زندگینامه و دانلود بهترین کتاب‌های ایرج میرزا
ایرج میرزا شاعر شهیر ایرانی و یکی از بزرگ‌ترین شعرای دوران مشروطه است که نخستین سردمدار تجدد و مدرنیته در شعر فارسی به‌شمار می‌آید. بیان ساده و روان و دوری از پیچیدگی‌های زبانی، یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های اشعار اوست که نه‌تنها تحسین ادیبان را برانگیخته، بلکه محبوبیتش را در میان مردم عادی نیز افزون کرده است. منظومه‌های «عارف‌نامه» و «زهره و منوچهر»، از مشهورترین و بهترین کتاب‌ها و آثار ایرج میرزا به‌شمار می‌آیند.
زندگینامه ایرج میرزا
ایرج میرزا (Iraj Mirza) در یکی از روزهای پاییز سال 1253 هجری شمسی، در شهر تبریز و در کوی سیلاب قدم به این دنیا گذاشت. پدربزرگش، ملک ایرج میرزا از فرزندان فتحعلی‌شاه قاجار و فردی اهل علم و ادب و شعر بود که او را با تخلص «انصاف» می‌شناختند. پدر ایرج میرزا، غلام‌حسین میرزای قاجار نیز در شاعری توانمندی داشت و به‌عنوان شاعر رسمی دربار خدمت می‌کرد. اگرچه پدر او تخلص شاعری خود را «بهجت» برگزیده بود، اما با لقب «صدرالشعرا» هم شناخته می‌شد که گفته می‌شود این لقب را مظفرالدین‌شاه به او اعطا کرده بود.
نیاکان اهل شعر و ادب، زمینه را برای علاقه‌مندی و ورود ایرج میرزا به این عرصه فراهم ساختند و او از کودکی، اشتیاق خود را به شعر خواندن نشان داد. پس از ورود به مدرسه‌ی دارالفنون تبریز، زبان فرانسوی و عربی آموخت و به ادبیات فارسی مسلط شد. پس از مدتی نیز منطق، معانی و بیان را فراگرفت.
ایرج میرزا در کنار تحصیل، به سرایش شعر نیز می‌پرداخت و در این کار چنان ذوق و استعدادی از خود بروز داد که امیرنظام گروسی، سیاستمدار و ادیب دوران قاجار، او را «فخرالشعرا» نامید. هرچند که او با سرودن قصیده‌ای، امیرنظام را مخاطب قرار داد و این لقب را رد کرد. ایرج میرزا از هنرهای دیگری مثل خوش‌نویسی هم بهره‌مند بود و با تسلط فراوان و به زیبایی، از پسِ نگارش خط تحریری، نستعلیق و نسخ برمی‌آمد.
ایرج میرزا شانزده‌ساله بود که ازدواج کرد و پس از گذشت سه سال، با داشتن سه فرزند با نام‌های جعفرقلی، خسرو و ربابه، همسرش را از دست داد؛ واقعه‌ای که تقریباً با فوت پدرش هم‌زمان شد. جبر روزگار بار زندگی را بر دوش او گذاشت و به همین دلیل، به‌منظور گذر از مصائب مالی وارد عرصه‌ی خدمات دولتی و درباری شد و مدتی را به سرودن اشعاری در باب تبریک عید، توصیف مراسم‌ها و جشن‌ها و قصیده‌های سلام و خوش‌آمدگویی پرداخت.
پس از آن شازده ایرج میرزا بارها و بارها در دربار، با تغییر سِمت مواجه شد. ازجمله‌ی این سمت‌ها می‌توان به منشی پیشکار آذربایجان در تبریز و تهران، ریاست اتاق تجارت، فعالیت در دارالانشاء (دبیرخانه) و مترجم و رئیس پست و گمرک کردستان اشاره کرد.
ایرج میرزا پس از نهضت مشروطه
با بروز اختلافاتی در گمرک کردستان، ایرج میرزا تصمیم به استعفا گرفت و به تهران بازگشت. در پایتخت نیز وقایع تازه‌ای در جریان بود؛ بازاریان اعتصاب کرده بودند و اولین جرقه‌های نهضت مشروطه در حال روشن شدن بود. ایرج میرزا نیز به اعتصاب‌گران و آزادی‌خواهان پیوست و به این ترتیب زندگی‌اش وارد مسیر تازه‌ای شد. او که تا آن زمان در مدح شاه و شاهزاده‌ها شعر می‌سرود، با پا گرفتن جنبش مشروطه، صدای آزادی‌خواهی‌اش بلند شد و با سرودن اشعار انتقادی در جهت آگاهی مردم و رهایی وطن از استبداد گام برداشت.
