معرفی و دانلود کتاب ساسانیان و طبقات اجتماعی

معرفی کتاب ساسانیان و طبقات اجتماعی

پریسا گنجی در کتاب ساسانیان و طبقات اجتماعی سعی کرده است تا ریشه‌ی نظام طبقاتی در ادوار قبل از ساسانیان در ایران و عوامل مؤثر بر تداوم این نظام تا پایان حکومت ساسانیان را مورد کنکاش و بررسی قرار دهد.

یکی از ادوار مهم تاریخ ایران که از جهات مختلف قابل تعمق و مطالعه می‌باشد؛ دوره‌ی ساسانیان است. اختلاف طبقاتی جوامع انسانی در زمان و مکان‌های متفاوت دیده شده و در ایران باستان قبل از ساسانیان نیز وجود داشته است. در توجیه نظام طبقاتی می‌توان گفت که طبقاتی بودن جامعه برای توسعه‌ی کشور در آن دوران ضرورت داشت. کسانی که متولیان امور دینی بودند علوم دین را از معلمانی که پدران و بزرگانشان بودند می‌آموختند و خبره می‌شدند؛ آن‌ها که اهل پیشه بودند پیشه‌ها را از استادان و پدران و برادران خود یاد می‌گرفتند؛ همین سان مشاغل اداری، صنعت‌گران و دیگر مشاغل به صورت موروثی تجربه‌هایشان را به نسل‌های پس از خود انتقال می‌دادند. البته ساسانیان بر حسب شرایط جدید و روش نوینی که بوجود آمده بود علاوه بر سه طبقه روحانیون، ارتشیان و کشاورزان که بر اساس متون دینی و کتاب اوستا ترویج می‌شد طبقه دبیران را نیز ایجاد نمودند. این طبقه که از طبقه روحانیون جدا شده بود؛ بر اساس تعلیمات و آموزش‌های سخت، اعضای آن انتخاب می‌شد تا بتوانند بر اساس خرد محوری نظام اداری ساسانیان را رتق و فتق نمایند. نظام طبقاتی حاکم در عهد ساسانیان یکی از دلایل ماندگاری زبان و فرهنگ ایران و هویت ایرانی بعد از سقوط ساسانیان نیز بود.

ساسانیان و طبقات اجتماعی در شش فصل تالیف شده که در فصل اول کلیاتی در مورد مسائل پژوهش شده مطرح گردیده. در فصل دوم ساختار اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی و شکل‌گیری نظام طبقاتی در دول باستان از جمله عیلام، هخامنشیان و پارتیان، در فلات ایران و همچنین تمدن‌های بین النهرین، آسیای صغیر، مصر و یونان، روم و هند نیز در این راستا مورد بررسی قرار گرفته است.

در فصل سوم نقش دین و دولت در تداوم نظام طبقاتی در عهد ساسانیان تشریح شده، نگارنده در این فصل سعی نموده تا بر اساس نظام طبقاتی عهد ساسانیان نقش طبقه‌ی روحانیون زرتشتی و سیاست شاهنشاهان ساسانی در تداوم نظام طبقاتی را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد.

فصل چهارم با عنوان «نقش بزرگان در تداوم نظام طبقاتی عهد ساسانیان» در ابتدا به بررسی جایگاه بزرگان عصر ساسانی از جمله ارتشتاران، و یسپوهران، بزرگان، و آزادان و زنان در سلسله مراتب نظام طبقاتی عهد ساسانی پرداخته و در ادامه نقش هر یک از این طبقات و اقدامات آن‌ها در تداوم نظام طبقاتی عهد ساسانی تشریح گردیده است.

در فصل پنجم با عنوان «نقش رنگ در تبیین نظام طبقاتی عهد ساسانیان» کارکرد رنگ و نقش آن در تبیین نظام طبقاتی عهد ساسانی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته.

