نقد، بررسی و نظرات کتاب خسرو و شیرین - نظامی گنجوی
4.6
38 رای
مرتبسازی: پیشفرض
چهارمین مثنوی از مثنویهای پنج گانه که نظامی به سرودن آن پرداخته است، مثنوی هفت پیکر، یا هفت گنبد است. این مثنوی در بحر خفیف سورده شده و در حدود 5130 بیت است (شهابی، 1334: 252). نخست نظامی شرحی از سرگذشت بهرام را در کودکی و جوانی تا وصول به سلطنت و کارهای بنام او آورده و آن گاه به داستان او با هفت دختر از پادشاهان هفت اقلیم اشاره کرده است که برای هر یک گنبدی به رنگی ساخته بود و هر روز از هفته مهمان یکی از آنان بوده و قصّه ایی از هر یک شنیده است. این هفت داستان که نظامی از زبان هفت عروس حصاری آورده حکایات غریبۀ دلچسبی است که هر یک منظومۀ خاصّی شمرده میشود. بعد از این داستانها، نظامی از پریشانی کار ملک بر اثر غفلت بهرام از کارها و حملۀ ملک چین به ایران و داستانهای ظلمهای وزیر و انتباه بهرام وسرگذشت او را تا آن جا میآورد که در دنبال گور به غاری رفت و دیگر بازنگشت
شخصیت شیرین در این اثر، زنی مستقل، باوقار و با کرامت است که علاوه بر شکوه و زیبایی ظاهری، از لحاظ اخلاقی نیز نمونهای افسانهای از بانویی پاکدامن و معتمدی است. در مقابل، خسرو پادشاهی است که دارای ویژگیهای کامجویی، غرور و نیرنگ است، اما در نهایت تحت تأثیر عشق و شخصیت شیرین تغییر میکند و به عاشقی پاکباخته تبدیل میشود. جالب است که نظامی، برخلاف شاهنامه فردوسی که دیدگاه کمتر مثبتی نسبت به شیرین دارد، او را زنی قدرتمند و تأثیرگذار معرفی میکند.
از نکات برجسته این منظومه، بازتاب ارزشهای اجتماعی، جایگاه زن در ایران باستان و نقش مهم کار و کشاورزی در رونق جامعه است که از خلال توصیفات طبیعت و باغها به زیبایی نشان داده شدهاند. در طرف دیگر، داستان نقدی است تلخ به خیانت، غرور و نیرنگهایی که باعث سقوط قدرت ساسانی شدهاند. ساختار داستان با استفاده از استعارهها، نمادها و زبان شعری غنی، یک شاهکار ادبی و فرهنگی بینظیر ساخته است.
در نهایت، «خسرو و شیرین» علاوه بر اینکه قصه عشقی محبوب و تاثیرگذاری است، حامل پیامهای عمیق انسانی و اجتماعی است که خواننده را به تأمل درباره معنا و مسیر عشق حقی