در آن دوران، ایرج میرزا وارد وزارت معارف (فرهنگ) شد، اما خیلی زود این منصب را هم رها کرد. با این وجود به گواه برخی شواهد، او برای تأسیس اداره‌ی عتیقه‌جات (باستان‌شناسی) تلاش‌های بسیاری کرد که در نهایت به ثمر نشست. پس از آن معاونت حکومت اصفهان را عهده‌دار شد، اما آنجا هم دوام نیاورد و دوباره به تهران بازگشت. در اداره‌ی حکومت آباده و گمرک انزلی هم وضع به همین منوال پیش رفت و وی نهایتاً در اداره‌ی دفتر محاکمات مالیه مشغول به کار شد.
در همان دوران فرزند بزرگ و محبوب ایرج میرزا، دست به خودکشی زد و اندوهی بی‌حد گریبان این شاعر را گرفت. در سال 1297 برای انجام شغل تازه‌اش یعنی معاونت پیشکاری مالیه‌ی خراسان، عازم آن دیار شد و به‌مدت پنج سال و چهار ماه در آنجا اقامت گزید که با حوادث و رویدادهای فراوانی نیز همراه بود. او که در انواع جنبش‌ها و قیام‌های مردمی حضور پیدا کرده بود، اشعارش نیز دچار تحولات بسیاری شده و اعتراض و افشاگری در سروده‌هایش بسیار پررنگ شده بودند؛ تا آنجا که به یک شاعر بزرگ ملی بدل گشت. از این رو پس از بازگشت به تهران، با استقبال بسیاری از سوی مردم مواجه شد.
ایرج میرزا که با لقب «جمال‌الممالک» نیز خوانده می‌شد، به‌سبب روحیه‌ی شاعرانه و طبع لطیفش در هیچ منصب دولتی‌ای دوام نمی‌آورد و به همین دلیل آخرین سال‌های عمرش را در تنگنای مالی سپری کرد. سرانجام در اسفندماه سال 1304 خورشیدی، بر اثر عارضه‌ی قلبی جان خود را از دست داد و در آرامگاه ظهیرالدوله برای همیشه آرام گرفت.
بهترین کتاب‌های ایرج میرزا
ایرج میرزا در طول عمر کوتاه خود، در حدود چهارهزار بیت شعر سرود. او در سرایش شعر در قالب‌های مختلف مثنوی، قصیده، قطعه، ترکیب‌بند و رباعی تبحر داشت. قصاید او بیشتر به دوران مدیحه‌سرایی‌اش مربوط می‌شود. اغلب اشعاری که وی در قالب قطعه سروده، همچون «کتیبه‌ی سنگ مزار»، «کارگر»، «تعارف» و «اشک شیخ»، به مسائل سیاسی و اجتماعی می‌پردازند. مثنوی‌های «عارف‌نامه»، «انقلاب ادبی» و «نصیحت به فرزند» نیز از مشهورترین مثنوی‌های ایرج میرزا محسوب می‌شوند.
او همچنین از اولین شاعران ایرانی بود که به ادبیات کودک توجه نشان داد و اشعار بسیاری در این باب سرود که «داشت عباس قلی خان پسری»، «ما که اطفال این دبستانیم» و «چنین می‌گفت شاگردی به مکتب»، از مشهورترین نمونه‌های آن هستند. در ادامه شما را با برخی از بهترین آثار ایرج میرزا بیشتر آشنا می‌کنیم:
مثنوی زهره و منوچهر: یکی از مشهورترین و بهترین آثار ایرج میرزا، منظومه‌ی زهره و منوچهر است که درواقع ترجمه‌ای شعرگونه از داستان «ونوس و آدونیس» اثر ویلیام شکسپیر، محسوب می‌شود. شکسپیر روایت افسانه‌ای رابطه‌ی ونوس و آدونیس، از نوادگان پادشاه قبرس را متناسب با طبع مردم زمانه‌ی خود بازتعریف کرد و شاهزاده ایرج میرزا آن را در قالب مثنوی زهره و منوچهر برای خوانندگان ایرانی سرود. هرچند مرگ اجازه‌ی تکمیل این مثنوی را به شاعر نداد. زمانی که پسرش برای چاپ آن اقدام کرد، این اثر شامل سیصدوپنجاه‌وشش بیت بود. بعدها افرادی چون محمود حسابی و مصطفی قلی‌بنی سلیمان این کتاب را به اتمام رساندند، اما عدم اطلاع آن‌ها از اینکه این مثنوی، ترجمه‌ی یک داستان انگلیسی است، نتیجه‌ی مطلوبی را رقم نزد.
