معرفی و دانلود کتاب مهر فراخ چراگاه: مجموعه شعر

معرفی کتاب مهر فراخ چراگاه: مجموعه شعر

کتاب مهر فراخ چراگاه از محمود جعفری دهقی مجموعه شعری است که جهان اساطیری زرتشتی را به شعر نو و امروزین ایرانی پیوند داده است. نویسنده در این کتاب بن‌مایه‌های دین زرتشتی را که زمینه‌ساز اسطوره‌پردازی‌ها در درازای هزاران سال تاریخ زیست مردمان آریایی بوده، در بستر شعر نو دگرسان ساخته است. حاصل این ابتکار، اثری است که افزون بر اسطوره‌پژوهان، دوست‌داران شعر نو را نیز سر ذوق می‌آورد.

درباره‌ی کتاب مهر فراخ چراگاه

«بدان هنگام که من مهر فراخ‌چراگاه را هستی بخشیدم، او را در شایستگی ستایش و برازندگی نیایش، برابر با خود که اهوره‌مزدایم بیافریدم.» این سرآغازی است از یادکرد زرتشت سپنتمان از زبان اهورامزدا، در وصف میترا یا مهر، ایزد کهن آریایی؛ محمود جعفری دهقی با تلمیح بدان، مجموعه‌شعری اسطوره‌پردازانه با همین نام، مهر فراخ‌چراگاه را، پدید آورده است.

اساطیر هر سرزمین را می‌توان جان‌مایه و اساس خرد و فکر مردمان آن دیار دانست که در ژرف‌ترین لایه‌ها و عمیق‌ترین سطوح ناپیدای فکری یک ملت سکنا گزیده‌اند و در معنای حقیقی و نه صرفا استعاری، زیربنای فکری مردمی را، در کنه ناخودآگاه آنان شکل می‌دهد. کوته‌بینی است اگر اساطیر را به‌سان افسانه‌ها و داستان‌هایی کهن در نظر آوریم که برای سرگرمی آفریده شده‌اند. به‌عکس، مردمان و اقوام، نقاط نظر و نگرگاه خود را با زبانی شاعرانه و رویکردی هنری (حتی هنری در معنای امروزین آن) در پس این قصه‌ها و وقایعِ خیالی و داستانی گنجانده‌اند. به‌نحوی که امروز و در سده‌های اخیر، با گسترش شاخه‌های گوناگون علوم انسانی و افزایش تمایل به شناخت هرچه بیشتر افکار مردمان روزگار باستان، شاید بتوان گفت منابع و داستان‌های اسطوره‌ای، موثرترین نقش را به‌عنوان ابزار شناخت یک ملت دارند.

پیشینه‌ی اسطوره‌پردازی در آریایی‌ها

مجموعه‌شعر مهر فراخ‌چراگاه از محمود جعفری دهقی، یادمانی شاعرانه است، وارث و یادآور داستان‌های اساطیری ایرانی - آریایی که از آبشخورهای نابی چون گاث‌ها و یشت‌های اوستا، دینکردها و بندهشن سرچشمه می‌گیرد. اما پیش از پرداختن به آنچه که زمینه‌های گرد آمدن این آثار و کتب را در هزاره‌های متمادی فراهم آورد، بهتر است نگاهی مختصر بیفکنیم بر سیر تاریخی اسطوره‌پردازی در میان مردمان آریایی. آریایی‌های باستان، از ایرانیان و سکایان تا هندیان را می‌توان از غنی‌ترینِ برخورداران از میراثی اسطوره‌ای تلقی کرد، که از هزاران سال پیش تا حتی سده‌های گذشته و نزدیک‌تر، در بنایی نظام‌مند و روشن، به تدوین داستان‌های اساطیری خویش می‌پرداختند؛ و در راه‌هایی گوناگون، اعم از سنت دینی، تاریخی و هنری، به نگارش و مکتوب‌سازی، و یا انتقال سینه‌به‌سینه و شفاهی اساطیر خود اقدام کرده بودند.

در میان منابع آریایی که از اسطوره‌ها و داستان‌های این قوم بزرگ یاد و سخنی به‌میان آورده‌اند، اوستای ایرانیان و وداهای هندیان، کهن‌ترین مصادیق مدون و مشخص شمرده می‌شوند. گرچه اینان خود بی‌شک وارث افکار و داستان‌هایی در گذشته و روزگاری پیش از خود بوده‌اند و ادعایی بر دفعی بودن آنان مطرح نیست، اما وجه ممیز این دو در سازمان‌یافته بودن و صورت مکتوب و نوشته شده‌ای است که دارند. در هیچ‌یک از گزارش‌ها و منابع دوران باستان نیز نام و یادی از اثری مکتوب از اساطیر آریایی، پیش از دو مورد یادشده به میان نیامده و همین امر، بر اهمیت والای این دو منبع در نزد مشتاقان و علاقه‌مندان این حوزه در روزگاران گذشته تا به امروز می‌افزاید.

