معرفی و دانلود کتاب زائران پیاده حرم مطهر امام رضا (علیه‌السلام) به روایت مطبوعات

معرفی کتاب زائران پیاده حرم مطهر امام رضا (علیه‌السلام) به روایت مطبوعات

کتاب زائران پیاده حرم مطهر امام رضا (علیه‌السلام) به روایت مطبوعات اثر سید مهدی سیدقطبی و محمدمهدی مرتضوی فر، دستاورد دو سالۀ بررسی و مطالعۀ گزیدۀ مطبوعات فارسی زبان است. پژوهشگران کتاب علاوه بر تصحیح، پژوهش و گزینش یکایک متن زائران پیاده، تاریخچۀ زیارت با پای پیاده و اسنادی از زائران پیاده حرم مطهر امام رضا (ع) را بیان نموده‌اند.

کتاب حاضر گزیده‌ای از اخبار موجود دربارۀ زائران پیاده حرم قدس رضوی است که از نشریات فارسی زبان منتشره در 180 سال اول تاریخ مطبوعات ایران (1252- 1432 ق. برابر 1215 – 1390 ش.) استخراج شده است.

با توجه به گستردگی و تنوع نشریات در کشور، برای دستیابی به اخبار و مطالب مربوط به زائران پیاده امام رضا (ع) تمام نشریات منتشر شده در خراسان به دلیل نزدیکی مکان زیارت حرم قدسی، به پیوست همۀ نشریات اسلامی و برخی از نشریات مهم فارسی زبان که به ویژه اخبار مشهد را پوشش می‌دهند، مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته‌اند که فهرست آن‌ها در پایان کتاب آمده است. برای انتخاب نشریات غیرخراسانی، آن دسته از مطبوعاتی انتخاب شد که محتوای غیرسیاسی داشتند و در خط‌ مشی آن‌ها انتشار اخبار ایران به ویژه اخبار خراسان یا اخبار دینی به چشم می‌خورد. بنابراین، نشریاتِ صرف سیاسی یا نشریاتی که ارگان حزبی بودند، مورد بررسی قرار نگرفت.

نظم ارائه اخبار و مطالب زائران پیاده در این کتاب، با توجه به انتشار آن‌ها در نشریات، از قدیمی‌ترین مورد تا سال 1390 مرتب گردید.

خستگی در چهره‌شان موج می‌زند، اما نگاه گرمشان آنچنان مشتاق زیارت است که گویی پای برهنه راه رفتن را حالی خوش برای رسیدن به بهترین لذت‌های معنوی می‌دانند.

رنج سفر با پای پیاده را تنها کسی درک می‌کند که چشمش به التماس نوازش گنبد طلایی خواب ندارد و دستانش برای تمنای یک لحظه لمس پنجرۀ فولاد بی‌تابی می‌کند. سنت سفر کاروان‌ها با پای پیاده از گذشته در فرهنگ اسلامی ما وارد شده است و تا امروز ادامه دارد.

در منابع شیعی، به دلیل غربت امام هشتم (ع) زیارت حرم مطهر ثامن‌الحجج بافضیلت‌ترین زیارت‌ها و حتی مقدم بر زیارت کربلا دانسته شده است. در این روایات فضیلت تحمل سختی، سرما و گرما و حتی قطره‌ای از باران در راه زیارت حضرت رضا (ع) عامل رهایی از آتش آورده شده است.

از دیرباز در دهه آخر صفر که بسیاری از معتقدان برای رفتن به کربلا با پای پیاده قصد سفر می‌کردند اما عده‌ای از عاشقان نیز برای حضور معنوی و زیارت حریم رضوی رهسپار مشهد مقدس، پایتخت معنوی ایران می‌شدند.

«زائران پیاده» برخی از زائران حرم مطهر امام رضا علیه‌السلام هستند که بدون استفاده از هر وسیله صرفاً با پای پیاده از محل سکونت خویش تا حرم مقدسه رضوی راهپیمایی کردند. بررسی اخبار و مطالب منتشره در روزنامه به ویژه مطبوعات صد سال اخیر نشان می‌دهد این افراد از ابتدا با نیت پیاده آمدن از شهر و دیار خود به طرف مشهد حرکت می‌نمایند و برای اینکه بتوانند سختی‌های راه را تحمل کنند به صورت گروه‌های دو یا چند نفری همسفر می‌شوند.

