معرفی و دانلود کتاب فراتر از توجیه شر: پاسخ متفکران قاره‌ای یهودی و مسیحی به هولوکاست

معرفی کتاب فراتر از توجیه شر: پاسخ متفکران قاره‌ای یهودی و مسیحی به هولوکاست

کتاب فراتر از توجیه شر، پژوهشی الهیاتی در باب مسئله‌ی شر و تحولاتی است که این مفهوم در معنا و تعریف خود، به‌خصوص پس از واقعه‌ی هولوکاست از سر گذرانده. سارا کترین پیناک، استاد به‌نام فلسفه و الهیات، با تاکید بر اینکه فیلسوفان و نظریه‌پردازان خداباور، سال‌ها در توجیه حضور و وجود مسئله‌ی شر در راستای اثبات وجود خداوند به‌عنوان خیر و حق مطلق ناکام بوده‌اند، یادآور می‌شود که این مفهوم پس از تراژدی وحشتناک هولوکاست از گذشته نیز پیچیده‌تر شده است. این اثر، پژوهش تعدادی از بزرگ‌ترین فیلسوفان در توجیه شر و اثبات خیر خداوند قادر مطلق است.

درباره‌ی کتاب فراتر از توجیه شر

همه‌ی ما تا به امروز یا این سوال را پرسیده‌ایم و یا با آن مواجه شده‌ایم که «اگر خداوند قادر مطلق است و چیزی جز خوبی و خیر بشر را نمی‌خواهد پس چه توجیهی برای تمام رنج‌هایی که بر بشر نازل می‌کند وجود دارد؟». چیزی که شاید نمی‌دانستید این است که شاخه‌ی بزرگی از علم الهیات و فلسفه تنها به پاسخ گفتن به این مسئله اختصاص داده شده است. تئودیسه، کلمه‌ایست که از ترکیب دو کلمه‌ی تئو، به معنای خداو دیسه به معنای عدالت ساخته شده و به شاخه‌ای از علم الهیات اشاره دارد که تلاش می‌کند عدالت، خوبی، دانش و قدرت مطلق خداوند را در سایه‌ی حضور شر در جهان توجیه کند. تئودیسه‌ها در واقع به‌دنبال توجیهی برای این موضوع هستند که چرا خداوند، در عین حکمت و قدرت بی‌نهایتش به شرارت و رنج‌هایی مانند بیماری، خشونت، درد، بلایای طبیعی، و ظلم اجازه‌ی حضور و بقا می‌دهد و چرا برای کاستن از رنج مخلوقات خود هیچ تلاشی نمی‌کند.

در طول تاریخ، فلاسفه و شارحان بسیاری از ادیان مختلف در پاسخ دادن به این مسئله تلاش کرده‌اند و اغلب آن‌ها نیز چندان موفق نبوده‌اند. سارا کترین پیناک (Sarah Katherine Pinnock) یکی از اساتید و نظریه‌پردازان به‌نام الهیات است که در کتاب فراتر از توجیه شر (Beyond theodicy) به تشریح و معرفی پاسخ‌های فیلسوفان مختلف و زاویه دید آنان پرداخته است. جای شکی نیست که در نگاه اول، حضور اغلب انواع رنج و شرارت در این جهان غیرقابل‌توجیه و اشتباه به نظر می‌رسد. علاوه بر این، گستردگی رنج و شرارت در این جهان، تقسیم ناعادلانه‌ی آن‌ها در میان اقشار مختلف و البته شدت برخی از این عذاب‌ها هر انسانی را به تشکیک در عدالت خداوندی که خالق این جهان است وا می‌دارد. پیناک در کتاب فراتر از توجیه شر، از واقعه‌ی هولوکاست به‌عنوان یکی از برجسته‌ترین این عذاب‌ها نام برده و تلاش نظریه‌پردازان مختلف در توجیه آن را گزارش می‌کند.

در مقدمه‌ی کتاب فراتر از توجیه شر، تاکید می‌شود که نارضایتی از شکل کلاسیک تئودیسه چیزی است که الهام‌بخش نویسنده در نگارش این کتاب بوده است. سارا کترین پیناک در فصل اول کتاب به معرفی و تشریح برخی از محبوب‌ترین نظریه‌های کلاسیک در باب توجیه عدل الهی پرداخته و ناکارآمدی این رویکردهای سنتی را ثابت می‌کند. پیناک در ادامه برخی از فیلسوفان اگزیستانسیالیست و مارکسیست یهودی و مسیحی را معرفی کرده و در عین انتقاد به تئودیسه و ناتوانی آن، به تحلیل تمایز این رویکردها و دلایل کارآمدی بیشتر آن‌ها می‌پردازد.

