معرفی و دانلود کتاب خلیج فارس در آیینه‌ی فرهنگ عامه

معرفی کتاب خلیج فارس در آیینه‌ی فرهنگ عامه

تصویری از خلیج فارس در آیینه‌ی افسانه‌ها و قصه‌ها... یاسین قاسمی بجد در کتاب خلیج فارس در آیینه‌ی فرهنگ عامه، به بازتاب این دریا در آداب و رسوم مردم نواحی جنوب ایران پرداخته است. این اثر مجموعه‌ای است خواندنی از قصه‌ها، مراسم‌ها و ترانه‌هایی که شاید برای خوانندگان عجیب به نظر بیایند، اما درواقع از ارکان اصلی زندگی اجتماعی این مردم به شمار می‌روند. کتاب حاضر سفری است به عمیق‌ترین لایه‌های فرهنگی مردم ایران.

درباره‌ی کتاب خلیج فارس در آیینه‌ی فرهنگ عامه

پیش از اینکه علم و روش‌های علمی پا به زندگی بشر بگذارند، انسان‌ها عادت کرده بودند که سؤالات اساسی زندگی را از طریق افسانه‌پردازی و اسطوره‌سازی پاسخ بگویند. اگرچه امروزه تیغ برّنده‌ی علم به هر باوری اجازه‌ی مقبولیت نمی‌دهد، اما آشنایی با اعتقادات و فرهنگ عامیانه‌ی انسان‌ها همچنان لذت‌بخش است. یاسین قاسمی بجد در کتاب خلیج فارس در آیینه‌ی فرهنگ عامه جلوه‌ای جدید از این دریا را به خوانندگانش عرضه می‌کند. در این کتاب سری به دنیای پریان و غول‌ها می‌زنیم تا بدانیم گذشتگان در جهان‌بینی خود چه توجیحی درمورد پیدایش دریای خلیج فارس داشته‌اند.

از آنجایی که خلیج‌فارس به لحاظ جغرافیایی در نزدیکی هرمزگان و بوشهر و خوزستان آرمیده، به نظر می‌رسد فرهنگی که یاسین قاسمی بجد از آن سخن می‌گوید، تاحدودی رنگ قومیتی به خود گرفته است. افسانه‌هایی که گاه رنگی از گویش‌های این نواحی دارند نیز این نکته را تأیید می‌کند. کتاب خلیج فارس در آیینه‌ی فرهنگ عامه مجموعه‌ی خوش‌آهنگی از اشعار، مثل‌ها، چیستان‌ها و لالایی‌هایی است که برای درک آن‌ها نیازی نیست به گذشته سفر کنیم. حتی اگر نخستین‌بار است که با این بخش از فرهنگ مردم جنوب ایران مواجه می‌شوید، باز هم از خواندن این کتاب لذت خواهید برد.

از شگفتی‌های زندگی بشر این است که پیش از آنکه زمین زیر پاهایش را بشناسد، همواره در پی شناخت آسمان بالای سرش بوده است. مردم حاشیه‌ی خلیج فارس نیز که از این کنجکاوی به دور نبوده‌اند، برای ستارگان و بسیاری از پدیده‌های کیهانی داستان‌سرایی می‌کرده‌اند. یاسین قاسمی بجد به برخی از باورهای کیهانی مردم که به نحوی با خلیج فارس نیز گره خورده، اشاره کرده است.

کتاب خلیج‌فارس در آیینه‌ی ادبیات عامه با نثری روان و بهره‌گیری از تصاویر متعدد به اثری جذاب و خواندنی بدل شده است و هم برای خواننده‌ی عام و هم برای متخصصان و پژوهشگران حوزه‌ی ادبیات عامیانه می‌تواند مفید و آموزنده باشد. انتشارات پل این کتاب را به مرحله‌ی چاپ و انتشار رسانده است.

کتاب خلیج فارس در آیینه‌ی فرهنگ عامه برای چه کسانی مناسب است؟

کتاب خلیج فارس در آیینه‌ی فرهنگ عامه برای تمامی علاقمندان و مخاطبان فرهنگ و ادبیات عامیانه یا فولکلور مناسب است. اگر از دانشجویان رشته‌ی ادبیات و ایران‌شناسی هستید، مطالعه‌ی این کتاب را هرگز از دست ندهید.