سرگذشت اوستا

در تمام ادوار ایران، نخستین و شاید ویرانگرترین ضربه را به اوستا، و به‌بیانی به موجودیت تاریخی هویت و اندیشه‌ی ایرانی، اسکندر مقدونی و یارانش زدند. آنان بودند که با سوزاندن و از میان بردن تمام نسخه‌های مکتوب از نسک‌های بیست و یک‌گانه‌ی اوستا در شهرهای گوناگون ایرانِ هخامنشی، اساطیر ایرانی را برای نخستین بار در آستانه‌ی نابودی و فراموشی قرار دادند. اما این نیت به سرانجام نرسید و در اواسط روزگار اشکانی و در پی آن، ساسانی، اهتمامی همه‌جانبه از سوی ایرانیان برای احیای متون دینی و اساطیر نسک‌های اوستا آغاز گشت؛ گرچه هیچ‌گاه تمام اوستای روزگار هخامنشی احیا و گردآوری نشد، اما بخش‌هایی از آن در این دوران چندصدساله (از روزگار اشکانی تا پایان ساسانیان) گردآوری و بازنویسی شد. برخی از نسک‌ها چون گاهان، به زبان اوستایی به نگارش درآمد، و بعضی دیگر نیز چون وندیداد و ویسپرد، به زبان پهلوی، بازنویسی شد.

حاصل این جنبش و اهتمام جدی بر احیای فرهنگ و اندیشه‌ی ایرانی، پدید آمدن کتاب‌هایی در سنت پهلوانی و خسروانی بود که نویسندگان و پژوهشگران سده‌های میانه‌ی ایران در همان روزگار، در برخی از آن کتاب‌ها چون دینکرد و زندها، جنبه‌ی دینی و در بعضی دیگر چون شاهنامه‌ها و خداینامه‌ها و بندهشن، وجه اساطیری اوستا را مورد بررسی و نگاه مبسوط‌‌تری قرار دادند.

کتاب مهر فراخ‌چراگاه از محمود جعفری دهقی، اثری است که داستان‌ها و روایت‌های کهن ایرانی از اوستا و دینکرد و سایر متون را، در بستر شعر آزاد و در قالبی ساختارشکنانه، بر بوم خیال کشیده است. او با زبانی دگرگونه و شاعرانه، مضامین اسطوره‌ای ایرانی را از اوستا و متون پهلوی که از آنان یاد شد، برگرفته و ضمن حفظ و پاسداری از امانت گرانی که در دست دارد، و با نگاهداری از مضامین فکری ایرانی در منابع مورداستفاده، مجموعه‌ی شعری فراهم آورده است خواندنی که به‌منزله‌ی کتابی جهت شناخت اساطیر نیز ارزش و سزاواری خواندن دارد.

این کتاب، مجموعه‌سروده‌هایی است از محمود جعفری دهقی که توسط انتشارات مروارید تهیه و منتشر شده است.

کتاب مهر فراخ‌چراگاه برای شما مناسب است اگر

• به اسطوره‌شناسی و به‌ویژه اساطیر ایران باستان علاقه دارید.
• دوست‌دار شعرخوانی در قالب شعر نو هستید.

در بخشی از کتاب مهر فراخ چراگاه: مجموعه شعر می‌خوانیم

همواره نیمروز بود
ماه و خورشید شهریار روشنان بودند
و روزان و شبان
از روزن‌های شرقی و غربی البرز
به رفت و آمد.
یکی بود، آن پتیاره
که می‌خواست آب و جاه تو به‌یکبارگی تباه شود.
هور بی‌مرگ اروند اسب
آن‌که در پایۀ پنجم آسمان بود
به فرّه دِرواسْپْ باره داشت
با روشنی او مینوان بر زمین فرود می‌آمدند
آب و آتش را به آشتی
و چشمه‌ها و دریا‌ها را به روشنی بود.
خورشید و ماه هر روز پیداتر و بالاتر یال برمی‌کشیدند
ماه گاه در آغوش خورشید می‌خفت
و خورشید سرودهای شبانۀ او را می‌شنفت.
با این‌همه
یکی بود، آن پتیاره
که می‌خواست آب و جاه تو به‌یکبارگی تباه شود.
تو بدان در آسمان ایستاده بودی

فهرست مطالب کتاب

بانویی با شاخه‌های سوسن
جستجو
در دام سایه‌ها
نقش کاشی
برکه
مینوی یزش
یله بر ناکجا
حکایت
تولد
با درفشی خونین
نطفۀ عظیم نخستین
پریستار جهان
روایت
بدرقه
هر روزه ساعت 13
دیدار
آرزوی محال
دیرگاهی است
پذیره
به رباطی کهنه
مهر فراخ‌چراگاه
روی در خاک
تهیگی
زمان ازدست‌رفته
بارو
همستکان
باور
جدایی
هزارۀ سوم
هزار پردۀ مه ...
فراخکرت
حکایت تاریخ
در این تنگ‌حالی
همسپاهی
جدایی
نوروز
راز
درخت بسْ تخمه
عبور
سکوت
هنر بزرگ
نماز
بر سمند راهوار مانْثْرَه
مینوی زمین
اردیبهشت
آب و آبان
خورشید سیاه
درواسپ، اسب آسمانی
افسون دیوبند
رشن راست
به چاشتگاه جهان
آنچه برفت ما را
مینوی خرد
فهرست برخی نام‌های اساطیری