کتاب فراتر از توجیه شر با ترجمه‌ی جعفر فلاحی و چاپ نشر کرگدن در اختیار مخاطبان فارسی زبان قرار گرفته است.

نکوداشت‌های کتاب فراتر از توجیه شر

• خوانندگان کتاب فراتر از توجیه شر قطعاً از بیان دقیق، تمایز واضح و استدلال‌های الهیاتی هوشمندانه‌ی پیناک لذت خواهند بود. (Religious Studies Review)
• مطالعه‌ی پیناک در باب رویکرد (ضد)الهیاتی پساهولوکاستی هم برای دانشجویان و هم پژوهشگران بسیار آموزنده خواهد بود. این کتاب، با تشریح تمایز جنبش‌های (ضد)الهیاتی مسیحی و یهودی، خدمت بزرگی به روابط متقابل فلسفه‌ی یهودیت و مسیحیت خواهد بود. (Journal of Religion and Society)
• این کتاب، به‌عنوان اثری کاربردی در نگاه به مسائلی مانند عدالت و رنج، مقدمه‌ی بی‌نظیری برای آشنایی با تمام متفکران معرفی شده (مارسل، بابر، بلوخ و متس) خواهد بود. (Kathryn Tanner)
• این کتاب در قضاوت بی‌طرفانه‌اش نسبت به برتری و تمایز رویکردهای «اگزیستانسیال» و «سیاسی» نسبت به مقابله و پذیرش شر بسیار موفق و دقیق عمل کرده است. به‌خصوص بخش مربوط به جریان سرد و گرم مارکسیسم بسیار خاص و به‌شکل غیرقابل‌انتظاری مفید است. (Terrence W. Tilley)

کتاب فراتر از توجیه شر برای چه کسانی مناسب است؟

مطالعه‌ی کتاب فراتر از توجیه شر را به تمام دانشجویان و علاقه‌مندان فلسفه و الهیات پیشنهاد می‌کنیم.

در بخشی از کتاب فراتر از توجیه شر: پاسخ متفکران قاره‌ای یهودی و مسیحی به هولوکاست می‌خوانیم

دومین ایراد اساسیِ متس به تئودیسه ناشی از تأملات پساهولوکاستی است. متس معتقد است که در پاسخ‌گویی به رنج حرف آخر را باید قربانیانِ رنج‌های دهشتناک بزنند. او در مقاله‌ی معروفش با عنوانِ «مسیحیان و یهودیان پس از آشویتس» می‌گوید: «در مواجهه با آشویتس، هرگونه تئودیسه‌ی مسیحی (یعنی هرگونه تلاش برای توجیهِ خداوند) و هرگونه بیان درباره‌ی معنا را که از بیرون از این فاجعه یا از سطحی فراتر از آن ابراز شده باشد، به‌منزله‌ی کفر می‌دانم». او در همان‌جا به متألهان مسیحی توصیه می‌کند که «ما می‌توانیم معنا، حتی معنای الهی، را فقط تا آنجا طلب کنیم که از چنین معنایی در خودِ آشویتس رویگردانی نشده باشد». متس معتقد است از نگاه قربانی، رنجی که آشویتس نمادِ آن است در توجیهِ تئودیسه ساکت و بی‌پژواک باقی می‌ماند. ترس از این فاجعه نمی‌تواند در خلال رشدِ اخلاقی، پیشرفت اقتصادی، یا خودگسترانیِ الهی به امری نیک بدل شود. گواهیِ قربانی نشان می‌دهد که الهیات پساهولوکاستی باید بیانگر اعتراض به خدایی روگردان از تسلی باشد. متس در پاسخ به متفکری که مدعی است هولوکاست نشانِ غلبه‌ی شک یا یأس و پایانِ ایمان به خداوند است، می‌گوید ازآنجاکه قربانیانی در آشویتس حضور داشتند که به درگاه خداوند دعا می‌کردند، دعا و توکل به خداوند بی‌اعتبار نمی‌شود. اما او مسیحیان را از نسبت دادنِ معنایی نجات‌شناختی به هولوکاست برحذر می‌دارد. از نظر او، گفت‌وگوی جوامع یهودی و مسیحی برای به یاد آوردن صادقانه‌ی گذشته، رسیدن به آشتی و صدور بیانیه‌های الهیاتی اهمیتی قطعی دارد.

