زندگینامه و دانلود بهترین کتاب‌های منوچهری دامغانی

زندگینامه منوچهری دامغانی

منوچهری دامغانی (Manuchehri)، با نام کامل ابوالنجم احمد بن قوص بن احمد دامغانی، شاعر نیمه‌ی قرن پنجم قمری است. اطلاعات دقیقی از زادروز و وفات وی در دسترس نیست. بر اساس برخی شواهد، منوچهری دامغانی در اواخر قرن چهارم و اوایل قرن پنجم می‌زیسته است. زادگاه او را دامغان دانسته‌اند.

منوچهری دامغانی پس از تحصیل در زبان و ادب عرب، به خدمت امیر منوچهر فلک‌المعالی، پسر شمس‌المعالی امیر قابوس وشمگیر، والی گرگان، درآمد. از همین جهت بود که لقب «منوچهری» را برای خود برگزید. پس از مرگ امیر قابوس، منوچهری دامغانی عازم ری شد تا به خدمت طاهر دبیر، منصوبِ سلطان محمود غزنوی در ری، درآید. از آنجا به دربار راه یافت و به مدح سلطان و نیز وصف طبیعت پرداخت. با وجود این، بر خلاف دیگر شاعران زمانه‌ی خود، تعداد ابیاتی که منوچهری دامغانی در مدح و ستایش دیگران سروده است کمتر از ابیات تغزلی اوست.

منوچهری دامغانی با زبان و شعر فارسی و شاعران فارسی‌زبان آشنایی داشت. وی همچنین بر زبان و ادبیات عرب احاطه‌ی کاملی داشت و بر علوم دینی نیز مسلط بود. علاوه بر آن، از دانش خوبی در علوم دیگر مانند ستاره‌شناسی، طب و موسیقی بهره‌مند بود.

ادوارد براون وفات منوچهری دامغانی را 1041 میلادی برابر با 432 هجری قمری عنوان کرده است. بسیاری از مورخان معتقدند که عمر این شاعر ایرانی بسیار کوتاه بوده و در جوانی از دنیا رفته است. درباره‌ی محل دفن منوچهری دامغانی نیز اطلاعات دقیقی وجود ندارد. بنا بر برخی گمانه‌زنی‌ها، منوچهری دامغانی در محل گنبد زنگوله واقع در شهر دامغان در استان سمنان دفن شده است، امری که به دلیل عدم وجود شواهد محکم، بیشتر به حدس و گمان نزدیک است تا به واقعیتی قطعی. به هر روی، در این مکان، آرامگاهی خشتی وجود دارد که در فهرست آثار ملی ایران، به عنوان آرامگاه منوچهری دامغانی ثبت شده است.

سبک نگارش و دیدگاه‌های منوچهری دامغانی

منوچهری دامغانی را از پیشگامان تصویرگری در شعر فارسی به شمار می‌آورند. جز چند مورد استثنا، غالب ابیات تغزلی او از تصاویر محرک و فعالی برخوردارند. روح حاکم بر اشعار منوچهری دامغانی شادی و شور است. وصف طبیعت از دیدگاه منوچهری دامغانی، نقطه‌ی ثقل اندیشه و احساس است. او در اشعار تغزلی خود، جلوه‌های بسیاری از ناپایداری طبیعت ترسیم کرده است، تا آنجا که این امر به ویژگی برجسته‌ی اشعار او تبدیل شده است. 

منوچهری دامغانی در وصف طبیعت مهارت شگفت‌انگیزی داشت. او شاعری طبیعت‌گرا بود که هر آنچه را در طبیعت مشاهده می‌کرد، به یاری تخیل خود و با به‌کارگیری تشبیه، قیاس و تمثیل در قالب شعری می‌گنجاند و به اشعاری دلپذیر تبدیل می‌کرد. غالب اشعار منوچهری دامغانی یا تغزلی‌اند که از زبانِ جوانیِ منوچهری برآمده‌اند یا به شیوه‌ی رایج آن دوران، مدح بزرگان زمانه‌ی وی هستند. 

