معرفی و دانلود کتاب حسابداری رفتاری

معرفی کتاب حسابداری رفتاری

کتاب حسابداری رفتاری نوشته مهرداد فتحی، به بررسی تاریخچه مطالعات رفتاری‌ در‌ اقتصاد و مالی، حسابداری مدیریت رفتاری، اقتصاد رفتاری و نمونه‌هایی از تحقیقات انجام ‌شده در زمینه حسابداری و مالی ‌رفتاری می‌پردازد.

گسترش تکنولوژی، ایجاد تحول اطلاعاتی و بالا رفتن ابعاد و عوامل‌ تأثیرگذار‌ بر‌ تجارت موجب شده تا مدیران، اعتبار دهندگان، سرمایه‌گذاران و... با پیچیدگی و افزایش بار اطلاعاتی روبرو شوند‌، این‌ امر توجه به تمام جوانب، دخیل نمودن هر یک از آن‌ها در تصمیم‌گیری، عدم‌ توانایی‌ افراد‌ برای ترکیب منابع چندگانۀ اطلاعات و در نهایت کم شدن دقت قضاوت را به دنبال دارد‌. به‌ همین دلیل، افراد قادر نخواهند بود با اتکای صرف به اطلاعات منعکس در‌ صورت‌های‌ مالی‌ از عهده وظایف محوله برآیند. تعاریفی که محافل حرفه‌ای، از واژۀ حسابداری ارائه داده‌اند به‌ خوبی روشن است که تصمیم‌گیری نقش مهمی‌ را‌ در تئوری‌های حسابداری بازی می‌کند‌. برای‌ مثال مؤسسه حسابداران آمریکا، تعریف خود را از حسابداری چنین، بیان کرده است:

حسابداری «فرآیند تعیین، اندازه‌گیری و ارتباط اطلاعات اقتصادی است، به‌ شکلی‌ که امکان انجام قضاوت‌ و تصمیم‌گیری‌ برای استفاده‌ کنندگان از اطلاعات فراهم آید». هیئت اصول حسابداری وظیفه حسابداری را «فراهم نمودن اطلاعات کمی، با ماهیت مالی درباره واحدهای اقتصادی می‌داند، به‌ طوری‌ که بتواند در تصمیمات‌ اقتصادی‌ افراد مفید واقع شود». و درنهایت FASB اعتقاد دارد:

نقش گزارش‌های مالی در اقتصاد تهیه اطلاعاتی است که در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی و تجاری مفید باشد؛ بنابراین، دلیل بررسی تصمیم‌گیری استفاده‌ کنندگان و استفاده‌ از‌ اطلاعات حسابداری‌ به‌ خوبی روشن بوده، چرا که بدین ترتیب نوع و نحوه ارائه اطلاعات برای آن‌ها مشخص می‌شود. نظریه‌پردازان حسابداری، در ضمن مطالعه تصمیماتی که استفاده‌ کنندگان می‌گیرند و اثر آن بر تهیه‌ اطلاعات، خط‌مشی دو طرفه‌ای‌ را‌ اتخاذ کرده‌اند. یکی در جهت پاسخ به این پرسش که مردم چطور باید تصمیم بگیرند (رویکرد دستوری) و دیگری در راستای این موضوع که در دنیای واقع چگونه تصمیم‌گیری از سوی آنان‌ شکل می‌گیرد (رویکرد اثباتی). در جنبۀ نخست، فرد کار خود را با یک مدل اقتصادی آغاز نموده و جهت یافتن اطلاعات مورد استفاده در مدل تصمیم‌گیری می‌کوشد، در حالی‌ که در رویکرد دوم‌ چگونگی‌ استفادۀ افراد از داده‌های مالی مورد مطالعه و بررسی قرار می‌گیرد.

علم رفتاری به درک، توضیح دادن و پیش‌بینی رفتار انسان می‌پردازد و مشاهده منظم رفتار انسان را به‌ قصد تأیید فرضیه‌های مشخص به وسیله آزمایش و به اعتبار تغییرات قابل‌ مشاهده در رفتار، نشان می‌دهد. یکی از گرایش‌های حسابداری که به تحلیل ارتباط میان رفتار انسان و سیستم حسابداری می‌پردازد، حسابداری رفتاری است.

منظور حسابداری رفتاری، اندازه‌گیری و ارزیابی عوامل رفتاری مربوط و ارائه نتایج گزارش‌ها به تصمیم‌ گیرندگان درون و برون‌ سازمانی است. همین‌طور، این بخش از اطلاعات، گزارش‌های حسابداری را تکمیل نموده و در اختیار مدیران و تصمیم‌ گیرندگان سازمانی قرار می‌دهد.

