معرفی و دانلود کتاب الگوهای کهن در معماری

معرفی کتاب الگوهای کهن در معماری

کتاب الگوهای کهن در معماری نوشته‌ی صدیقه قیدر و افشین قربانی پارام، به بررسی نقش نمادها در هنر و معماری ایران، قابلیت نمادها، معماری کیهانی، فرم‌های سنتی، نماد و اسطوره‌های حیوانی و... می‌پردازد.

اثری که ما به عنوان هنرمند خلق می‌کنیم تنها محصول خودآگاه ما نیست، بلکه محصول ناخودآگاه ماست. همچنین ادارک فرد از اثر ما نیز تحت تأثیر از خودآگاه و ناخودآگاه شخصی و جمعی اوست.

ناخودآگاهی و نسبت آن با هنر، از جمله مباحثی است که در طی صد سال گذشته توجه بسیاری از متفکران را به خود معطوف داشته است. زیگموند فروید پدر روانشناسی عمقی (روانکاوی) تاثیر ناخودآگاه فردی را در تمامی ابعاد زندگی و از جمله هنر بیان کرد. یکی از متفکرانی که بر زیبایی‌شناسی قرن بیستم اثری بسیار ژرف از خود باقی گذاشت، کارل گوستاو یونگ شاگرد و همکار فروید و واضع روانشناسی تحلیلی بود. او در مجموعه آثار و نیز سخنرانی‌های متعددی که از خود به یادگار نهاد، بر عنصر «ناخودآگاهی جمعی» در آفرینش هنری تأکید بسیاری کرد. در روند درک اثر هنری، پیامی که از اثر دریافت و منتقل می‌شود از فیلتر گزینشی جهان ادراکی (اطلاعات زمینه و ناخودآگاه) فرد عبور می‌کند. با توجه به اینکه ارزش‌های اصلی شناخت زیبایی هر کس به صورت اطلاعات زمینه در ضمیر ناخودآگاهش قرار می‌گیرد، می‌توان نتیجه گرفت که ادراک معنا و زیبایی در گرو جهان درکی است که ارزش‌های نهفته در ضمیر ناخود آگاه فرد آن را می‌سازد. همچنین آنچه هنرمند از معنا و فاکتورهای زیبا شناختی ارائه می‌دهد، غالبا از ناخودآگاه اوست. ضمیر ناخودآگاه ناشی از تجربیات گذشته است. تجربیاتی که میان نوع بشر مشترک است "ناخودآگاه جمعی، آن‌هایی که در یک منطقه مشترکند "ناخودآگاه منطقه‌ای" و آن‌هایی که شخصی هستند "ناخودآگاه فردی" را تشکیل می‌دهند. در معماری با توجه به بعد اجتماعی آن کارایی ناخودآگاه فردی یسیار کم می‌شود و آنچه هنرمند از معنا و فاکتورهای زیبا شناختی ارائه می‌دهد، غالبا از ناخودآگاه او سرچشمه می‌گیرند. این معنا و فاکتورها در قالب "نماد "به "صورت " در می‌آیند.

در بخشی از کتاب الگوهای کهن در معماری می‌خوانیم:

