معرفی و دانلود کتاب دیگری در اندرونی: واکاوی فضای جنسیتی

معرفی کتاب دیگری در اندرونی: واکاوی فضای جنسیتی

کتاب دیگری در اندرونی: واکاوی فضای جنسیتی نوشتۀ مرضیه بهرامی برومند، مبتنی بر ویژگی‌های معماری خانه‌های دوران قاجار به واکاوی هویت جنسیتی در فرهنگ و تاریخ ایران می‌پردازد.

مطالعات بین رشته‌ای جنسیتی - فضایی، تعامل متغیر بین جنسیت و مقولۀ فضا را به صورت علمی بررسی می‌کند که روابط نابرابر تجلی مکانی - فضایی و قدرت در آن به شکلی فمینیستی در زمینه‌های گوناگونی مثل انسان‌شناسی، جامعه‌شناسی، تاریخ، مطالعات فرهنگی، فلسفۀ سیاسی، جغرافیا و ... دیده می‌شود. این اثر با تمرکز بر پدیدۀ فضای جنسیتی و با پرهیز از یکسان پنداری جنسیت رابطۀ بین جنسیت و فضای معماری خانه را بررسی می‌کند.

بررسی هویت زن در دو دورۀ زیستی سنتی و مدرن همواره مرکز توجه حوزه‌های علوم انسانی بوده است. جامعه‌شناسان بر این باورند هویت‌یابی شخص با دیالکتیک و مباحثۀ میان فرد و جامعه شکل می‌گیرد و در واقع شخصیت آدمی در فرایند اجتماعی شدن او ساخته می‌شود. هویت فرد، محصول ارتباط است و پاسخ به کیستی و چیستی بدون خرد و آگاهی از تاریخ و اجتماع غیرممکن می‌باشد.

در جامعۀ سنتی و نظام ساختاری مورد بحث این کتاب در دورۀ قاجار؛ جامعۀ ایرانی فردیت و تخصصی شدن را برنمی‌تابد؛ تفکیک فرد از جمع دشوار و تقسیم کار اجتماعی بسیار ساده‌تر و ابتدایی است؛ گذشته محترم و با ارزش شمرده می‌شود و هر فعالیت یا تجربه‌ای در جهت حفظ و تداوم گذشته صورت می‌گیرد؛ گذشته‌ای که در قالب فرهنگ به عنوان مهم‌ترین و غنی‌ترین منبع هویت سازی، به حال و آینده وصل می‌شود.

در تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران، به ویژه دورۀ قاجار، این هویت مردانه بوده که حوزه‌های اقتدار را در اختیار داشته‌ و هویت زنانه فقط منحصر به فضای خصوصی و امور خانگی بوده است. زن که در فضای محدود و بستۀ اندرونی رشد می‌کند هیچ شناخت و دانشی به دنیای بیرون و فضای عمومی ندارد.

اعتراض به وضعیت موجود یا بازخواست از مردان موجب از بین رفتن صورت مثبت زن و زایل شدن مقام معشوقی اوست؛ بنابراین برای اینکه او را به عنوان یک زن خوب و پذیرفتنی بشناسند، باید کدبانویی مطیع و صبور، همسری مهربان و فداکار و مادری دلسوز و بدون هیچ چشم‌داشت مادی باشد.

از این رهگذر، زنانگی خاص در فضای اندرونی یعنی در مکان جنسی زنانه و نمای ابر زنانگی ساخته می‌شود که مستوری‌اش از آن سوی دیوارهای بلند حجاب تقدیس شود یا نجابتش در مقام یک پرده‌نشین تکریم شود. نظام پدر سالاری که به عنوان یک گفتمان مطرح می‌شود نابرابری جنسیتی را امری طبیعی جلوه می‌دهد و زن را از حضور در عرصۀ عمومی و محیط بیرون باز می‌دارد و اگر زن بخواهد از این تقسیم‌بندی بگذرد و در اجتماع حضور یابد و زیست جهان دنیای بیرون و نبود مرزبندی جنسیتی را تجربه کند، او را کنار می‌گذارد، انگ ضد زن بر دامانش روا می‌دارد و طردش می‌سازد.

در بخشی از کتاب دیگری در اندرونی: واکاوی فضای جنسیتی می‌خوانیم:

دوگانگی فضا با تقسیم‌بندی میان فضای عمومی و خصوصی مفصل‌بندی می‌شود. خانه، قلمرو و عرصۀ خصوصی زنانه است و عرصه‌های کار دستمزدی در فضای عمومی، رمزگذاری مردانه شده که روابط اجتماعی تولید می‌کند. قلمروی خانه و فضای خصوصی دال بر ارزش‌های دست دومی مانند مراقبت، شوهرداری و بچه‌داری است و در مقابل، مکان‌های عمومی و کار دستمزدی، قلمروی مردانه حاوی ارزش‌های دست اول جامعه همچون مدیریت، معیشت، معاشرت و قدرت است. به رغم آنکه این ارزش‌ها با تغییر روابط جنسیتی و گفتمان و هویت جنسیتی عوض شده است، اما بسیاری از این رمزگذاری‌های فرهنگی هنوز در فضای عمومی جامعه و فضای خصوصی خانه‌ها حفظ شده است (بارکر، 1391).

برخی از فمینیست‌ها معتقدند که مرزبندی فضای عمومی و خصوصی قابل تغییر است و می‌تواند از بین برود. لیستر معتقد است «هیچ تعریفی از مرز عمومی / خصوصی نمی‌تواند ثابت و عام باشد بلکه برای انعکاس بخشیدن به تغییر و تحول اجتماعی مدام در تحول خواهد بود» (فریدمن، 1381: 50). تحقق برابری جنسیتی به مشهودسازی برابری، توانمندسازی و مشارکت هر دو جنس در تمامی عرصه‌های زندگی خصوصی و عمومی حکم می‌دهد. در این میان جریان‌سازی برابری جنسیتی در پی آن است که حساسیت فضایی مکانی منجر به تبعیض‌های جنسیتی را به حداقل برساند.

فهرست مطالب کتاب

پیشگفتار
فصل یکم: کلیات نظری
مقدمه
ملاحظات روش‌شناسی
فصل دوم: دیگر بودگی جنسیتی
تأملی در مفهوم دیگر بودگی
دیگر بودگی جنسیتی
فصل سوم: فضای جنسیتی
مفهوم فضای جنسیتی
فضای جنسیتی خانه‌های دورۀ قاجار
گفتمان جنسیت در دورۀ قاجار
فصل چهارم: دیگر بودگی در اندرونی
بدن سیاسی
دانش و قدرت در معماری مدرن
سخن پایانی
کتابنامه
نمایه