نهاد خاص
معضل چندهمسری از نگاه ریاضی
نظام سرکوب تستسترون
اعتماد، کار گروهی و جرم
تک‌همسری میزان جرم را در جامعه کاهش می‌دهد
کنارهم‌قراردادن قطعات جورچین
بخش سوم: نهاد‌های نوین، روان‌شناسی‌های جدید
9: در باب تجارت و تعاون
بازارآمیختگی و جامعه‌گرایی بی‌وجه
اورمو، بازارها، انجمن‌های مردم‌نهاد و اختیاری
بدون قوم هویی تجارتی در کار نیست
انقلاب‌های تجاری و شهری
افزایش بازارآمیختگی
مخلص کلام
10: رام‌کردن رقابت‌ها
جنگ، دین و روان‌شناسی
اروپاییان جنگ افروختند؛ جنگ از آن‌ها انسان‌های کژگونه‌ای آفرید
تلطیف تنش‌های میان‌گروهی
در باب سیاست، جامعه و دین
چه زمانی و چرا؟
روان‌شناسی متفاوت؛ پیامد‌های متفاوت
مهار نیروی رقابت
11: ذهنیات بازاری
تفاوت‌های جهانی در خصوص صرفه‌جویی در وقت از کجا ناشی می‌شود؟
چگونه سخت‌کوشی فضیلت شد
انتظار برای نتیجه و دستمزد
صبوری و خودسامانی در بستر تاریخ
خودت باش: شکل‌گیری نخستین نطفه‌های شخصیتی انسان کژگونه
اثر موهبت‌
سترگ و فراخ؛ اما چقدر؟
بخش چهارم: تولد جهان مدرن
12: قانون، علم و دین
قوانین جهانی، اصول متعارض و حقوق فردی
دمکراسی و حکومت‌های انتخابی
کژدیس‌ترین دین
آمپول تقویتی
کار مقدس، روابط جنسی ممنوع و خودکشی
ماده‌ی تاریک یا دوران روشنگری
13: سرعتِ گریز
مداربندی مغز جمعی
راهبان و جویندگان
شهرهای بزرگ‌تر، مغزهای بهتر
جوامع دانش و پروتستان‌ها
مبدع‌تر؟
روان‌شناسی و نوآوری در جهان جدید
فرار از دام مالتوس
14: ماده‌ی تاریک تاریخ
اسلحه، میکروب و عوامل دیگر
فراوانی و روان‌شناسی
جهانی‌شدن و ناخرسندی‌هایش
کتابنامه
نمایه