زندگینامه و دانلود بهترین کتاب‌های نظامی عروضی

زندگینامه نظامی عروضی

نظامی عروضی (Nizami Aruzi) معروف به ابوالحسن نظام‌الدین یا نجم‌الدین، با نام کامل احمدبن عمربن علی سمرقندی، در شهر سمرقند متولد شد. از تاریخ تولد و وفات این نویسنده و شاعر ایرانی اطلاعات دقیقی در دست نیست، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که تولدش احتمالاً چند سال پیش از آغاز سال 500 هجری قمری بوده است؛ سپس وی در نیمه‌ی قرن ششم به شهرت رسیده و دست‌کم تا سال 550 ه.ق به زندگی ادامه داده است. او در دوران پادشاهی غوریان می‌زیسته و از ملازمان ویژه‌ی پادشاهان غوریه بوده است. نظامی عروضی تا سال 504 هجری، همچنان در زادگاهش سمرقند اقامت داشت و در کنار تحصیل علوم مقدماتی، توسط دهقان ابورجا که یکی از عالمان آن دوران بود، با شاعر بزرگ ایرانی، رودکی آشنا شد.

نظامی عروضی سمرقندی در سال 506 هجری عازم بلخ شد و در آن‌جا به خدمت عمر خیام نیشابوری رسید. وی در سال 509 به هرات رفت و یک سال بعد، از هرات به‌سمت طوس حرکت کرد تا به اردوی سلطان سنجر بپیوندد که در آن زمان در حوالی شهر طوس اقامت گزیده بودند. در آن‌جا به نزد ملک‌الشعرا معزی رفت و با او هم‌صحبت شد. نظام‌الدین در این سفر مقبره‌ی فردوسی را زیارت کرد و پس از آن راهی نیشابور شد و چند سالی در این شهر سکونت داشت. پس از آن به شهرهای دیگری سفر کرد و در سال 530 دوباره به نیشابور بازگشت. سال 547 در نزدیکی هرات، میان سلطان سنجر سلجوقی و سلطان علاءالدین غوری نزاعی درگرفت. نظامی عروضی که در میان لشکر غوریان شرکت داشت، پس از شکست خوردن این لشکر، مدتی در هرات مخفی شد.

به‌نظر می‌رسد که نظامی عروضی سمرقندی، در حدود سال 550 هجری اثرش مشهورش «چهارمقاله» را به نگارش درآورده است.

بهترین کتاب نظامی عروضی

با توجه به واژه‌ی عروضی که تخلص این ادیب ایرانی محسوب می‌شود، می‌توان گفت که او با اصول و قواعد شعر آشنا بوده است؛ اما هیچ اثر منظوم منسجمی به قلم این شاعر، از مسیر پرپیچ‌وخم تاریخ جان سالم به‌در نبرده است. تنها اثری که از نظامی عروضی به دست ما رسیده، کتاب منثور چهارمقاله یا «مجمع النوادر» است. این کتاب یک مقدمه‌ و چهار مقالت یا گفتار را دربردارد. نویسنده در بخش مقدمه که پنج فصل را شامل می‌شود، پس از حمد و ستایش پروردگار، به مدح پادشاهان غوری می‌پردازد و پس از آن، از چگونگی خلقت جمادات، نباتات، انسان و حیوان می‌گوید. علاوه‌بر این، مباحث مرتبط با حواس ظاهر و نیروی باطن را مطرح می‌کند و با نقل حکایتی، مقدمه را به پایان می‌رساند. در هر یک از چهار مقالت نیز به شرح دبیری، شاعری، منجمی و پزشکی می‌پردازد. چراکه از نظر او تمامی پادشاهان و امیران به این چهار علم نیازمندند.

نظامی عروضی سمرقندی این اثر را به نام ابوالحسن حسام‌الدین علی‌بن فخرالدوله مسعود، برادرزاده‌ی یکی از پادشاهان غوری به نگارش درآورده است. پژوهشگران ادبی بر این عقیده‌اند که قصد این شاعر و ادیب بزرگ از تحریر چهارمقاله، احیای سنت‌ها و ضروریاتی بوده که در دوران خودش در حال فراموشی بودند. نظامی عروضی در هر مقاله، با نقل حکایات و ارائه‌ی مثال‌هایی تلاش می‌کند تا خواننده را از این ضرورت‌ها و اهمیتشان به‌خوبی آگاه کند. کتاب چهارمقاله به سبب سرشار بودن از اطلاعات مفید در باب دبیران، شاعران، منجمان و پزشکان زمانه، تابه‌امروز در میان پژوهشگران، ادیبان و تذکره‌نویسان به‌عنوان اثری مهم شناخته می‌شود.