یونگ دسته نخست از آثار هنری را روانشناسانه می‌خواند و این نام را به این دلیل برگزیده که سبک مزبور در چارچوب آنچه از لحاظ روانشناسی فهمیدنی یا دست کم قابل تشخیص است جولان دارد. این آثار همواره مواد اصلی خود را از قلمرو گسترده تجربه آگاهانه انسانی به دست می‌آورند و ما به خوبی درمی‌یابیم که انگیزه‌های اصلی کنش‌ها و رخداد‌ها چه بوده است. در آثار گروه دوم مورد بحث یونگ که آن‌ها را دیده ورانه می‌نامد، اصل بر راز معنایی است، اثر انگار از ژرفای ناشناخته طبیعت یا روان آدمی برمی آید و به انحاء مختلف قدرت تربیت یافته و متمدن فهم و ادارک و احساس را گوشمالی می‌دهد و از آفرینش هنری چیزی بس متفاوت با تجارب پیش پا افتاده‌ای که از رویه زندگانی جاری حاصل آمده مطالبه دارد. نخستین دسته ما را ناگزیر از این پرسش نمی‌کنند که "پس معنایش چه بود؟" در حالی که دومین دسته مدام این پرسش را پیش می‌کشند و نیازمند تفسیر، تاویل و توضیح بسیار می‌شوند. این آثار به هیچ چیز در زندگی هر روزه ما شبیه نیستند بلکه بیشتر به رویاها، هراس‌ها و اندیشه‌های ظلمانی شبیه‌اند، و ارزیابی آن‌ها به عنوان آثاری زاده خلاقیت فرد ناروا است. در درون اثر هنری، رویت باطنی، تجربه ژرف‌تر و قدرتمندتری از شور و شهوت منحصرا انسانی است.

تجربه شهودی و رویابینی هنرمند را باید جدی گرفت. روانشناسی نشان می‌دهد که هر چقدر ادراک دنیای تیره دیده‌وری که آغازگاه کار هنرمند است دشوار باشد، باز کاری ناممکن نیست. نه به این معنا که حقیقت آن به طور کامل درک خواهد شد، بلکه بدین معنا که می‌شود نکته مرکزی‌اش را از راه تاویل و توضیح درک کرد. یونگ می‌نویسد این جهان یکسر ناآشنا نیست، دنیایی شخصی نیست که کشف آن فقط برای روانشناس جذاب باشد، بلکه موردی است که نزد همه ما مشترک است، همانطور که رویاهای ما از نا آگاهی جمعی خبر می‌دهند. ناقد هنری و حتی یک مخاطب سادہ اثر هنری از راه بررسی نمادهای اثر، قدرت شناخت نسبی ناخودآگاه جمعی را می‌یابد. فروید می‌پنداشت با تفحص در حیات شخص هنرمند، کلید رازگشای شاهکارها را یافته است، اما به گمان یونگ دیده وری محصول تخیلی قدرتمند نیست، بلکه از تجربه‌ای ازلی پدید می‌آید که زمان آن فراتر از محدوده زندگی یک فرد می‌رود. این تجربه ازلی از راه ناخودآگاه جمعی منتقل می‌شود.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه
دیدگاه ساختی شخصیت از دیدگاه فروید
یونگ و ناخودآگاه جمعی
کهن الگو (آرکی تایپ)
ویژگی‌های مهم معماری آرکی تایپی
نماد و سطوح معانی نمادین
قابلیت نماد‌ها
پیکره بندی بنا و فضا
بررسی برخی پرچم‌ها به عنوان نماد
بررسی چند نمونه از کهن الگوهای جهانی که ریشه در ناخودآگاه جمعی دارند
١- ماندالا - کهن الگوی خویشتن - کیهان
۲-کهن الگوی درخت مقدس - نیلوفر آبی (لوتوس).
٣- کهن الگوی عروج - زیگورات
۴- معماری کیهانی
فورم‌های سنتی
بررسی چند نمونه از کهن الگوها که ریشه در ناخودآگاه منطقه‌ای دارند
نقش نماد‌ها در هنر و معماری ایران
نمادها و اسطوره‌های حیوانی
مبانی طراحی معماری شوشتر
نمادهای معماری ایرانی در معماری برج آزادی
الگوهای اسلیمی
نقش نماد‌ها در هنر و معماری هند
نماد‌ها و استعاره‌ها در هنر و معماری چین
نماد‌ها در هنر و معماری ژاپن
نماد‌ها و اسطوره‌ها در معماری آمریکای لاتین
نماد‌ها و اسطوره‌ها در معماری مصر
شیوه‌های هنر و معماری یونانی
شیوه‌های هنر و معماری روم
فهرست منابع