تمثیل و تشبیه در اشعار منوچهری دامغانی به اشعار تغزلی او محدود نمی‌شوند، بلکه او حتی در مدح و ستایش نیز تشبیهات و استعاره را به کار می‌برد. منوچهری دامغانی نیز، همانند شماری از شاعرانِ دوره‌ی خود، اشعار بسیاری در مدح و ستایش بزرگان و سلاطین سروده است. او علاوه بر سلاطین غزنوی، احمد بن عبدالصمد وزیر سلطان، عنصری و شماری دیگر از صاحبان قدرت را نیز ستوده است. منوچهری دامغانی جهت جذب حمایت عنصری، قصیده‌ای به نام «لغز شمع» سرود و آن را به وی تقدیم کرد.

دیوان منوچهری دامغانی حدود 3 هزار بیت دارد و اشعار آن در قالب‌های غزل، قصیده، مسمط، قطعه و ترکیب‌بند سروده شده‌اند. نسخ خطی و قدیمی از دیوان منوچهری در دست نیست و اغلب نسخ موجود مربوط به دوران قاجاریه و صفویه می‌باشند. نبودِ نسخی که به تاریخی پیش از این دوران‌ها تعلق داشته باشد دخل و تصرف در اشعار او را محتمل می‌کند. از جمله افرادی که به تصحیح دیوان منوچهری دامغانی پرداخته‌اند می‌توان محمد دبیرسیاقی، برات زنجانی، عزیزاللّه علیزاده و حبیب یغمایی را نام برد.

منوچهری دامغانی و شعر مسمط

منوچهری دامغانی به ابداع قالب شعری مسمط شهره است و اگرچه شاعران دیگری چون ناصر خسرو، شیخ‌ بهایی، قاآنی، لامعی گرگانی، ملک‌الشعرای بهار و پروین اعتصامی نیز اشعاری در مسمط سروده‌اند، منوچهری دامغانی را خالق بهترین مسمط‌های شعر فارسی می‌دانند. مانند ترکیب‌بند و ترجیع‌بند، قالب شعری مسمط نیز از چند بخش کوچک تشکیل می‌شود. هر بخش از مسمط را یک رشته می‌گویند. هر رشته، سه یا چهار مصراع یا بیشتر دارد که بر یک وزن و قافیه هستند. مصراع آخر هر بخش از مسمط با مصراع‌های دیگر آن بخش هم‌وزن است، اما قافیه‌ی دیگری دارد و با مصراع آخر بخش‌های دیگر هم‌قافیه است. در مسمط، مصراع آخر هر رشته بند نام دارد. بندها هم‌قافیه هستند و حلقه‌ی اتصال رشته‌ها به یکدیگر به شمار می‌آیند.

از مشهورترین مسمط‌های فارسی منوچهری دامغانی می‌توان به ابیات زیر اشاره کرد:

خیزید و خز آرید که هنگام خزان است

باد خنک از جانب خوارزم وزان است

آن برگ رزان بین که بر آن شاخ رزان است

گویی به مثل پیرهن رنگ رزان است

دهقان به تعجب سر انگشت گزان است

کاندر چمن و باغ، نه گل ماند و نه گلنار

منوچهری دامغانی بر ادبیات عرب و اشعار شاعران عرب‌زبان احاطه‌ی کاملی داشت. در دیوان او، واژه‌ها و اصطلاحات عربی بسیاری به کار رفته است. همچنین از قریب به سی شاعر عرب‌زبان نام برده شده است. این آشنایی و اشراف منوچهری دامغانی به ادب عربی موجب شد تا سبک شعری و درون‌مایه‌های اشعار عربی را در سرایش شعر فارسی به کار گیرد و در مواردی حتی فهم زبان شعری‌اش را برای خواننده دشوار سازد. تمایل منوچهری دامغانی به لفّاظی که به گمان برخی، از علاقه‌ی او به اظهار فضل ناشی بوده است، باعث شده تا گاه واژه‌ها و ترکیبات غریب و ناکارآمدی را استفاده کند. در اشعار منوچهری دامغانی، لفظ بر معنی غلبه و تقدم دارد. از دیگر ویژگی‌های اشعار او می‌توان به تشبیهات بدیع و مضامین تکراری اشاره کرد.

کتاب الکترونیکی دیوان اشعار منوچهری دامغانی، اثر این شاعر برجسته‌ی ایرانی، را می‌توانید در کتابراه بیابید.