اگر شما هم برای آشنایی با تاریخ ادبیات و شرایط علمی و فرهنگی ایران در قرن ششم هجری اشتیاق دارید، می‌توانید کتاب صوتی چهارمقاله: مقاله اول: دبیری را از طریق وب‌سایت و اپلیکیشن کتابراه خریداری و دانلود کنید. همان‌طور که گفته شد، چهارمقاله تنها اثر باقی‌مانده به‌طور کامل و به عبارتی بهترین کتاب نظامی عروضی محسوب می‌شود.

سبک نگارش و دیدگاه‌های نظامی عروضی

جایگاه نظامی عروضی در نثر فارسی، بسیار رفیع و قابل توجه است. زبان نثر او در هر مقاله، با توجه به موضوع و به سبب استفاده از اطلاعات و اصطلاحات فراوان عربی و تخصصی، به نثری متمایز بدل شده است. نثر نظامی عروضی در روایت حکایات، بسیار ساده، روان و لطیف است و ایجازهای بدیع موجود در آن، خواننده را بر سر ذوق می‌آورد. بررسی کتاب چهارمقاله نشان می‌دهد که این چهره‌ی برجسته‌ی ادبیات فارسی، نه‌تنها در شعر و نثر توانمند بوده، بلکه در علوم نجوم و طب نیز از تسلط بالایی برخوردار بوده و توانسته به‌خوبی از پس تألیف در باب این مسائل برآید. بیان روان، ارائه‌ی روشن مطالب، توصیفات کامل، ایجازهای لطیف، رعایت تناسب میان الفاظ و عبارات و بهره‌گیری از تعابیر تحسین‌برانگیز، از دیگر ویژگی‌های مهم این اثر هستند که بر توانمندی نظامی عروضی سمرقندی صحه می‌گذارند.

نظامی عروضی از نگاه دیگران

• دولتشاه سمرقندی در کتاب «تذکرةالشعرا»، درباره‌ی وی این‌طور می‌نویسد: «ذکر مقبول الملوک نظامی عروضی سمرقندی، مردی اهل فضل بوده و طبعی لطیف داشته و در علم شعر ماهر بوده».
• امین احمد رازی در «تذکره‌ی هفت اقلیم»، نظامی عروضی سمرقندی را از نیکوطبعان زمانه‌اش معرفی می‌کند که نثرش عقد ثریا را تحقیر کرده و در مثنوی نیز از متقدمان بوده است.
• محمدتقی بهار کتاب چهارمقاله را بعد از «تاریخ بیهقی»، «قابوسنامه» و «سیاست‌نامه»، خاتم کتاب‌های کهن پارسی می‌داند.

حقایقی جالب درباره‌ی نظامی عروضی

• زمانی که نظامی عروضی سمرقندی به دیدار عمر خیام نیشابوری می‌رود، در مجلسی، پیشگویی او را درباره‌ی مقبره‌ی خودش می‌شنود. خیام در این پیشگویی گفته بود موقعیت قبرش را طوری طراحی کرده که با هر وزش باد شمال، مزارش با بوته‌ی گل بالای آن، گلباران شود. پس از بیست‌وچهار سال که نظامی عروضی به نیشابور و به زیارت آرامگاه خیام می‌رود، تحقق این پیشگویی را به چشم خود می‌بیند.
• در طی جنگ سلطان سنجر و سلطان علاءالدین و شکست غوریان، نظامی عروضی سمرقندی به سبب حضور در لشکر غوریان، بعد از اینکه مدتی را در هرات متواری بود، اسیر می‌شود و برای آزادی پنجاه‌هزار دینار فدیه می‌دهد. او ذکر این وقایع را به‌عنوان یکی از افتخاراتش در کتاب چهارمقاله آورده است.