مثنوی عارف‌نامه: عارف قزوینی به سبب کینه و نفرتش نسبت به شاهان و شاهزادگان قجری، با ایرج میرزا هم که یکی از نوادگان سلسله‌ی قاجار بود، میانه‌ی خوبی نداشت. با این وجود ایرج برای عارف احترام بسیاری قائل بود؛ تا اینکه در یک دیدار اتفاقی، عارف با نیش و کنایه پاسخ او را می‌دهد و با بی‌مهری از وی رو برمی‌گرداند. به گفته‌ی خود ایرج میرزا، این رفتارِ عارف، چنان او را رنجاند که در راه برگشت به خانه، مثنوی عارف‌نامه را طرح‌ریزی کرده و تا شب همان روز، شصت بیت از آن را سرود. این اثر که به شیوه‌ی «جلایرنامه» اثر قائم مقام فراهانی، سروده شده، در نهایت با پانصدوپانزده بیت به اتمام رسید.
دیوان اشعار ایرج میرزا: اولین بار در سال 1307 شمسی، سروده‌های ایرج میرزا در قالب یک دیوان هفت‌جلدی منتشر شد که پسرش خسرو میرزا، بر آن مقدمه‌ای نوشته بود. از آن به بعد، طی سالیان متمادی کلیات دیوان و یا برگزیده‌ی اشعار ایرج میرزا، در قالب نسخه‌ها و کتاب‌های مختلف بارها به‌دست ناشران مختلف به چاپ رسیده است. اگر شما هم برای مطالعه‌ی آثار ایرج میرزا اشتیاق دارید، می‌توانید کتاب الکترونیک «دیوان اشعار ایرج میرزا» و کتاب صوتی «گزیده اشعار ایرج میرزا» را به‌سادگی از طریق سایت و یا اپلیکیشن کتابراه دانلود کنید و از خواندن یا شنیدن مجموعه اشعار این شاعر توانمند لذت ببرید.
سبک نگارش و دیدگاه‌های ایرج میرزا
به‌طور کلی بررسی اشعار و آثار ایرج میرزا نشان می‌دهد که او از شاعرانی مثل فردوسی، فرخی سیستانی، رودکی، منوچهری دامغانی و... بسیار تأثیر پذیرفته است؛ تا جایی که حتی در بسیاری از سروده‌هایش، به سبک خراسانی بیش از سایر سبک‌ها توجه و علاقه نشان داده است. اگرچه ردپای حافظ نیز در آثار ایرج میرزا محسوس است و گاهی حتی در سروده‌هایش، برخی ابیات این شاعر شیرازی را به‌صورت تضمین آورده است.
ایرج میرزا تا حد زیادی به شیوه‌ی شاعری سعدی توجه داشت و سادگی زبان که یکی از ویژگی‌های مهم آثار او محسوب می‌شود، به تأسی از سعدی شیرازی صورت پذیرفته است؛ به‌طوری‌که در یکی از اشعارش، خود را «سعدی عصر» معرفی می‌کند و محمدتقی بهار نیز در شعری، او را «سعدی نو» می‌نامد.
شیفتگی ایرج میرزا به شاعران پیش از خود چنان بود که در اشعار و ابیات متنوع و مختلف، تأثیرات این ادیبان بزرگ به‌خوبی قابل مشاهده است. با این حال وی از شاعران هم‌عصر خود نیز غافل نبود و تحت تأثیر آن‌ها و یا در جواب شاعران دیگر، اشعاری را می‌سرود. علاقه و ارتباط مستحکم میان ایرج میرزا و ملک‌الشعرای بهار نیز تأثیرات بسیاری بر اشعار و شیوه‌ی سرایش او داشته است.
این شاعر گران‌قدر ادبیات فارسی در هنگام شعر سرودن، از لفاظی و بیان کلام ثقیل دوری می‌کرد و سعی داشت تا به زبان محاوره‌ی مردم عادی نزدیک شود. این شیوه باعث شد که ادیبان معاصر، او را به‌عنوان مبدع «سبک روزنامه‌ای» در شعر فارسی معرفی کنند. با این وجود در بسیاری از موارد، ایرج میرزا از این سبک فراتر رفته و معانی متعالی بسیاری را به زبان شعر به تصویر کشیده است.
اگرچه بسیاری، ایرج میرزا را به‌سبب پرده‌دری‌ها و استفاده از الفاظ رکیک در اشعارش می‌شناسند، اما با وجود این‌ها باز هم نمی‌توان با استناد به این موارد، درخشش این شاعر توانمند را مکدر کرد. گفتنی‌ست که استفاده از آیات قران، روایات و همین‌طور بهره‌گیری از اساطیر ایرانی نیز در برخی اشعار ایرج میرزا قابل مشاهده است که همگی نشان از وسعت مطالعاتی این شاعر بزرگ دارد. علاوه‌بر این‌ها، او از زبان طنز و هجو نیز در بسیاری از سروده‌هایش، به‌ویژه برای انتقاد از کاستی‌های اجتماعی و سیاسی بهره برده است.