در جهان پرتلاطم و رقابتی امروز سازمان‌ها برای حفظ بقا نیازمند شیوه‌های تازه، سریع و قابل‌ اتکاتری برای کسب اطلاعات هستند. در جهت رفع این‌طور نیازها، سیستم‌های اطلاعاتی به‌ طور مدام و مستمر مستلزم تغییرات و اصلاحاتی هستند. در این میان تغییرات جنبه‌های رفتاری می‌تواند نقش موثری در کسب اطلاعات داشته باشد، زیرا بهترین سیستم‌ها هم بدون حمایت افرادی که با آن کار می‌کنند، موفق نخواهند بود.

توجه به این گرایش حسابداری از زمانی آغاز شد که مدیران و حسابداران نیاز به توجه بعد غیرمالی حسابداری را احساس کردند. وجود سیستم‌های حسابداری و گزارش‌های مالی تمامی اطلاعات لازم را برای تصمیم‌گیری فراهم نمی‌کند لذا توجه به جنبه رفتار انسانی و چگونگی تأثیرگذاری آن بر سیستم‌های حسابداری نیاز است. این اطلاعات اگرچه جنبه غیرمالی دارند ولی به درک تصمیم‌ گیرندگان و بالا رفتن محتوای اطلاعاتی صورت‌های مالی کمک می‌کنند.

بنابراین به‌ منظور ارائه تصویر اقتصادی بهتری از سازمان، درج اطلاعات رفتاری به‌ عنوان مکمل اطلاعات مالی و غیرمالی موجود لازم است. اما با توجه به اینکه این اطلاعات جنبه غیرمالی دارند در نتیجه اندازه‌گیری این اطلاعات و اندازه‌گیری میزان اثرگذاری این پدیده‌های رفتاری بر موفقیت آینده سازمان و همچنین امکان مقایسه و ارزیابی این اطلاعات با شرکت‌های مشابه بسیار مشکل است.

به منظور آشنایی بیشتر دانشجویان و فارغ‌التحصیلان حسابداری با مفاهیم حوزه حسابداری رفتاری این کتاب به تعریف این موضوع و عوامل سازنده آن می‌پردازد. امید است این نوشته به آشنایی بیشتر جامعه حسابداری با موضوع حسابداری رفتاری کمک نماید.

در بخشی از کتاب حسابداری رفتاری می‌خوانید:

گاهی تصمیمات مالی در موقعیت‌های پیچیده و مبهم (شرایط ریسکی) اتخاذ می‌شود که اتکا بر قوانین ثابت را عملاً غیرممکن می‌سازد و تصمیم‌ گیرنده را مجبور به اتکا بر شهود می‌کند. شهود، نقش اساسی و حیاتی در اغلب تصمیمات را ایفا می‌کند. ابتدا ما یک دسته‌ای از سوگیری‌های مرتبط و خطاهای حسی - شناختی در قضاوت شهودی را ارائه می‌کنیم که احتمالاً تصمیمات سرمایه‌گذاری و مالی افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. حسابداران مدیریت و مدیرانی که در معرض چنین سوگیری‌هایی قرار دارند، ریسک‌هایی را متحمل خواهند شد که از آن آگاهی ندارند، نتایجی را تجربه خواهند کرد که پیش‌بینی نمی‌کردند و در معرض یک تصمیم‌گیری غیرمنطقی قرار می‌گیرند که در نهایت ممکن است خودشان یا دیگران را به خاطر آن نتایج بد سرزنش کنند. سوگیری‌های قضاوت شامل: سوگیری فرا اعتمادی، سوگیری بهینه بینی، سوگیری رویداد گرایی، سوگیری نما گرایی می‌باشد. سوگیری فرا اعتمادی یا اعتماد بیش‌ از حد به خود در بیان کلی می‌تواند به‌ عنوان یک اعتقاد بی‌اساس در مورد توانایی‌های شناختی، قضاوت‌ها و استدلال شهودی فرد خلاصه شود. افراد در مورد توانایی‌های خود در پیش‌بینی و هم در دقت اطلاعاتی که در اختیار آنان قرارمی گیرد، برآوردی بیش‌ازاندازه دارند.