با یاسین قاسمی بجد بیشتر آشنا شویم

یاسین قاسمی بجد، زاده‌ی 1367 در استان سیستان و بلوچستان، نویسنده، شاعر و مترجم ایرانی است. این نویسنده تاکنون بیش از هشتاد عنوان کتاب به چاپ رسانده است. یاسین قاسمی بجد از مؤلفان برجسته‌ی حوزه‌ی کسب‌وکار، متافیزیک و خودیاری به شما می‌رود. کتاب‌های «در جستجوی خدا»، «365 راز مثبت‌اندیشی»، «اسرار کیهانی» و «بهبود و شفای چاکرا» از دیگر آثار این نویسنده هستند.

در بخشی از کتاب خلیج فارس در آیینه‌ی فرهنگ عامه می‌خوانیم

اهالی هرمزگان، به نوعی جن به نام «دختر دریا» (مادر دریا) اعتقاد دارند و می‌گویند که دختر دریا، در دریا زندگی می‌کند و همیشه در آنجا در حال تکان‌دادن گهواره‌ای است. بعضی‌ها بر این باورند که «دختر دریا» از سر تا کمر، شبیه دختران بوده؛ ولیکن پاهایش به هم چسبیده و به مانند دُم ماهی می‌باشد (سعیدی و مدرسی، 1397، 109). چنانچه مردی مشغول شناکردن در دریا باشد و قسمتی از بدن او به گهواره‌ی دختر دریا برخورد کند؛ دختر دریا، آن مرد را دیوانه، بیمار و یا کر و لال خواهد کرد و براساس باور عامیانه، بسیاری که برای نخستین بار آن را دیده بودند و درباره‌ی آن هیچ آگاهی نداشتند، در همان برخورد نخست سکته نموده و جان می‌سپارند. علاوه بر این، هرشخصی که با «دختر دریا» تماس پیدا کند، بیمار می‌شود و باید به نزد ملای محلی برود تا با خواندن دعا، او را مداوا نماید (حسنی، 1382، 494).

غواصان مروارید که بدون هیچ‌گونه تجهیزاتی به زیر آب می‌رفتند، از وجود زنی در زیر آب خبر می‌دادند که بچه‌ی شیرخواری را در آغوش داشته و یا در حال تکان‌دادن گهواره‌ی کودکی بوده است. اگر دختر دریا یا مادر دریا، با غواصی ارتباط برقرار کند، صیدش رونق می‌گیرد؛ اما همیشه این احتمال وجود دارد که آنها از او بخواهند که در زیر آب مانده و با آنها زندگی نماید. اگر صیاد امتناع کند، دیگر مرواریدی نخواهد یافت و اگر بپذیرد دچار خفگی و بی‌هوشی شده و درنهایت خواهد مُرد (محسن شیرازی، 1401، مصاحبه‌ی شخصی). براساس باورهای کهن غواصان مروارید در خلیج فارس، گاهی‌اوقات این زن دریایی، به نزد غواصان آمده و از آنها می‌خواهد که برای فرزندش گهواره‌ای تهیه کرده و با خود به زیر آب ببرند؛ اگر غواص چنین کند، «مادر دریا» چندین مروارید درشت به او هدیه خواهد داد.