فهرست مطالب کتاب

اختصارها
یادداشت مترجم
مقدمه‌ی نویسنده
1: انواع رویکرد به رنج هولوکاست: پاسخ‌های عملی، جایگزین‌هایی برای تئودیسه
تئودیسه‌ی نظری
جایگزین‌های قاره‌ای تئودیسه
چرخش عملی کانت
از تئودیسه‌ی نظری تا ایمان عملی
غرور هگل: احیای تئودیسه
هگل، آماج اصلی انتقادها
2: مواجهه‌ی وجودی با شر: پاسخ گابریل مارسل به رنج به‌مثابه‌ی یک آزمون
مسئله و راز در فلسفه
ایرادهای مارسل به مسئله‌ی تئودیسه
ایمان و امید: کشف معنا در رنج
رابطه با تو: آمادگی و وفا
رنج در حکم آزمون
امید، تعالی و جاودانگی
پذیرشِ رنج
محدودیت‌های رویکرد مارسل پس از آشویتس
3: ایمانِ گفت وگویی: پاسخ من -توییِ مارتین بوبر به رنج و معنای آن
دوگانه‌ی روابط من -آنی و روابط من -تویی
زبان درباره‌ی خداوند در محدوده‌ی رابطه‌ی من -تویی
پاسخ ایمانیِ روایی به رنج
روایت‌های حسیدی درباره‌ی رنج و رهایی
کتاب ایوب
کسوف خداوند و هولوکاست
ایمان پساهولوکاستی به خداوند
4: نظریه و عمل مارکسیستی: مارکسیسم علمی و انسان‌باور
روش مادّه‌باورِ مارکس
تحلیل مادّه‌باور از تاریخ
طبقه‌ی اجتماعی و رنج
نقد ایدئولوژی
جریان سرد: مارکسیسم علمی
جریان گرم: مارکسیسم انسان‌باور
مادّه‌باوری تعدیل‌شده
امید: مردود شمردن غایت‌باوری جبرگرا
5: ایمان به منزله‌ی امید به تاریخ: ارنست بلوخ و الهیات سیاسیِ پساهولوکاستی
رنج در تاریخ: علیه تئودیسه‌ی غایت‌باور
امید در حکم نگاهی سیاسی و امکانی واقعی: مقاومت در برابر رنج
ایمان دینی به‌مثابه‌ی پراکسیس امید
مسیحیت غیرسیاسی و ایمان سیاسی
موسی و ایوب: قهرمانان کتاب مقدس عبری
عیسی و درون‌بودگیِ ملکوت خداوند
امید و رنج در الهیات پساهولوکاستیِ یورگن مُلتمان
الهیات امید
رنج الهی پس از آشویتس
امید مارکسی به‌مثابه‌ی فرجام‌شناسی
6: همبستگی و مقاومت: پاسخ تئودیسه‌ای-حساسِ یوهان باپتیست متس به رنج
انتقادهای متس به ذهنیتِ بورژوایی و الهیات اگزیستانسیالیستی
تئودیسه و زدودن رنج در تاریخ
تئودیسه و بی‌اعتناییِ بورژوایی
آشویتس و تئودیسه‌ستیزی
ایرادها به رنج الهی
ایمان سیاسیِ متس: خاطره‌ی خطرناک و همبستگی
داستان‌های کتاب مقدس به‌مثابه‌ی خاطره
کارکرد خاطره‌ی دینی
پاسخی تئودیسه‌ای -حساس به رنج پس از آشویتس
7: کاربردشناسی رویکردهای وجودی و سیاسی: مقایسه، تقابل و مکمل بودن این دو رویکرد
تقابل بین رویکردهای شخصی و سیاسی
قرار دادن رنج در بستر «وجود» و «تاریخ»
موضع دینی امید
موضع دینی در برابر دیگران: رابطه‌ی من-تویی یا همبستگی
مکمل بودن متقابلِ رویکردهای سیاسی و اگزیستانسیالیستی: بینش‌های عملیِ پاسخ‌های زمینه‌مدارِ رهایی‌بخش و پساهولوکاستی به رنج
خاطره
همبستگی
امید
ایمان عرفانی
8: فراتر از تئودیسه: ارزیابی تئودیسه از منظری عملی
امکان و صلاحیتِ تئودیسه
ایمان عملی به خداوند
امکان‌ناپذیری معرفتیِ تئودیسه
رسوایی اخلاقیِ تئودیسه
رهنمون‌هایی برای پاسخ‌های ایمانی به شر و رنج پس از آشویتس
تواضع معرفتی
حساسیت اخلاقی
عمل دینی
خاطره‌ی روایی
پی‌نوشت‌ها
واژه نامه
کتاب‌شناسی گزیده
نمایه