سوگیری بهینه بینی معادل گرایش افراد به اتخاذ یک نگرش درونی به‌ جای یک نگرش بیرونی که غالباً برای تصمیمات مالی مناسب‌تر است می‌باشد. نگرش درونی نگرشی است که بر موقعیت فعلی تمرکز کرده و منعکس‌ کننده دل‌مشغولی‌های فردی است؛ اما یک نگرش بیرونی بی‌طرفانه موقعیت فعلی را در بستر نتایج حاصله از موقعیت‌های مرتبط گذشته ارزیابی می‌کند (کانمن و ریپ، 1998) سوگیری رویداد گرایی انگیزه‌ای است که این ادعا را به وجود می‌آورد که در فرد» من از اول هم می‌دانستم که اینگونه می‌شود. «بنابراین افراد تمایل دارند که صحت پیش‌بینی‌های خود را بیش‌ازحد برآورد نمایند (کانمن و ریپ، 1998) سوگیری نما گرایی یعنی افراد برای درک بهتر معانی و مفاهیم، موضوعات و تفکرات خود را طبقه‌بندی کنند و زمانی که افراد با پدیده جدیدی مواجه می‌شوند و این پدیده با طبقه‌بندی‌های پیش‌ساخته آنان ناسازگار است، سعی می‌کنند به هر طریق ممکن این پدیده را با طبقه‌بندی پیشین خود تطبیق دهند (پمپین 2004).