اگرچه به یقین نمی‌توان نخستین کسی که پیاده به قصد زیارت مرقد منور ثامن‌الائمه (ع) به مشهد آمده است را معرفی نمود اما به احتمال شاه عباس صفوی، اولین فردی است که پیاده به زیارت حرم مطهر امام رضا علیه‌السلام شتافت. وی به سال 1010 قمری با گروهی از افرادش مسیر اصفهان تا مشهد را طی 28 روز پیاده سپری نمود و سنت حسنۀ زیارت پیاده مشهد را بنیان‌گذاری نمود. شاه عباس به محض ورود به مشهد مقدس، به زیارت روضۀ مقدسه رفت. وی چند روزی در مشهد ساکن شد و شب تا صبح در حرم مطهر امام رضا ماند. شاه عباس زمانی که در حرم حضور داشت مانند خدام حرم مطهر به جاروکشی صحن و روشن یا خاموش کردن شمع‌ها مشغول بود. در این سفر شاه عباس چیزهای زیادی را وقف نمود که هنوز آثار آن‌ها موجود است.

در بخشی از کتاب زائران پیاده حرم مطهر امام رضا (علیه‌السلام) به روایت مطبوعات می‌خوانیم:

در عهد سلاطین صفوی، به ویژه شاه عباس اول، در خصوص زیارت به مشهد از طرف پادشاهان صفوی تشویق به عمل می‌آمد که از جمله این اقدامات تشویقی، سفر پیاده شاه عباس به مشهد است، که با تبلیغات زیادی انجام گرفت و توسط کاتبان درباری با آب و تاب نگاشته شد. در منابع متأخر آمده است که چون شاه عباس اول از کودکی در خراسان نشو و نما یافته بود و نیز مقدمات فرمان روایی‌اش در آن‌جا فراهم شده بود و در مشهد بر تخت سلطنت نشسته بود، خود را مدیون و مرهون امام هشتم (ع) می‌دانست و بدان حضرت علاقه خاصی نشان می‌داد و از آغاز سلطنتش که قسمتی از خراسان به تصرف ازبکان درآمده بود و آستانه مقدس توسط آن قوم به تاراج رفته بود، همیشه مصمم بود که در نخستین فرصت، مشهد را از دست ازبکان خارج ساخته، خرابی‌ها و خسارات وارده بر آن را جبران نماید.

صاحب عالم آرای عباسی می‌نویسد: چون شاه عباس نذر کرده بود که یک بار از دارالسلطنه اصفهان با پای پیاده به زیارت روضه مقدسه برود، درسال 1010 ه. ق که مصادف با پانزدهمین سال سلطنتش بود به قصد زیارت تربت حضرت رضا (ع) مسافرتش را به سوی مشهد آغاز نمود.

این سفر که به طور حتم با تشریفات و سر و صدای بسیار در زمان خود همراه بود، از نظر تاریخی نیز تأثیر تبلیغاتی فراوانی برای شاه در پی داشت، چه پیاده سفر کردن شاه عباس به مشهد، که نماینده کمال اعتقاد و ارادت او به امام رضا (ع) است بر توجه و علاقه شیعیان بر زیارت مشهد افزود و همین توجه مایه آبادانی آن شهر و افزایش نفوذ دینی و قدرت سیاسی دربار اصفهان در سرزمین خراسان گردید.

سفر پیاده شاه عباس و همراهانش در روز پنجشنبه پانزدهم جمادی الاول سال 1010 ه. ق از کاخ سلطنتی نقش جهان در اصفهان آغاز شد و شاه و اردوی همراه او آن روز تا «مسجد طوقچی» که در بیرون دروازه شهر اصفهان بود، رفتند و روز دیگر از آن‌جا به طرف «دولت آباد برخوار» (دهستان برخوار بخش حومه اصفهان) در سه فرسنگی اصفهان روانه شدند.

فهرست مطالب کتاب

پیشگفتار
مقدمه
تاریخچه زیارت با پای پیاده‌
اسنادی از زائران پیاده امام رضا (ع)
زائران پیاده حرم مطهر امام رضا
تصاویر برگزیده
کتابنامه