معرفی و دانلود کتاب مردم شناسی ارگ بم: ارگی که بود!

معرفی کتاب مردم شناسی ارگ بم: ارگی که بود!

کتاب مردم شناسی ارگ بم تألیف اصغر کریمی، اثری پژوهش‌محور است که با نگاهی تحقیقاتی و علمی، ارگ بم را از زوایای مختلف مورد بررسی قرار می‌دهد. با مطالعه این کتاب علاوه بر آشنایی با دلیل نام‌گذاری ارگ بم و تاریخ آن، با ساختار کلی، فضاهای شهری، صنایع، پوشاک، خوراک و فرهنگ مردمی که در گذشته ساکن ارگ بم بوده‌اند، آشنا خواهید شد و به نگاهی جامع نسبت به این بنای سترگ تاریخی دست خواهید یافت.

درباره‌ی کتاب مردم شناسی ارگ بم

ارگ بم یکی از بزرگ‌ترین مجموعه‌های خشتی در جهان و از بزرگ‌ترین مجموعه‌های تاریخی در ایران محسوب می‌شد. ازآنجاکه ارگ که به قلعه‌ای اطلاق می‌شود که در میان یک شهر قرار داشته باشد، این ارگ نیز در شهر بم بنا شده بود و تا سال 1320 مردم در آن سکونت داشته‌اند. اصغر کریمی در کتاب مردم شناسی ارگ بم، از زوایای تاریخی، محیط‌زیستی، ساختاری، فرهنگی، صنعتی و بسیاری جنبه‌های دیگر این بنا و ساکنانش را مورد واکاوی قرار داده است تا اطلاعات جامعی را درباره‌ی این اثر تاریخی مهم و ارزشمند در اختیار پژوهشگران و مخاطبان علاقه‌مند قرار دهد.

شاید در نگاه اول، پژوهش مردم شناسی در منطقه‌ای خالی از سکنه بی‌معنا به‌نظر برسد، اما متخصصان در علم مردم شناسی با استفاده از مواد قابل تحقیق و تفسیر مرتبط با مردم، به مجموعه‌ای از نظم‌ها و قانون‌مندی‌ها پی می‌برند. به این ترتیب می‌توانند به چگونگی تحولات اجتماعی و فرهنگی واقف شوند و از این طریق به درک تاریخ و روند دگرگونی‌ها کمک کنند. از طرفی ارگ بم به‌عنوان بخشی از شهر قدیم بم، به سبب قرارگیری در مسیر ارتباطی میان غرب و هند از اهمیت راهبردی فراوانی برخوردار بوده است. از سوی دیگر به دلیل حاصلخیزی خاک و صنعت موفق پارچه‌بافی در دنیا به‌عنوان شهری آباد و غنی شناخته می‌شد که برای دفاع از خود به چنین بنای مستحکمی نیاز داشته است. بنابراین نمی‌توان از تلاش برای شناخت و درک سرگذشت آن چشم پوشید.

کتابی برای شناخت کامل ارگ بم

اصغر کریمی نویسنده‌ی کتاب مردم شناسی ارگ بم، مدرک مردم شناسی خود را از دانشگاه اکس-مارسی فرانسه دریافت کرده و سال‌ها در مرکز ملی تحقیقات علمی این کشور و سازمان میراث فرهنگی ایران عضویت داشته است. او در اولین بخش این کتاب به شرح وجه تسمیه ارگ بم می‌پردازد و سپس این بنای عظیم را در بستر تاریخ مورد بررسی قرار می‌دهد. پس از آن درباره‌ی آب‌وهوا و محیط زیست بم به بحث می‌نشیند و الگوی ساختاری آن از عناصر هسته‌ای و توسعه‌دهنده‌ی ارگ تا محله‌ها و ورودی خانه‌ها را برای مخاطب تشریح می‌کند. اصغر کریمی بررسی فضاهای شهری و خشت‌های اصلی ارگ را که شامل بخش‌های حاکم‌نشین، مردم‌نشین، محله‌ی کُناری، بازار، مسجد، میدان، حمام، کاروانسرا و... می‌شود، از یاد نمی‌برد.

علاوه‌بر این‌ها مسکن و معماری در ارگ بم، نحوه‌ی ساخت‌وساز بخش‌های مختلف منطقه‌ی مسکونی و فنون به‌کار گرفته شده برای تأمین امنیت و ایجاد روشنایی در ارگ را نیز نشان می‌دهد. مخاطب کتاب مردم شناسی ارگ بم، پوشاک و خوراک سنتی مردم ساکن ارگ را می‌شناسد، با صنایع سنتی تولیدی و توان اقتصادی مردم آن آشنا می‌شود و نسبت به باورها، اقلیت‌های مذهبی، ساختار قدرت در نظام اجتماعی و القاب متداول در ارگ آگاهی می‌یابد. به این ترتیب خواننده می‌تواند اطمینان یابد که با مطالعه‌ی این کتاب پژوهش‌محور به دیدی همه‌جانبه و آگاهی کاملی نسبت به این منطقه‌ی تاریخی دست پیدا خواهد کرد.

کتاب مردم شناسی ارگ بم برای شما مناسب است اگر

• دانشجو و یا پژوهشگر رشته‌های تاریخ، مردم شناسی یا انسان‌شناسی هستید.
• می‌خواهید نگاهی تخصصی و دقیق به ساختار معماری و فرهنگی ارگ بم در طول تاریخ بیندازید.
• به مرور تاریخچه‌ی نقاط مختلف کشور و شناخت قومیت‌های گذشته علاقه دارید.