در فصل آخر به تأثیر نظام طبقاتی بر قیام مزدک و شکل گیری نهضت مزدکیه پرداخته شده، در آغاز اوضاع اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جامعه ایران مقارن ظهور مزدک بررسی و در ادامه اصلاحات اجتماعی در تعدیل نظام طبقاتی و تحولات سیاسی ناشی از نهضت مزدک در جامعه ایران عهد ساسانیان مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.

در بخشی از کتاب ساسانیان و طبقات اجتماعی می‌خوانیم:

ساسانیان که در نبرد هرمزدگان با پیروزی اردشیر بابکان براردوان پنجم (224 م.) آخرین شاهنشاه اشکانی روی کار آمدند، تا حمله اعراب مسلمان در ایران حکومت کردند. این سلسله بعد از شاهنشاهی هخامنشی مقتدرترین و معروف‌ترین سلسله شاهنشاهی ایران قبل از اسلام بود و پادشاهی آنان از کشته شدن اردوان اشکانی (224م.) تا کشته شدن یزد گرد سوم (652م.) آخرین شاهنشاه ساسانی به مدت 426 سال تداوم یافت. در این مدت 35 تن از آنان بر تخت نشستند. شاهنشاهی ساسانی علاوه بر ایران کنونی، بین النهرین، ارمنستان، اران و ماوراالنهر و در مشرق تا رود سند را در دست داشت و پایتخت ساسانیان شهر تیسفون واقع در مشرق دجله بود.

در ایران باستان بنا بر سنتی دیرینه جامعه به سه یا چهار طبقه تقسیم می‌شد. (کریستین سن، 1379، ص 150) مورخان بر این باورند که این میراث مشترک به دوران هند و اروپایی برمی‌گردد که رد پای آن را می‌توان در جوامع و باورهای اقوام هند و اروپایی دید. اوستا کهن‌ترین منبع ایران باستان که در بردارنده باورها و آموزه‌های کهن اقوام ایرانی می‌باشد، جامعه را به چهار پیشه‌ی روحانیون، جنگجویان، کشاورزان و صنعت‌گران تقسیم کرده است. می‌توان این تقسیم‌بندی را با چهار پیشه‌ی ودایی روحانیون، جنگجویان، کشاورزان و بندگان تطبیق داد. در واقع، آیا این تقسیم‌بندی بر پایه آموزه‌های مذهبی و اعتقادی صرف حاصل شده یا عوامل اجتماعی هم در شکل‌گیری آن دخیل بوده‌اند؟

یکی دیگر از عوامل معرفی طبقات رنگ بوده است. در ساختار نظام طبقاتی رنگ‌ها کاربرد ویژه‌ی خود را دارند. رنگ یکی از آشکارترین نمادهای جامعه‌ی سه بخشی هند و اروپائیان بوده است. رنگ‌ها با وظایف و نقش این سه طبقه‌ی اجتماعی تناظر یک به یک دارند. در بیشتر جوامع باستان از جمله: هند، ایران، هیتی‌ها، سلت‌ها، و لاتین‌ها رنگ سفید را برای روحانیون و قرمز را برای جنگجویان به کار می‌بردند. خود زرتشت هم لباس سفید می‌پوشید که نشان از پاکی و خلوص است. بعد‌ها در ایران رنگ آبی – برای نمایاندن کشاورزان و دامپروران – به رنگ سبز تغییر یافت.

فهرست مطالب کتاب

پیشگفتار
فصل اول: کلیات
فصل دوم: عومل مؤثر بر شکل گیری نظام طبقاتی در عهد ساسانی
فصل سوم: نقش شاهان و روحانیان در حمایت و تداوم نظام طبقاتی در عهد ساسانیان
فصل چهارم: نقش نجبا در تداوم نظام طبقاتی عهد ساسانیان
فصل پنجم: نقش رنگ در تبیین و تداوم نظام طبقاتی در عهد ساسانیان
فصل ششم: تأثیر نظام طبقاتی بر پیدایش نهضت مزدکیه
منابع و مأخذ