فهرست مطالب کتاب

پیشگفتار
گفتار اول: درآمدی بر فرهنگ عامه‌
گفتار دوم: داستان‌های عامیانه
خلاصه‌ای از چند چی‌چی‌کای مشهور در بین اهالی هرمزگان
هر که بد کند، بد به خود کند
کره‌اسب سبز
گنجینه‌ی طلا
کچل و دختر پادشاه
سنگ‌تراش
سه نمونه از داستان‌های عامیانه‌ی بوشهری
گفتار سوم: افسانه‌ها، اسطوره‌ها و موجودات وهمی
مقدمه
روایات و داستان‌هایی در مورد موجودات و پدیده‌های اعجاب‌انگیز خلیج فارس
موجودات افسانه‌ای، اسطوره‌ای و وهمی خلیج فارس
 «جن» (از ما بهتران، اهلِ اونا و...)
 «پری»
 «پری دریایی» و «آدمیان وشانی»
روایت جابربن‌حیان
پزشک دریا
 «دیو» و «غول»
 «بختک» (فرنجک)
 «غولک» (خولک)
 «تمبولک»
 «سیحر»
 «عفریت»
 «همزاد»
 «آل» (زائوترسان)
 «دُرنج» (دروج)
 «گوش گلیمی»
 «دوال‌پا»
 «غلوم زنجیری»
 «جهله‌پهلو»
 «جهله‌ به گند»
 «مهدیسما» یا «مهدوسمال»
 «امّ‌الدّاس» (مریم‌داس)
 «دختر دریا» (مادر دریا)
 «بَپ دریا» (پیر دیریا)
 «مردآزما» (جوان‌آزما)
 «مردخوار» (مانتیکور)
 «بشکوچ» (شیردال)
خواهر میرمُهَنا
 «غراب جنّی» (کشتی جن‌ها)
گفتار چهارم: آیین‌ها، آداب و مناسک
آیین‌های مربوط به بزرگداشت حضرت خضر علیه‌السلام
دعای باران و آئین‌های مربوط به آن
باران‌خواهی (قبله دعا ‌رفتن)
مراسم گِلی‌ساختن (گِلی درآوردن)
گَل گِلی نو (گل‌گلینا)
آفتاب‌خواهی
اعتقادات مبتنی بر هواشناسی، نجوم و گاه‌شماری و باورهای خرافی ساکنان مجاورنشین خلیج فارس در مورد بارندگی‌ها
آیین‌ها و مناسک مربوط به هواشناسی و دریانوردی
سنت پیش بینی وضعیت هوا و دریا
تقویم دریایی (تقویم صیادی)
نوروز دریایی (نوروز صیادی)
تقویم زراعی جنوب
گاه‌شمار شفاهی اچُمی
گفتار پنجم: اعتقادات و باورهای عامیانه
باورها و عقاید درباره‌ی رویدادها و پدیده‌های نجومی و تقویمی
اعتقادات و باورهای ساکنان خلیج فارس در مورد تأثیر ستارگان و ماه‌های قمری
ماه‌گرفتگی و باورهای مردم
اعتقاد به نحوست برخی از روزها
چهارشنبه‌سوری
باورها و عقاید خرافی به افسون، جادو و طلسم
اعتقاد به مهره‌ها و اشیای سودآور
چشم‌زخم
مراسم تابه گرمک
اعتقاد به نحوست بعضی از چیزها
خون‌دماغ‌شدن در صحن امامزاده و اماکن مقدس
تقدس درختان و گیاهان نظرکرده
باورها و عقاید درباره‌ی حیوانات و گیاهان
درخت نخل در باور ساکنان مجاورنشین خلیج فارس
سایر باورها و اعتقادات ساکنان مجاورنشین خلیج فارس
مهمان آمدن
برخی باورهای دیگر
گفتار ششم: شروه، لالایی، اشعار و ترانه‌های عامیانه
اشعار و ترانه‌های عامیانه
ترانه‌های عامیانه‌ی موسوم به بندری
ترانه‌ای محلی به گویش بستکی (شاعر: ابراهیم منصفی)
اشعار محلی در مورد وطن و خلیج فارس
دوبیتی‌ها
مراسم چهاردهمی
نمونه‌هایی از شروه‌های رایج در «مراسم چهاردهمی» در استان هرمزگان
یزله (هوسه)
نمونه‌ای از یزله‌ی رایج در استان بوشهر
لالایی‌ها
لالایی‌های رایج در بندر گناوه‌ی استان بوشهر
گفتار هفتم: ضرب‌المثل‌ها و زبانزدها
نمونه‌هایی از ضرب‌المثل‌های رایج در هرمزگان
نمونه‌هایی از ضرب‌المثل‌های رایج در استان بوشهر
نمونه‌هایی از ضرب‌المثل‌های رایج در استان خوزستان
ضرب‌المثل‌های عربی رایج در خوزستان
ضرب‌المثل‌های عربی رایج در کشورهای عربی خلیج فارس
گفتار هشتم: چیستان‌ها
چیستان‌های رایج در استان هرمزگان
چیستان‌های رایج در استان بوشهر
چیستان‌های رایج در استان خوزستان
گفتار نهم: لطیفه‌ها و بذله‌گویی‌ها
نمونه‌هایی از لطیفه‌های مجاورنشینان خلیج فارس
گزیده‌ی منابع
کتاب‌ها
راویان
برای مطالعه‌ی بیشتر
کتاب‌ها
مقالات
سخن آخر