در بخشی از کتاب مردم شناسی ارگ بم: ارگی که بود! می‌خوانیم

«... مسجد بارزترین و شاخص‌ترین بنا در بافت معمارى شهرها و روستاهای مسلمان‌نشین است و نوع معمارى آن با معمارى کلیۀ بناها، اعم از عمومى و خصوصى، متفاوت است. مسجد خانۀ خداست، سجده‌گاه است، محلى است که باید در آن با خدا به راز و نیاز نشست و او را عبادت کرد. مسجد، که گفته می‌شود خانۀ خداست، با خانۀ بندگان خدا متفاوت است. معماری که برای مسجد به کار گرفته می‌شود خدا را صاحب‌کار خود می‌داند و نهایت دقت و ظرافت و ذوق و زیباپسندی خود را تا جایی که که مغایر با شرع نباشد به کار می‌گیرد.»

مسجد محل ارتباط انسان با عالمى است که خارج از این جهان خاکى قرار دارد. لذا معماری مسجد کلاً با بناهاى دیگر متفاوت است و ساختمان و کارکردهای متعدد و متفاوت آن، از یک سو گویاى فطرت خداجوی او و از سوى دیگر گویاى بخش عظیمى از رفتارهاى فرهنگى اوست. براى این‌که با سابقۀ این بنا و تأثیر آن در فرهنگ انسان در چهارچوب قوانین اسلامى بیشتر آشنا شویم از کتاب معمارى اسلامى کمک مى‌گیریم که در آن دربارۀ مسجد چنین آمده است: «آنچه مسجد را مسجد مى‌کند فقط دیوارى است که به دقت در جهت قبله قرار مى‌گیرد، یعنى به طرف خانۀ کعبه که در شهر مکه است. برای مسجد هیچ نوع سقفى، هیچ نوع ابعاد خاصى، و هیچ نوع دیوار دربرگیرنده‌ای لازم نیست و به هیچ آداب و تشریفات زائدى نیاز ندارد. در واقع مى‌توان گفت که حتى به آن دیوار هم احتیاجى نیست. از پیامبر (ص) روایت است که فرمود: "هر جا که نماز بگذارید، همان‌جا مسجد است." ازاین‌رو، در سراسر جهان اسلام و تا به امروز، همین‌که وقت نماز فرامی‌رسد مؤمنان دست از کار مى‌کشند، رو به ‌قبله مى‌ایستند و در همان‌جا نماز مى‌گزارند.»

فهرست مطالب کتاب

مقدمه
فصل 1: نام‌گذارى «بم» براى «ارگ بم» (وجه تسمیه)
فصل 2: نگاهی گذرا بر تاریخ: ارگ بم در بستر زمان
فصل 3: بم در نوشته‌هاى مورخان
جدول حوادث تاریخى بم
فصل 4: آب وهوا و محیط‌زیست بم
نظرى اجمالى بر بافت کنونى ارگ بم
فصل 5: الگوى ساختارى ارگ بم
نقش عناصر اصلى و هسته‌اى در توسعۀ ارگ بم
محله‌هاى ارگ بم
گذرگاه‌های ارگ بم
ساباط یا گذرگاه سرپوشیده در ارگ بم
ورودى خانه‌ها
فصل 6: ساختار کلى و فضاهای شهرى ارگ بم
فصل 7: خشت‌های اصلی تشکیل‌دهندۀ ارگ بم
بخش حاکم‌نشین یا کهن‌دژ
بخش مردم‌نشین یا شارستان
محلۀ کُناری یا غلامی محله
بازار
مسجد
مساجد ارگ
مسجد جامع ارگ بم
چاه صاحب‌الزمان (ع) مسجد جامع ارگ
مسجد کوچک ارگ بم (مسجد پیامبر)
تکیه/ میدان ارگ
حمام
حمام عمومى ارگ بم
حمام درون قلعۀ مختص حاکم
حمام‌های شخصى خانه‌های اعیانی
کاروانسرا و اهمیت آن در ارگ بم
خانۀ کوچک
زورخانه
آسیاى بادى
کورۀ سفالگرى یا «ناى‌گرى»
یخچال (یخدان)
فصل 8: منابع آب ارگ بم
فصل 9: مسکن و معمارى سنتى
مسکن و معمارى در ارگ بم
ساخت‌وساز اجزای محل مسکونى
فنون مربوط به ایجاد امنیت
فنون سنتى مربوط به روشنایی
فنون سنتى خنک کردن خانه‌ها
فنون سنتى گرم کردن خانه‌ها
خانه‌های اعیانی ارگ بم
خانۀ میر/ خانۀ تاجر هندی
کارگاه ابریشم‌کشى
مجموعۀ میرزانعیم
فصل 10: پوشاک سنتى در ارگ بم
فصل 11: خوراک سنتى در ارگ بم
نان
خورش‌ها و خوراک‌ها
مخدرها
فنون سنتى نگهدارى خوراک
منشأ مواد خوراکى در منطقه
فصل 12: صنایع
صنایع سنتى تولیدى در ارگ بم
تولید ابریشم و توان اقتصادى ارگ بم
فصل 13: باورها
فصل 14: اقلیت‌هاى دینی و مذهبی در ارگ بم
فصل 15: خویشاوندى و ساختار قدرت در نظام اجتماعى قدیم ارگ بم
فصل 16: القاب و عناوین متداول در ارگ بم
فصل 17: منابع مهم ‌دربارۀ کرمان و بم
فصل 18: پیوست‌ها
فهرست نام‌ها
نمایۀ اصطلاحات