فهرست مطالب کتاب

پیشگفتار
فصل اول: مبانی
1-1 رویکرد تجویزی
1-2 رویکرد توصیفی
فصل دوم: حسابداری رفتاری
2-1 قلمرو‌ حسابداری‌ رفتاری
2-2 کاربردهای حسابداری رفتاری
2-3 روش‌های پژوهش در حسابداری رفتاری
2-4 سیر تدریجی تکامل حسابداری رفتاری
2-5 تئوری‌های روانشناسی حاکم بر حسابداری رفتاری
2-6 روانشناسی شناختی
2-6-1 اثرات انگیزشی
2-6-2 اثرات اطلاعاتی
2-7 عوامل رفتاری تأثیرگذار بر تصمیمات سرمایه‌گذاران‌
2-7-1 جنسیت‌ و سرمایه‌گذاری
2-7-2 سن و سرمایه‌گذاری
2-7-3 شخصیت‌ و سرمایه‌گذاری
2-7-4 فرهنگ و سرمایه‌گذاری
2-8 روانشناسی و عصب‌شناسی در‌ تصمیم‌گیری مالی
2-9- اساس شناختی تصمیمات مالی
2-10 سواد مالی
2-11 روش رفتاری
2-12 روش پردازش اطلاعات توسط انسان
2-12-1 روش مبتنی بر الگوی عدسی
2-12-2 قضاوت مبتنی بر احتمالات
2-12-3 رفتار پیش از تصمیم
2-12-4 روش مبتنی بر شیوه شناخت
فصل سوم: مالی رفتاری
3-1 ظهور مالی رفتاری
3-2 مالی رفتاری: تعریف و مفاهیم
3-3 ابعاد و رویکردهای نظریه مالی رفتاری
3-4 رویکردهای مالی رفتاری
3-5 مالی رفتاری و فرضیات رفتاری
3-6 نظریه کلاسیک تصمیم‌گیری
3-7- تصمیم‌گیری بر مبنای ارضاء محدود‌
3-8 مدل‌ بازخور
3-9- سرمایه‌گذاران منطقی‌ در مقابل سرمایه‌گذاران عادی‌
3-10 ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻈﺮی ﻣﺎﻟﻲ رﻓﺘﺎری
‫3-11 ﻛﺸﻒ ﻣﺎﻟﻲ رﻓﺘﺎری از ﻃﺮﻳﻖ ﻧﺸﺎﻧﻪ‌ﻫﺎی آن
3-11-1 انحرافات رفتاری
‫3-11-2 دﻳﺪﮔﺎه ﻣﺤﺪود
3-11-3 ‫ﺧﻄﺎی ﻓﺮاﻓﻜﻨﻲ (ﺷﺎﺧﺺ‌ ﻳﺎ‌ ﺗﻌﻤﻴﻢدﻫﻲ)
‫3-11-4 دوری از ﺗﺎﺳﻒ و ﭘﺸﻴﻤﺎﻧﻲ
3-11-5 ﻧﻘﻄﻪ اﺷﺘﺮاک ﺗﻌﺎرﻳﻒ
3-12 ﻣﺎﻟﻲ‌ رﻓﺘﺎری‌ ﺧﺮد‌ و ﻛﻼن
‫3-13 خطاهای ادراکی و مالی رفتاری
3-14 ﻧﻮروﻓﺎﻳﻨﺎﻧﺲ و ﺷﺒﻜﻪ‌ﻫﺎی‌ ﻋﺼﺒﻲ در ﻣﺎﻟﻲ
3-15 چارچوب‌های نظریه نوین مالی
3-16 مطالعات انجام ‌شده درباره نظریه نوین مالی
3-17 نقد‌ نظریه‌ بازارهای‌ کارا‌
3-17-1- روانشناسی‌ شناختی و فرآیندهای تصمیم‌گیری شهودی
3-18 محدودیت در آربیتراژ و نظریه انتظارات
3-19 آربیتراژ، مالی رفتاری و کارایی بازار
3-20 روانشناسی اعداد و تجمع قیمت‌ها
3-21 رفتار معامله‌ کنندگان اختلال زا و حباب قیمتی
3-21-1 سرمایه‌گذاران منطقی در مقابل سرمایه‌گذاران عادی
3-22 نقد‌ نظریه‌ نوین مالی و مالی رفتاری
3-23 دلیل نیاز به‌ مالی‌رفتاری‌
3-24 اﻳﺮاد‌ ﺑﺮ‌ ﻣﺎﻟﻲ رﻓﺘﺎری
فصل چهارم: تاریخچه مطالعات رفتاری‌ در‌ اقتصاد و مالی
4-1 سوگیری نماگری و متغیرهای بنیادی حسابداری: شواهدی از بورس اوراق بهادار
4-2 تورش‌های رفتاری (سوگیری‌های رفتاری)
4-2-1 سوگیری‌های فردی
4-2-2 سوگیری‌های قضاوت
4-2-3 سوگیری اشتباه در اولویت‌بندی
4-2-4 سوگیری زیان گریزی
4-2-5 سوگیری پیامد تصمیم‌گیری
4-3 حرص و طمع و رفتار مالی
4-3-1 حرص و طمع و مخارج
4-3-2 حرص و طمع، پس‌انداز‌، بدهی
فصل پنجم: حسابداری مدیریت رفتاری
5-1 مقدمه‌ای بر مسیر تاریخی حسابداری مدیریت رفتاری
5-2 روان‌شناسی شناختی
5-3 علوم اجتماعی اساسی یا اصولی
5-4- مباحث اصلی‌ در حسابداری مدیریت رفتاری
5-5 مدلی مفهومی برای حسابداری مدیریت رفتاری
5-6 تبیین نظری حسابداری مدیریت رفتاری
5-7 سطوح مختلف حسابداری مدیریت رفتاری
5-7-1 سطح فرد
5-7-2 سطح گروه
5-7-3 سطح سازمان
5-7-4 سطح جامعه (شرایط محیطی)
5-8 تئوری‌های روانشناسی حاکم بر حسابداری مدیریت رفتاری
5-8-1 اثرات انگیزشی
5-8-2 اثرات اطلاعاتی
5-9 نظریه کلاسیک تصمیم‌گیری
5-10 تصمیم‌گیری بر مبنای ارضاء محدود
5-11 سوگیرهای فردی
5-11-1 سوگیری‌های قضاوت
5-11-2 سوگیری اشتباه در اولویت‌بندی
5-11-3 سوگیری پیامد تصمیم‌گیری
فصل ششم: اقتصاد رفتاری
6-1 تعریف و تبیین اقتصاد‌ رفتاری‌
6-2 فروض و اصول اقتصاد‌ رفتاری‌
6-2-1 فرض انسان اقتصادی
6-3 تأمین مالی بر اساس رویکرد رفتاری (اقتصاد رفتاری)
6-4 اقتصاد رفتاری و فرار مالیاتی
6-5 تئوری مطلوبیت غیر انتظاری
6-6 تعاملات اجتماعی
6-7 مالیات و فرار مالیاتی در ایران
فصل هفتم: نمونه‌هایی از تحقیقات انجام ‌شده در زمینه حسابداری و مالی ‌رفتاری
7-1 اثر «نمودارهای رنگی» در ارائه «اطلاعات مالی پیچیده» برای انواع تصمیمات مالی
7-1-2 مروری بر پژوهش‌های صورت گرفته نمودار رنگی
7-1-3 فرضیات تحقیق
7-1-4 نتایج تحقیق
7-2 محیط اطلاعاتی بدون ساختار، سبک‌های شناختی سرمایه‌گذاران و ظرفیت پردازش اطلاعات انسانی
7-2-1 مبانی نظری و پیشینه پژوهش
7-2-2 بحث‌ و نتیجه‌گیری‌
7-2-3 سبک‌های شناختی تصمیم‌گیری، زمان پردازش اطلاعات و محتوای ارزشی افشاء داوطلبانه: رویکرد پردازش عدسی در حسابداری
7-2-4 مدل مفهومی تحقیق: مدل شناختی - احتمالی سبک‌های تصمیم‌گیری
7-2-5 نتیجه‌گیری
منابع